انجمن اخلاق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران

📚 #فرهنگنامه_اخلاق | #خودفرمانروایی | #Autonomy

واژه‌ی Autonomy از دو واژه‌ی یونانی Autos (به معنای "خود") و Nomos (به معنای "قاعده"، "فرمانروایی" یا "قانون") منشاء می‌گیرد و در اصل به خودقاعده‌مندی یا خودکنترلیِ دولت شهرهای مستقل اشاره می‌کند.
در یک سطح حداقلی، خودفرمانرواییِ شخصی نوعی خودقاعده‌مندی است که از مداخلاتِ کنترل‌کننده توسط دیگران و محدودیت‌هایی که از یک انتخاب معنادار جلوگیری می‌کنند -مانند فهم ناکافی- آزاد است.
عملاً تمام نظریه‌های خودفرمانروایی، دو شرط را برای آن اساسی تلقی می‌کنند: آزادی(استقلال از تاثیرات کنترل‌کننده) و کُنش‌گری(ظرفیت برای اقدام از سر قصد).
بعضی نظریه‌های خودفرمانروایی، توانایی‌ها، مهارت‌ها یا خصایص یک فردِ خودفرمانروا را برجسته می‌کنند که شاملِ ظرفیت‌های خودکنترلی می‌شود؛ مانندِ فهمیدن، استدلال‌کردن، سنجیدن، مدیریت‌کردن و مستقل انتخاب‌کردن.
حتی افرادِ خودفرمانروا که ظرفیت‌های خودکنترلی دارند، برخی اوقات برای کنترل و هدایت خودشان در انتخاب‌های خاص، شکست می‌خورند چرا که محدودیت‌های موقت ایجادشده توسط بیماری، افسردگی، غفلت، فشار یا دیگر شرایط، داوری یا گزینه‌هایشان را محدود می‌کند.

پرونده جریان #ضدپزشک (Anti-Physician)

"جایگاه و منزلت پزشکان : فراز یا فرود؟!" (۱)

پیش از این که طبابت و درمان، محدود به افراد برجسته‌ای شود که دوره‌های آموزش مدرن پزشکی را پس از طی مرارت و رقابتی دشوار و سپری کردن آموزش‌های شبانه روزیِ دشوارتر گذرانده، و نهایتاً مجوز رسمی برای طبابت قانونی در جامعه پیدا می کنند، درمانگری در جامعه، توسط افرادی که مردم آنها را "حکیم" می نامیدند به انجام می رسید؛ افرادی که مردم ایشان را بنا به دانش و تجربه شان گذشته از معالجِ خود، محرم اسرار زندگی، محترم و امین خود و حلال مشکلات عدیده زندگی شان تلقی می کردند و برا‌یشان احترامی بیش از احترام نسبت به بسیاری حرفه‌های دیگر قائل بودند.
حکیم، معالجِ آلام جسمانی و همچنین روحانی مردم بود. این سنت یا عادت، شاید بتوان گفت همچنان با ابعاد و سطوحی دیگر نزد این جامعه باقی است. گاه شاهد این هستیم که از پزشکان، بنا به همان تصور والا، چیزهایی بیش از توان‌ یا شاید صلاحیت‌ آن‌ها طلب می‌کنند، به همین دلیل است که بعضاً مردم از پزشک معالجشان انتظار دارند که به تمام لایه‌های زندگی فردی و اجتماعی شان، بصیرت و احاطه داشته باشد و هنگامی که به او روی می آورند، اعجازگرانه برای هر درد بی‌درمان‌شان چاره‌ای بیافریند.

در دنیای مدرن، تصور نوستالژیک حکیم زمانه به مدد فرایندهای نو، گاه ظهوری دوباره می یابد. آموزش دانشگاهی با تجهیزات پیچیده، فضای پر تنش بیمارستان و به کارگیری تکنولوژی و مهندسی پزشکی، برای پزشکان عصر جدید که علاوه بر برخورداری از شان و احترام قبلی، بر علوم جدید نیز احاطه پیدا کرده اند، امکانات و فرصت هایی نو برای استقرار و گسترش دامنه حکمفرمایی شان در سطح اجتماع، اقتصاد و سیاست های اجتماعی به همراه آورده است.

