Muallim Muhammad

Kimning hayotida yashagan bo’lardim?

Mashhurlarni, boylarni, katta ta’sirga ega insonlarni ko’rardim. Qaniydi ularning o’rnida men bo’lib qolsam degan fikrlar o’tardi.

Ba’zilari bilan yaqindan tanishdim, suhbatlashdim. Muammolarini bildim. Qo’rqib ham ketdim. Bu muammolarni men ko’tara olarmidim?

Kecha o’tirib o’zim yaqindan taniydigan barcha insonlarni hayotini bilgan ma’lumotlarim asosida tahlil qildim. Qaysi birining hayotida yashagan bo’lar edim? Javob: hech kimni!

Ulardagi muammolar va kamchiliklarni yecha olishimga yoki boricha qabul qila olishimga menda shubha bor.

Yaqinda bir do’stim aytib qoldi. Oxirgi 2 yilda qachon umuman muammosiz yurganimni umuman eslay olmayman deb.

Hikmat esga tushadi: “agar Alloh uchun bu dunyo pashshaning qanotichalik qiymatga ega bo’lganida edi, kofirlar undan bir tomchi suv ham ichmagan bo’lardi”.

Sinov uchun kelgan ekanmiz, muommolar bilan kurashishga, qabul qilishga va eng muhimi ular bilan bahtli yashashga o’rganishimiz kerak. Ular oxirigacha bizning yo’ldoshimiz bo’ladi. Sinalaveramiz.

Bu duoni esa tahlil qilib tushunishimiz kerak: “Allohim, o‘zgartira olmaydigan narsalarni qabul qilishim uchun sabr, o‘zgartira oladigan narsalarni o‘zgartirishim uchun kuch va bu ikki holat o‘rtasidagi farqni ajratishim uchun donolik ato et.”

@MuallimMuhammad

Ustozlar uchun eksklyuziv imkoniyat

Bundan 1 yillar oldin teacher’s community tashkil qilgan edik. O’zim taniydigan eng zo’r ustozlarni u yerga chaqirgandim. Kuchli cammunity jamlangandik.

1 yil davomida har birimiz darslar o’ttik, katta o’zgarishlar bo’ldi. Pedagogik tarafdan yuksaldik, networking kuchaydi. “Zamonaviy pedagog” kursimiz ham shu yerda tug’ulgan. Faqat tor doirada edi.

Anchadan beri bunday ilm majlisini kengaytirishni va omma uchun qilishni o’ylab yurgandim. Vaqti keldi!

Ustozlar uchun yangi yopiq “Teachers’ Hub” nomli kanal ochdim. Ustozlarni saralab olish uchun pulli bo’ladi. Kanal obunasida nimalar bo’ladi?

• Offline uchrashuvlar: Oyiga bir marta offline uchrashuvda o‘zim dars o‘tib beraman.
• Online suhbatlar: Har oy o‘z sohasining eng kuchli vakillari bilan online suhbat va dars bo‘ladi.
• Kuchli networking: Yopiq guruhimizda har kim o‘zini qiynayotgan muammolarini muhokama qiladi va yechimini topadi.
• Kundalik bilimlar: O‘zim o‘rganayotgan va kundalik qo‘llayotgan bilim va insighlarim bilan bo‘lishib boraman.
• Yangiliklar: “Zamonaviy pedagog” kursimizga qo‘shilgan yangiliklar bilan shu yopiq kanalda ham bo’lishamiz.
• Pedagogik kitoblar: Har hafta bir pedagogik kitob tanlab beraman va ustozlarimizdan biri online dars o‘tadi.
• Karyera rivoji: Karyera qurish, oylikni oshirish va ustoz sifatida o‘sish bo‘yicha o‘zaro suhbatlar bo‘ladi.

Obuna narxi oyiga 100ming so’m. Faqat birinchi qo’shilgan 50 kishiga birinchi oy uchun 75 ming qilib beramiz.

