Baxtsiz ayollar baxtsizlik yuqtiradimi?
Kecha ko‘rgan spektakldan men shu savolga javob topishga urindim. Qachonlardir sevganiga, aslida umum orzulariga yeta olmagan, eshitilmagan, tinglanmagan ayollar, bir kun kelib o‘ziga yaqin qiz-juvonlarini ham tinglashni, eshitishni istamasligi mumkin, yoki aksincha ular xotin-qizlarning himoyachisiga, ularning ovoziga ham aylanishi mumkin. Bunda inson irodasi, matonati, ulug’vir qalbi juda muhim.
Kecha Almata shahrida joylashgan Yoshlar teatriga bordim. Kichikroq teatr, bizning Yosh tomoshabinlar teatridan biroz kattaroq chiqar, lekin tomoshabin yetarlicha bo‘ldi, hech kim ortiqcha so‘zlab o‘tirganini, “xo-xo” lab kulib jonga tegmadi, bu muhim!
Spektakl muallifning chiqishi va uning muhabbat haqidagi yoniq she’rdan boshlanadi. Keyin sahnaga bir guruh Almataga turli joylardan o‘qishga kelgan talaba yoshlarning kuy-qo‘shiqlari, o‘yin kulgulariga ulanadi.
Teatr - bu tomosha, unda qiziq nimadir sodir bo‘lishi kerak. Banu, Bag‘dat, Aybar, Asan, Aysha, Serik, Selima, G‘alim G‘abitovich kabi qahramonlar fojiasi kuy-qo‘shiq, raqs, she’r bilan asta-sekin, o‘ta noziklik bilan ochib beradi. Og‘ir falsafani “fas-fut” ichiga yashiradi ijodkorlar.
Bag‘dat konservatoriyada o‘qiydi, Banu pedagogikada. Ular bir-birini sevadi, ikkisi ham barvasta, juda aqlli, odobli, bir-biriga o‘ta mos juftlik, lekin ular orasiga baxtsizlikning soyasi tushadi. Bunday ko‘lankalar esa har joyda bor, ular bulut kabi, kimning boshiga yog‘ilishini hech qachon hech kim bilmaydi.
Bag‘dat qachonlardir sevgisiga erisha olmagan (sababi aytilmaydi) va yolg‘iz qolgan Selima (Salima) ning uyida ijarada turadi. Uning Asan ismli ukasi ham bor, ular Bonu bilan birga katta bo‘lgan, bitta ovuldan, lekin Asan qizlarga o‘ch yigit, uning uchun muhabbat “diplom, yaxshi ish, yaxshi xotin, yaxshi bola”. Opasi Asan topgan qizlarning birontasiga ishonmaydi, Nima bo‘lganda ham sen Banuni ol, u yaxshi, esli qiz, ertaga senga yaxshi qaraydi, deydi. Lekin ukasining Bonuday qizga munosib emasligini tan olmaydi. Bonu Bag‘datni sevishini hamma biladi. Ular sevgisiga hamma yoshlar havasmand!
“Bu dunyoda ahmoqdan-ahmoq baxtsizlar ishi sevgi” deydi tolisiz Salima. Asan uchun ham muhabbat shunchaki nafs, yaxshi yashash istaki, kimgadir erishish, havas ishi edi, xolos! U nima qilib bo‘lsa ham Bonuni o‘ziniki qilishga harakat qiladi, birovning baxtsizligi evaziga!
Bag‘dat bolalikdan qolgan bir kasali bor, u mashinada dahshatli halokatga uchragan, unda ota-onasi halok bo‘lgan, afsuski o‘sha kuni mashina rolini otasi 11 yoshli Bag‘datga bergan edi.
Shundan beri o‘zini aybdor qiladi va buning ortidan jiddiy kasal ham orttirgan, tuni bilan boshi to‘xtamay og‘rib chiqadi.
Oxirida Salima Almatada qolishni istagan Bonuni aynitadi : “Sen muhabbatingni sinab ko‘r, bir yil ovulga qayt, agar Bag‘dat seni suysa kutadi, bo‘lmasa taqdir emas ekan”, deydi. Bonu ketadi. Bonuning kurashchanligini Salima bir zarbadayoq sindiradi. Ovulga qaytsa o‘z qishloqdoshi bo’lgan Asan unga ot solishi oson kechardi.
Spektakl yakuni ayanchli, Bag‘dat katta kompozitor, Bonu ovuldagi baxtsiz yana bir ayol, eri Asan uni allaqachon sevmay qolgan, ichkilikka berilgan.
Eng ta’sirli sahnalardan biri :
Radiodan Bag‘datning sevimli qo‘shig‘i yangraydi, bir paytlar buni Banu uchun yaratgandi. Asan buni eshitib, xotini Bonuga qo‘shiqqa jo‘r bo‘lishni buyuradi, qo‘shilib ayt, deya o‘shqiradi mast-alast, lekin endi og’iz juftlaganda boshidan ro‘molini yulib olib og‘zini bog‘lab qo‘yadi. Go‘zal topilma!
Doim boshqani o‘ylab-suyib, jisman u bilan yashayotgan xotin bilan umri o‘tayotgan irodasiz Asanga ham qiyin, ammo shu qismatni o‘zi tanladi.
Spektakl yakuni mungli, lekin go‘zal forig‘lanish, ajoyib his-taassurotlar bilan teatrdan chiqib ketasiz, qozoq aktyorlarining mahorati kuchli, ular erkin, yasamalik va bo‘rttirishni deyarli ko‘rmaysiz, sahna dekoratsiyalari, chiroqlar juda go‘zal va yechimga ega.
Spektakl jamoasi bir organizm kabi harakat qiladi.