ادامه دارد...

هانیه نشاسته‌ساز
دانشجوی پزشکی دانشگاه ایران

@MedEthicsIUMS

پرونده جریان #ضدپزشک (Anti-Physician)

"ریشه‌های اعتماد به جامعه پزشکی تا چه حد خشکیده است؟"

احتمالا باید این جمله را از مسئولان زیاد شنیده باشید که "سلامتی، حق جامعه است". اگر حتی فرض هم بگیریم که دولت‌ها امکانات لازم برای تحقق این حق را فراهم کنند، باز هم در صورت نبود یک حلقه که اعتماد (Trust) نام دارد، فرآیند درمان به سرانجام نخواهد رسید.
رابطه‌ی پزشک-بیمار، به دنبال یک اعتماد منطقی شکل می‌گیرد که طی آن حقی ویژه (Privilege) به پزشک داده می‌شود تا به حریم بیمار وارد و از اطلاعات محرمانه او که کمک‌کننده در مسیر تشخیص و درمان است (با رضایت ضمنی/آشکار بیمار)، آگاهی پیدا کند؛ اعتمادی که به نظر می‌رسد با وجود هجمه‌هایی که در این چند سال به جامعه‌ی پزشکی کشور وارد شده، تا حدی خدشه‌دار شده باشد.

به‌راستی این سلب اعتمادها از کجا منشا گرفته است؟
● ظهور و گسترش مراکزی که به فراهم کردن خدمات درمانی و مراقبت‌های بهداشتی از جنبه‌ی سودگرایانه نگاه می‌کنند تا یک امر انسان‌دوستانه؛ البته طبیعی است که وقتی نسبت قابل توجهی از جمعیت به رشته‌های علوم پزشکی روی می‌آورند، نمی‌توان انتظار داشت که بخشی از آن‌ها که با اهداف مادی‌گرایانه وارد این رشته شده‌اند، کم هستند!(منبع)
● اگر عمومی‌تر به این معضل بنگریم، شاید واضح‌ترین علت پیدایش چنین شرایطی، رواج یافتن تفکری است که آن را Anti-Physician می‌نامیم. تفکری که علت‌های گسترده‌‌ای از جمله ارتباط نامناسب پزشک-بیمار و دیدِ بالا به پایین برخی پزشک‌ها و ... دارد اما در اصل می‌توان گفت درآمدهای بالا و بعضاً هنگفت پزشکان را مورد اعتراض قرار داده است.
حق به سلامت (Right to Health) طبق بیانیه‌‌ی حقوق بشر، حقی جهان‌شمول برای انسان‌هاست؛ اما متاسفانه برخی، این مسئله را هم‌ارز دریافت رایگان خدمات برداشت می‌کنند (Right=Free). دیدگاهی که شرایط کنونی را در جامعه تشدید می‌کند.
این نکته را هم باید در نظر گرفت که دسترسی رایگان یا ارزان به تمامی امکانات پیشگیری و درمانی -چنانکه در برخی سیاست‌گذاری‌های نظام‌ سلامت متداول است- امری است که به تعمق بیشتری نیاز دارد؛
● در ضمن نباید بی‌توجهی بعضی از پزشکان نسبت به اخلاق حرفه‌ای در رابطه با بیماران را در عدم شکل‌گیری اعتماد متقابل فراموش کرد؛ از جمله این برخوردهای نامناسب: عدم وقت‌گذاری مناسب پزشکان جهت صحبت با بیماران ، مادی شدن این روابط و سایر مسائلی است که موجب شده رئیس مرکز علوم اعصاب دانشگاه مونستر آلمان، حلقه مفقوده پزشکی در ایران را اخلاق بداند.