Yopiq kanalga link olish uchun @MuhammadUralovv ga yozing.

Kanalimizga qo‘shiling va ustoz sifatida o‘z imkoniyatlaringizni kengaytiring!

@MuallimMuhammad

Eplamachi bo’lmaylik!

Ustozlarimiz yetishmayapti siz bir vaqtda ikkita sinfga kirib turasiz deyiladi. Ba’zan bu ikkita sinf ikki xil fan o’tayotgan ham bo’ladi.

Bugunchalik shunday qilib turaylik deb boshlanadi. Keyin shu oyda ham sizdan boshqa topa olmadik deyiladi.

Bir amallab eplab turing, siz qilmasangiz bo’lmaydi deyiladi.

Shu vaqti savol beraman. Siz meni sifatli dars o’tishimni xohlaysizmi? Yoki shunchaki eplab turishimnimi?

Ikkita sinfni bir vaqtda eplab tursa bo’ladimi? Ha! Sifatli qilib dars o’tsa bo’ladimi? Yo’q!

Bunday iltimoslarga rahbariyatga yoqmasak ham yo’q deyishimiz kerak! Eplamachi ustoz bo’lmaylik hamkasblar. Qadrimizni va dars sifatimizni tushurmaylik.

Favqulodda vaziyatlar bo’lib turishi mumkinmi? Ha. 1-2 marta yordam berib turishimiz ham mumkin. Lekin undan oshdimi? Yo’q deyishga jur’at topaylik.

Muhim eslatma: agar siz darsingizni hozirgacha sifatli o’tib kelgan va kelayotgan bo’lsangizgina siz talablar qo’ya olasiz. Demak avval o’z ishimizni sifatli qilamiz keyingina huquqlarimizni qattiq turib himoya ham qilamiz!

@MuallimMuhammad

Einstein kabi muvaffaqiyatga erishmoqchimisiz? Yana bir marta o’ylab ko’rish kerak.

Maqsadlaringiz katta. Sohangizni zo’r mutaxassisi bo’lmoqchisiz. Muvaffaqiyatlarga erishmoqchisiz. Xalq xizmatini qilmoqchisiz.

Bu uchun nima qilish kerak? Aslida ko’p narsa kerak emas bunga erishish uchun.

Muhimi to’g’ri yo’lni tanlash, ishonchli odamlar bilan hamkorlik va fokusni yo’qotmagan holda uzoq yillar mehnat qilish maqsadlaringizga olib boradi.

Muvaffaqiyatga erishasiz, jamiyatga kerakli insonga aylanasiz. Jamiyat vaqtingizni ko’proq talab qilishni boshlaydi. Shunga yarasha qadrlashni boshlaydi, ish haqqingizni o’rtig’i bilan berishni boshlaydi.

Vaqt o’tadi, umr o’tadi. Jamiyatga foydangiz tegib o’tasiz.

Ammo bir qopqon bor. Xalq xizmatida yurib oilaga va farzandlarga vaqt ajrata olmay qolasiz. Avval bitta farzand bo’ladi, keyin ikkita, kattasi maktabga boradi, so’ng institut tanlashni boshlaydi. Siz esa ishlaringiz sabab band bo’lasiz.

Farzandlarni sizning vaqtingizga ehtiyoji katta bo’ladi. Siz esa bandsiz. Vaqt o’tadi. Sizda boylik bo’ladi, ammo farzandlar bilan aloqa siz hohlagandek bo’lmaydi. Siz hayron bo’lasiz, «men shuncha ishlab, oilamga zo’r sharoit yaratdim, noshukurlik qilyapti bular» deysiz. Aslida muammo siz boy bo’lmasingizdan avvalroq boshlangan bo’ladi.

