Forward from: Vashington kundaligi
AQSh vaksina ishlab chiqarsa, u butun dunyoga tarqatiladimi?
Nafaqat AQSh, balki dunyoning ko'plab davlatlari koronavirusga qarshi vaksina yaratish ustida ishlamoqa. Vaksina uchun ko'plab ehtimoliy nomzodlar allaqachon aniqlangan va ular ustida sinovlar boshlangan.
AQSh yoki boshqa biror davlatda vaksina birinchilardan bo'lib muvaffaqiyatli sinovdan o'tkazilsa va ishlab chiqarish yo'lga qo'yilsa, u butun dunyoga birdek tarqatiladimi yoki avvalo uni ishlab chiqargan mamlakat ehtiyojlari to'la qondirilgandan keyingina boshqa davlatlarga beriladimi?
Ayni kunlarda Jahon Sog'liqni saqlash tashkilotining yillik anjumani bo'lib o'tmoqda. Har yili bir hafta Jeneva shahrida bo'ladigan yig'in bu safar ikki kunga (18-19-may kunlari) tushirildi va videokonferensiya shaklida onlayn bo'lib o'tmoqda.
Bu yig'inda koronavirusga qarshi kurash va vaksina masalasi kun tartibidagi asosiy mavzulardan bo'lishi belgilangan edi. Ammo boshqa bir siyosiy masala asosiy o'ringa chiqib qoldi.
AQSh va boshqa yana ko'plab davlatlar xalqaro komissiya tuzib, koronavirus pandemiyasi qanday boshlanganini, buning sabablarini aniqlashni talab qilmoqda. Bu chaqiriq boshida AQSh Prezidenti Donald Tramp turibdi. Tramp Xitoyni koronavirus haqida ertaroq ogohlantirmaganlikda ayblaydi.
Xitoy bu talablardan norozi bo'lsa-da, tekshiruvga qarshi emasligini, ammo, avvalo, pandemiyani to'xtatish lozimligini, ana undan keyin bu masalani o'rganish kerakligini aytmoqda.
Vaksina masalasiga qaytsak. Jahon Sog'liqni saqlash tashkiloti, xalqaro hamjamiyatning aksariyat qismi, xususan, ekspertlar, vaksinani birinchi bo'lib qaysi davlat topishidan qat'i nazar, uning patentini zudlik bilan bepul qilish va uni ishlab chiqarish huquqini barchaga birdek berish kerak, degan fikrni olg'a surmoqda.
Masalan, vaksina AQShda topilsa, uni ishlab chiqarish huquqiga barcha davlatlar ega bo'ladi. Ya'ni bir paytning o'zida ham AQShda, ham boshqa davlatlarda ishlab chiqarishga ruxsat beriladi. Vaksinani topgan kompaniyaga ma'lum miqdorda to'lov berilishi mumkin, lekin kompaniya vaksinani eksklyuziv ishlab chiqarish huquqiga ega bo'lmaydi yoki boshqa ishlab chiqaruvchilardan patent orqali to'lov olishiga ruxsat berilmaydi.
Ammo AQSh bunga hali to'la rozilik bergani yo'q. Chunki mamlakatda vaksina ustida, asosan, xususiy kompaniyalar ishlayapti va farmasevtika sanoati, agar vaksina topilsa, undan yaxshigina daromad olishni xohlaydi.
Xullas, ko'p ehtimol bilan, vaksina topilsa, uni istagan davlat o'z hududida yoki boshqa davlatlar bilan hamkorlikda ishlab chiqarish imkoniyatiga ega bo'ladi. Chunki pandemiya favqulodda kutilmagan holat. Favqulodda holatlarda bozor iqtisodiyotining an'anaviy mexanizmlari ishlamaydi; hukumatlar xususiy kompaniyalarni istalgan shaklda ishlashga majburlay oladi. Aks holda, dunyoning milliardlab aholisiga vaksina yetkazib bo'lmaydi.