شایان توجه است که معضلِ #ضدپزشک، مسئله‌ای چندعاملی است و جنبه‌های اقتصاد سلامت، آموزش پزشکی، اخلاق و جامعه‌شناسی پزشکی و همچنین سیاست‌گذاری‌های کلان یک کشور را در بر می‌گیرد و دلایل فوق تنها روشنگر دیدگاه کنونی جامعه و بخشی از مشکلات آن است.

محمدصادق میرجلیلی
دانشجوی پزشکی دانشگاه ایران

@MedEthicsIUMS

پرونده‌ی جریان #ضدپزشک (Anti-Physician)

"سرآغاز"

باور به شفا و درمان‌پذیری در هر نظام فرهنگیِ پزشکی از سه عامل اجتماعی تشکیل شده است: نخست اینکه درمانگر به قدرت و توان خود در شفا دادن باور داشته باشد یا دست‌کم خود را دارای چنین دانشی معرفی کند، در درجه‌ی دوم بیمار، به دانش و توان درمانگر باور داشته باشد و سوم و مهمتر از همه اینکه جامعه به توان و قدرت درمانگر و نیز امکان‌پذیر بودنِ بهبودی باورمند باشد.
در طول چند دهه‌ی اخیر، تغییراتی شگرف در نگرش به روابط میان حرفه‌مندان سلامت و بیماران پدیدار شده و بی‌توجهی به این رویکردها در آموزش و درمان پزشکی و برخی کج‌روی‌ها در عرصه‌ی سیاست‌گذاری سلامت، موجب تضعیف عامل دوم و سوم (یعنی باور بیمار و جامعه به قدرتِ شفابخشیِ درمانگر) در نظام فرهنگیِ سلامت کشورمان شده است؛ روندی که این روزها با شدت گرفتن جریان #ضدپزشک (=Anti-Physician) شکاف میان کادر درمان و بیماران را روزبه‌روز عمیق‌تر می‌کند.
جریان #ضدپزشک اخیر در ایران، با اغراق و مبالغه در مسائل سیستم سلامت و تفکر خطی در مورد این سیستم، پزشک را مقصر نهایی تمام مشکلات نظام سلامت و حتی باقی مسائل اقتصادی کشور می‌داند و گفتمان علمی را برنمی‌تابد.


در بررسی جریان #ضدپزشک، خوانشِ ما همچون دیگر حیطه‌های سلامت و مشکلاتِ آن، بسته به زاویه‌ی نگاه‌مان به داستان دارد؛ یک معضل بهداشت در جامعه می‌تواند از دیدگاه یک سیاستگذار سلامت که به تخصیص منابع محدود در میان انبوهی از اولویت‌ها مشغول است یا مادری که فرزندش مبتلا به اختلالی نادر و پرهزینه می‌باشد بررسی شود یا از طریق لنز دوربین یک خبرنگار که تنها به دنبال موضوعی چالش‌برانگیز است در صفحه‌ی نخست روزنامه انعکاس داده شود. و بدیهی است که هر تصمیم اتخاذشده در این حوزهْ طیف وسیعی از اقشار جامعه –از جمله دانشجویان پزشکی- را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
نکته‌ی مهم در این بحث، نگاه کل‌گرایانه به موضوعاتِ اخیر جامعه‌ی پزشکی و اجتناب از راه‌حل‌های احساسی و زودبازده اما بی‌کیفیت است.

در طول روزهای آینده، و همگام با بحث داغ‌ِ این روزهای جامعه‌ی سلامت و درمان، متن‌هایی را در قالب پرونده‌ی #ضدپزشک در کانال تلگرام انجمن اخلاق پزشکی منتشر خواهیم کرد.

مهدی باس‌خواه
نایب دبیر انجمن اخلاق پزشکی

@MedEthicsIUMS