Einstein qanchalik mashhur bo’lmasin, oilasi bilan aloqasi yaxshi bo’lmadi. Bitta ayol bilan yashay olmadi, ishqiy munosabatlar bilan hayot kechirdi, hattoki o'zini xolavachchasiga uylandi, achinarlisi farzandlariga na'munali ota bo'la olmadi. Hattoki kenja o'g'lini o'limini tilagani haqida ma'lumotlar bor.

Boshqa misol, Elon Musk. Men qattiq hurmat qilaman va shunday inson bilan bir zamonda yashayotganimdan, u erishayotgan yutuqlarni birinchi qo’l ko’rayotganimdan hursandman.

Elon insoniyatni saqlab qolish uchun harakat qilmoqda. 10 ta farzand otasi. Bolalari uchun barcha sharoit qilgan, hattoki dunyo kam biladigan sirli, alohida maktab ham qurib bergan. Shunday bo’lsada umrini ishxonada o’tkazadi. Haftasiga 100-120 soatlab ishlaydi.

Ertaga ayrim farzandlari undan voz kechsa men hayron bo’lmayman. Sababi u shuni tushungan holda riskni qabul qilgan. Bolalari bilan qanchalik ko'p vaqt ajratishni hohlamasin o'z missiyasini insoniyatni marsga olib chiqishga bag'ishlagan.

Oila tinchligi, ota-ona roziligi, farzandlar bilan yaxshi aloqa har qanday karyeradagi muvaffaqiyatdan afzalroq.

Aslida barchasi oddiy. Ammo oddiy degani oson degani emas. Muvaffaqiyatga hech qachon osonlik bilan erishilmaydi. Karyerada muvaffaqiyatga erishish bu muvaffaqiyat. Farzandlar doim intiladigan ota yoki ona bo’lish esa undanda kattaroq muvaffaqiyat.

Shuning uchun muvaffaqiyatli insonlarni farzand tarbiyasi va oila haqidagi maslahatlarini yaxshilab o’ylab ko’rish kerak.

Bek Olimjon

@MuallimMuhammad

Nega hissiyotlar vaqtida aqlimiz ishlamaydi?

Miyamizdagi limbik tizim hissiy reaksiyalarni boshqaradi. Uning markaziy elementi esa amigdala. Prefrontal korteks esa mantiqiy fikrlash va qaror qabul qilishga javob beradi.

Hissiyotlar kuchayganda amigdala faolligi oshadi va u prefrontal korteksni vaqtincha bloklaydi. Oqibatda biz hissiyotlar vaqtida aqlga tayanib to’g’ri qaror qabul qilish ko’nikmasidan ayrilamiz.

Bu qadimgi odamlarning hayot tarzi bilan ham bog’liq. Hissiyotlar aniq va tezkor qaror qabul qilish uchun mo’ljallangan. Ga’zab, qo’rquv kabi hissiyotlar ilk odamlar yovvoyi hayvonlar va dushmanlarga duch kelib qolganda tezkor javob berish mexanizmi sifatida kerak bo’lgan. Aynan shu tezkor reaksiya tufayli ular hayot uchun xavfli vaziyatlardan omon chiqishgan.

Zamonaviy dunyoda bu mexanizm o’z samaradorligini yo’qotmoqda. Hissiyotlar ortidan qisqa muddatda foydali lekin uzoq muddatda zarar keltiradigan mantiqsiz qarorlar qabul qilib qo’yamiz. Bizga hozir chuqur tahliliy o’ylash va qaror qabul qilish ko’proq kerak.

Keyingi postda qanday qilib hissiyotlarni boshqarish haqida gaplashamiz.

@MuallimMuhammad

Munosabatimizga bog’liq

5-sinfda bir o’quvchim bor. Giperfaol bola. O’ta sho’x, to’palonchi, vaziyatlardan ustamonlik bilan chiqib ketadi, hazilkash, ko’p gapiradi lekin darslarni ham qiladi.


Bu bolani o’zgartirib bo’lmaydi. Lekin yechim bor. Munosabatni o’zgartirish.

