🟡Jayhun daryosi
⏬Jayhun (Amudaryoning arabcha nomi. Arablar har qanday yirik daryoni Jayhun deb ataganlar. Qadimgi yunonlar bu daryoni Oxus, Oks deb ataganlar – A.Z..)daryosiga kelsak, uning asosiy o‘zani Xarbob (Amudaryoning yuqori oqimidagi daryo – A.Z.) daryosi bo‘lib, Badaxshon (Amudaryoning yuqori oqimi havzasidagi Ko‘kcha daryosi va uning irmoqlari vodiysida joylashgan tog‘li o‘lka. – A.Z.) hududidagi Vaxon (Vaxon va Pomir daryolarining havzasida Tibet bilan chegarada joylashgan tog‘li o‘lka. – A.Z.) mamlakatidan oqib chiqadi. Al-Xuttal va al-Vaxsh (Amudaryoning yuqori oqimidagi Vaxsh daryosining havzasida joylashgan tog‘li o‘lka – A.Z.) hududida unga bir qator daryolar quyiladi, va ulardan bu katta daryo hosil bo‘ladi. Bu daryolardan biri Xarbob daryosidan keyin kelib, Axshu (Turkcha Oqsuv so‘zining buzilgan shakli. Jayhun daryosiga quyilgan – A.T.) deb ataladi. U Hulbuk (O‘rta asrlarda Xuttalon viloyatining bosh shahri – A.Z.) shahrining daryosidir. Undan keyin Barbon (Ko‘lob daryosining yuqori oqimidagi Talbar daryosi nomining buzilgan shakli – A.Z.) daryosi keladi. Undan keyin uchinchi daryo – Forg‘ar (Amudaryoning yuqori oqimidagi daryo. – A.Z.) daryosidir. To‘rtinchi daryo – Andijorog‘ (Amudaryoning yuqori oqimidagi daryo, u Vaxshob va Forg‘ar daryolari orasida oqib o‘tgan. Hozir bu daryo Tairsuv deb ataladi – A.Z.) daryosidir. Beshinchi daryo Vaxshob daryosi bo‘lib, u barcha maz¬kur daryolar ichida eng sersuvidir. Bu suvlar Orhanga yetmasdan unga qo‘shiladi. Keyin al-Quvodiyonga yetmasdan Vaxshob daryosi bilan qo‘shiladi.
Shundan keyin unga al-Buttam va boshqa joylardan oqib chiquvchi daryolar quyiladi. Bular as-Sag‘oniyon daryolari va al- Quvodiyon daryolaridir, ular hammasi al-Quvodiyon yaqinida bir¬lashadilar.
Vaxshob daryosining suvi turklar mamlakatidan oqib chiqib, al-Vaxsh yerlarida ko‘rinadi va bir tog‘ ichidan o‘tib, katta ko‘prik ostidan o‘tadi. Bu yerda suv shunchalik ko‘pki, uning chuqurligini aniqlash mumkin emas. Keyin daryo torayib, bu yerda oldingidek yana tor bo‘ladi. Bu ko‘prik al-Xuttal va al-Voshjird o‘rtasidagi chegaradir. Keyin bu daryo Balx viloyati hududlaridan at-Termiz tomonga, keyin Kaylif orqali Zamm, keyin Omul tomonga oqib, Xorazmda tugaydi va uning ko‘liga quyiladi.
Bu daryodan al-Xuttalda, at-Termizda va Zamm nohiyasigacha yerlarda hech kim foydalanmaydi. Unda Zamm, Omul va Farabor aholisi foydalanadi, keyin daryo Xorazmgacha yetib boradi va uning aholisi suvning hammasini o‘z dalalariga ishlatishadi.
📝Ibn Havqalning
“Kitob surat al-Ard” asaridan.
🇺🇿✅@History_Of_Emperia👍
⏬Jayhun (Amudaryoning arabcha nomi. Arablar har qanday yirik daryoni Jayhun deb ataganlar. Qadimgi yunonlar bu daryoni Oxus, Oks deb ataganlar – A.Z..)daryosiga kelsak, uning asosiy o‘zani Xarbob (Amudaryoning yuqori oqimidagi daryo – A.Z.) daryosi bo‘lib, Badaxshon (Amudaryoning yuqori oqimi havzasidagi Ko‘kcha daryosi va uning irmoqlari vodiysida joylashgan tog‘li o‘lka. – A.Z.) hududidagi Vaxon (Vaxon va Pomir daryolarining havzasida Tibet bilan chegarada joylashgan tog‘li o‘lka. – A.Z.) mamlakatidan oqib chiqadi. Al-Xuttal va al-Vaxsh (Amudaryoning yuqori oqimidagi Vaxsh daryosining havzasida joylashgan tog‘li o‘lka – A.Z.) hududida unga bir qator daryolar quyiladi, va ulardan bu katta daryo hosil bo‘ladi. Bu daryolardan biri Xarbob daryosidan keyin kelib, Axshu (Turkcha Oqsuv so‘zining buzilgan shakli. Jayhun daryosiga quyilgan – A.T.) deb ataladi. U Hulbuk (O‘rta asrlarda Xuttalon viloyatining bosh shahri – A.Z.) shahrining daryosidir. Undan keyin Barbon (Ko‘lob daryosining yuqori oqimidagi Talbar daryosi nomining buzilgan shakli – A.Z.) daryosi keladi. Undan keyin uchinchi daryo – Forg‘ar (Amudaryoning yuqori oqimidagi daryo. – A.Z.) daryosidir. To‘rtinchi daryo – Andijorog‘ (Amudaryoning yuqori oqimidagi daryo, u Vaxshob va Forg‘ar daryolari orasida oqib o‘tgan. Hozir bu daryo Tairsuv deb ataladi – A.Z.) daryosidir. Beshinchi daryo Vaxshob daryosi bo‘lib, u barcha maz¬kur daryolar ichida eng sersuvidir. Bu suvlar Orhanga yetmasdan unga qo‘shiladi. Keyin al-Quvodiyonga yetmasdan Vaxshob daryosi bilan qo‘shiladi.
Shundan keyin unga al-Buttam va boshqa joylardan oqib chiquvchi daryolar quyiladi. Bular as-Sag‘oniyon daryolari va al- Quvodiyon daryolaridir, ular hammasi al-Quvodiyon yaqinida bir¬lashadilar.
Vaxshob daryosining suvi turklar mamlakatidan oqib chiqib, al-Vaxsh yerlarida ko‘rinadi va bir tog‘ ichidan o‘tib, katta ko‘prik ostidan o‘tadi. Bu yerda suv shunchalik ko‘pki, uning chuqurligini aniqlash mumkin emas. Keyin daryo torayib, bu yerda oldingidek yana tor bo‘ladi. Bu ko‘prik al-Xuttal va al-Voshjird o‘rtasidagi chegaradir. Keyin bu daryo Balx viloyati hududlaridan at-Termiz tomonga, keyin Kaylif orqali Zamm, keyin Omul tomonga oqib, Xorazmda tugaydi va uning ko‘liga quyiladi.
Bu daryodan al-Xuttalda, at-Termizda va Zamm nohiyasigacha yerlarda hech kim foydalanmaydi. Unda Zamm, Omul va Farabor aholisi foydalanadi, keyin daryo Xorazmgacha yetib boradi va uning aholisi suvning hammasini o‘z dalalariga ishlatishadi.
📝Ibn Havqalning
“Kitob surat al-Ard” asaridan.
🇺🇿✅@History_Of_Emperia👍