@bmamadiev
Nafaqat AQSh, balki dunyoning ko'plab davlatlari koronavirusga qarshi vaksina yaratish ustida ishlamoqa. Vaksina uchun ko'plab ehtimoliy nomzodlar allaqachon aniqlangan va ular ustida sinovlar boshlangan.
AQSh yoki boshqa biror davlatda vaksina birinchilardan bo'lib muvaffaqiyatli sinovdan o'tkazilsa va ishlab chiqarish yo'lga qo'yilsa, u butun dunyoga birdek tarqatiladimi yoki avvalo uni ishlab chiqargan mamlakat ehtiyojlari to'la qondirilgandan keyingina boshqa davlatlarga beriladimi?
Ayni kunlarda Jahon Sog'liqni saqlash tashkilotining yillik anjumani bo'lib o'tmoqda. Har yili bir hafta Jeneva shahrida bo'ladigan yig'in bu safar ikki kunga (18-19-may kunlari) tushirildi va videokonferensiya shaklida onlayn bo'lib o'tmoqda.
Bu yig'inda koronavirusga qarshi kurash va vaksina masalasi kun tartibidagi asosiy mavzulardan bo'lishi belgilangan edi. Ammo boshqa bir siyosiy masala asosiy o'ringa chiqib qoldi.
AQSh va boshqa yana ko'plab davlatlar xalqaro komissiya tuzib, koronavirus pandemiyasi qanday boshlanganini, buning sabablarini aniqlashni talab qilmoqda. Bu chaqiriq boshida AQSh Prezidenti Donald Tramp turibdi. Tramp Xitoyni koronavirus haqida ertaroq ogohlantirmaganlikda ayblaydi.
Xitoy bu talablardan norozi bo'lsa-da, tekshiruvga qarshi emasligini, ammo, avvalo, pandemiyani to'xtatish lozimligini, ana undan keyin bu masalani o'rganish kerakligini aytmoqda.
Vaksina masalasiga qaytsak. Jahon Sog'liqni saqlash tashkiloti, xalqaro hamjamiyatning aksariyat qismi, xususan, ekspertlar, vaksinani birinchi bo'lib qaysi davlat topishidan qat'i nazar, uning patentini zudlik bilan bepul qilish va uni ishlab chiqarish huquqini barchaga birdek berish kerak, degan fikrni olg'a surmoqda.
Masalan, vaksina AQShda topilsa, uni ishlab chiqarish huquqiga barcha davlatlar ega bo'ladi. Ya'ni bir paytning o'zida ham AQShda, ham boshqa davlatlarda ishlab chiqarishga ruxsat beriladi. Vaksinani topgan kompaniyaga ma'lum miqdorda to'lov berilishi mumkin, lekin kompaniya vaksinani eksklyuziv ishlab chiqarish huquqiga ega bo'lmaydi yoki boshqa ishlab chiqaruvchilardan patent orqali to'lov olishiga ruxsat berilmaydi.
Ammo AQSh bunga hali to'la rozilik bergani yo'q. Chunki mamlakatda vaksina ustida, asosan, xususiy kompaniyalar ishlayapti va farmasevtika sanoati, agar vaksina topilsa, undan yaxshigina daromad olishni xohlaydi.
Xullas, ko'p ehtimol bilan, vaksina topilsa, uni istagan davlat o'z hududida yoki boshqa davlatlar bilan hamkorlikda ishlab chiqarish imkoniyatiga ega bo'ladi. Chunki pandemiya favqulodda kutilmagan holat. Favqulodda holatlarda bozor iqtisodiyotining an'anaviy mexanizmlari ishlamaydi; hukumatlar xususiy kompaniyalarni istalgan shaklda ishlashga majburlay oladi. Aks holda, dunyoning milliardlab aholisiga vaksina yetkazib bo'lmaydi.
@bmamadiev