Unga yomon deb qarasangiz haqsiz. Ko’p gapirishi, to’palonchiligi, darslarda hazil qilishini e’tibor markaziga qo’yayapsiz.

Uni yaxshi deb qarasangiz ham haqsiz. U o’ylab topayotgan hazillar zo’rligi, vaziyatdan chiqib ketishidan hayrat va dars u bilan zerikarli bo’lmasligiga e’tibor qaratyapsiz.

Qaysi tarafiga e’tibor bersangiz shu tarafi kuchayib boraveradi.

Birinchisini tanlasangiz darsda u bilan qiynalasiz, ikkinchisida darslar u bilan qiziqroq bo’laveradi, uni yaxshi ko’rib qolasiz.

Sizni yaxshi ko’rganingiz uni ham sizga nisbatan munosabatini belgilab beradi. Shu sho’x bola hech kimni aytganini qilmaganda ham aynan sizning yaxshi munosabatingiz tufayli sizni aytganlaringizga yo’q demaydi.

Hayotning 10%i sodir bo’layotgan voqealarga, 90%i ularga bo’layotgan munosabatimizga qarab shakllanadi.

@MuallimMuhammad

O’yin qoidalari

“Odam o’ldirganingizda o’zingizni qanday his qilgansiz?”- deb so’radim Afg’onistonda ikki yil hizmat qilgan urush faxriysidan. Mazza qilganman dedi.

Birinchidan, O’yin qoidlari shunday bo’lgan sen o’ldirmasang seni o’ldirishadi. Ikkinchidan, o’ldirilgan do’stim uchun qasos hissi tuyardim dedi.

10 yil oldin O’zbekistonda deyarli barcha ilm uchun emas, diplom uchun o’qirdi. Hamma yigitlar pul berib bo’lsa ham armiyaga ketardi. Chunki, deyarli yagona ish beruvchi davlat edi va unga diplom va harbiy guvohnomasiz ishga kirolmasding. Barcha shu “o’yin qoidalari” bilan yashashga mahkum edi.

“Davlatlar kambag’alligining eng asosiy sababi o’yin qoidalari hamma uchun bir xil emasligi”(boyga ham kambag’alga ham, prezident kuyoviyu oddiy o’qituvchiga ham qonunlar teng ishlashi haqida gap ketyapti)- deb yozilgan edi mamlakatlar tanazzuli sabablari kitobida.

Davlatda ko’pchilik odamlar noto’g’ri ishlarni qilyaptimi? Ayb odamlarda emas, tizimda. O’yin qoidalari noto’g’ri tuzilgan va tirik qolish uchun barcha bu qoidalarga amal qilishga majbur!

Maktabda yoki darsingda ko’pchilik o’qimasa, shovqin-suron qilsa, ilm olishmasa shu yerdagi “o’yin qoidalari”ni tahlil qilib ko’rishimiz kerak!

Qoidalar o’zgarsa o’quvchilar ham o’zgaradi, o’qituvchilar ham o’zgaradi. To’g’ri qoidalar yaratsak yaxshi yashaymiz!

@MuallimMuhammad

Nega pedagogika universitetidan yaxshi kadrlar chiqmaydi?

Men ikkita pedagogika universitetida o’qiganman. Ikkisida ham maktabda dars berish haqida hech narsa o’rganmaganman! Hech narsa!

Ha, bizda tarix darsini zo’r o’tib beradigan 2-3 ta ustozlarimiz bor edi. Lekin pedagogik ko’nikmalarni o’rgatadigan deyarli hech kim yo’q edi.

Sabab universitetimizdagi ustozlarning juda katta qismi hayotida umuman maktabda ishlab ko’rmagan. 4-5 yillik maktabda dars berish tajribasi haqida aytmasa ham bo’ladi.

Ko’pchiligi bakalavrni bitirgan va shu universitetga magistrga kirgan va shu yerda ishlab turgan. Keyin PHD ni ham shu yerda bir amallab qilib olib dars berib yurardi.

Qanday qilib o’zi maktabda dars bermagan insonlar kelajakdagi sifatli maktab ustozlarini tayyorlab berishi mumkin? Savol ritorik!


Pedagogik universiteti talabalariga yechim: xohlagan maktabingizga 1-2 kursdan borasiz va arzonga ishlaysiz. Shu maktabdagi eng yaxshi ustozga shogird tushasiz. Ingliz, rus tillarini dars berish darajasida o’rganasiz.

4-kursni bitirganingizda aynan shu ko’nikmalar va tajriba bilan 15-20mlnlik ishni bemalol topasiz.

@MuallimMuhammad

Baxtli bo’lmasangiz keting!

Biz kambag’al odamdan pul, kuchsiz insondan jismoniy, ahmoq odamdan ilmiy jihatdan yordamlar so’ramaymiz!

Nega?

O’zida yo’qmi? Demak berolmaydi!

Ustozlar ham ilm, shaxsiyatdan tashqari ishxonasidan qoniqishi, chiroyliroq qilib aytsak u yerda baxtli bo’lishi kerak.

Baxtsiz ustoz hech qachon baxtli bolani tarbiyalay olmaydi.

Baxt bu nisbiy. Lekin ishxonadagi baxtni u yerdagi sizga berilgan erkinlik, rahbarlarning muloqotga ochiqligi, sizning hamkasblaringiz bilan qanchalik yaqinligingiz va oylik maoshingiz belgilaydi.

Shu jihatlarni maktabingizdan topa olmasangiz keting, siz bolalarni baxtli qila olmaysiz. Faqat hozir ketmang, ish topish qiyin)

@MuallimMuhammad

Ilmsiz eplolmaysiz

“Maktabdagi ikkichilar a’lochilarni ishga oladi”

“Ikkichilar ko’proq boy bo’ladi”

“Ikkichilar ustozlar va maktab oldida ko’proq noqulay ahvolga tushgani uchun hayotda bunday vaziyatlardan qanday chiqib ketishni yaxshi biladi. Va muvaffaqiyatga erishadi”

Shunday safsatalarni ham eshitib turamiz. Hammasi yolg’onligini faktlar isbotlaydi. Dunyo millionerlarining 88%i bakalavr diplomiga, 52%i magistratura va doktorlik darajalariga ega!

Bill Gates Garvard universitetini tashlab ketgan. Chunki, unda shu vaqtda o’z sohasida allaqachon 10 ming soat tajribasi bor edi. Va universitetdagi bilimlarni deyarli bilardi. Siz bilasizmi?

Nega atrofimizda teskarisini ko’ramiz?

O’zbekiston sharoitida ozgina oldin o’qimagan lekin harakatchanlar, o’qib harakati sustlardan ko’proq pul topgan. Lekin:

1. Hozir sharoit o’zgardi. Ilmli ko’proq topadi. Jamiyat rivojlangan sari ilmli kadrlarga talab oshadi. Jarayonlar murakkablashadi, murakkablikni ilmsiz tushuna olmay qolamiz.

2. Atrofingizdagi ilmsizligi bilan ko’proq topayotganlarni qaysi biri dunyo millionerlari tarkibiga kirgan? Biz boy deganda uy, gentra va doimiy oylikni tushunamizmi?

Maqsadingiz katta dunyo miqyosida millioner bo’lish, ummat va millatga foyda keltirish bo’lsa ilmsiz bo’lmaydi do’stlar - deb o’quvchilarimizga tushuntirishimiz kerak do’stlar!

@MuallimMuhammad

Haqiqatni eshitolmasang yolg’on eshitishga mahkumsan!

Oilada bolalarning tarbiyasi buzulishiga asosiy sabab ota-onalar buni tuzata olmasliklarida emas. Tarbiya buzulayotganini bilmasliklarida yoki buni muhokama qila olmasliklarida.

Onalar ko’pincha bolalar bilan birga ishlaganliklari uchun bu jarayonni sezishadi lekin buni otasiga aytib bemalol muhokama qilib muammoni yecha olishmaydi.

Chunki ota asabiy(asabiy otalarni ko’rsam asabiylashaman)! Ona bolasining biror aybini aytsa birdan hamma aybni onaga ag’darib, bolaga qo’shib onani ham kaltaklab ketadi. Xuddi bola tug’ulgandan beri u bilan birga yashamagandek. Yoki faqat ona bunga javobgardek.

Bir safar bunday holat bo’lgandan keyin ona farzandining keyingi yomon ishlarini otaga ayta olmaydi. Farzand borgan sari yomonlashib ketaveradi. Va bir kun yashirib bo’lmas darajaga yetgach ota buni bilib qoladi. Va yana onaga sen uni ishlarini yashirgansan menga aytmagansan deb tashlanadi. Lekin endi kech bo’ladi!

Agar ota haqiqatni eshitishga, aybi bo’lsa tan olishga va uni muhokama qilishga tayyor bo’lganda edi tarbiyadagi muammolar ancha kamayardi.

Erkak uchun eng muhim ko’nikma bu og’ir bosiqlik va mulohazakorlik bo’lsa kerak.

@MuallimMuhammad

O’zgacha uka-singillar

“Akam bo’lmaganda hayotim ancha yaxshiroq bo’lar edi” - AQShning eng yosh prezidenti John Kennedyning 17 yoshida xulqining o’ta yomonligi sabab maktab psixologi bilan suhbatidan parcha!

U o’z oilasining akasiga o’ta katta umidlar bog’lagani va oila kelajagini to’liq akasiga bog’lab qo’yganligidan azob chekkan. Yosh Kennedyga oila ishonch bildirmagan.

Men, singlim va ukam bir maktabda va bir sinf rahbar qo’lida o’qiganmiz. Va ular mendan o’zgacha bo’lganligi uchungina ustozlar tomonidan solishtirishlardan qiynalishgan.

Buni universitetda o’zidan bir yosh katta akasi o’qiydigan kursdoshimda ham guvohi bo’lganman.

Mobodo katta akalar yoki opalar ozgina yaxshi o’qib qolishsa yoki hayotda insonlar nazdidagi “muvaffaqiyatga” erishib qolishsa, ulardan keyingi kelayotgan oila a’zolari uchun bu kata bosim bo’ladi.

Ular shunchaki haqiqiy o’zligini topishga harakat qilayotgani, buni yashirmayotgani yoki yashira olmayotgani, akalari va opalariga o’xshamaganligi uchun tanqidlar ostida qoladi. Murg’ak qalbida solishtirayotganlar tufayligina o’z jigarlariga nisbatan g’arazlar paydo bo’ladi.

Biz ota-ona va ustoz sifatida “o’zgacha” bo’lganligi uchungina bolalarga bosim bermasligimiz kerak!

@MuallimMuhammad

Bu hayotda hamma harakat qilganiga yarashasini oladi, loyig'ini emas!

Sizning aqlingiz podshoh bo'lishga yetarlidir, lekin sizda harakat bo'lmasa vazir ham bo'la olmaysiz.

Siz o'z amal va harakatlaringiz bilan o'zingiz xohlagan joyga, unvonga, insonga loyiqligingizni isbotlab bermas ekansiz, sizning asl salohiyatingiz hech kimga qiziq emas!

Meni maktabda 5 bahoga loyiq o'quvchilarim bor lekin harakati 3 bahoga teng, bilimi 3 ga loyiq lekin 5 uchun hamma vazifani qilishga tayyorman degan o'quvchilarim bor. Endi taxmin qib ko'ringchi kim oxirida 5 ni ilib ketadi?

Savol ritorik

@MuallimMuhammad