Jorjning kallasiga ba'zan bo'ladigan fikrlar kelib qoladi. Shunchaki, hayratga tushasan kishi! Uning bu fikri, shubhasizki, oqilona edi - boz ustiga, nafaqat mana shu ahvolimiz uchun, balki bor-yo'q hayot daryosidagi tentirashimiz ma'nosida ham. Qanchadan-qancha kishilar bu daryoda oqisharkan, o'z qayiqlarini kerak-kerakmas lash-lushlar bilan to'ldirib, g'arq qilib yuborish xavfi bilan yuradilar, bu narsalar sayrni yoqimli va qulay qiladi, deb o'ylasalar kerak-da, amalda esa ular shunchaki keraksiz matohlar bo'lib chiqadi.
Ular shalog'i chiqqan kemachalarini to machtasiga qadar nimalar bilan to'ldirib tashlashmaydi deysiz. Bunda bashang kiyim-kechaklar va katta-katta uylar; foydasi tegmaydigan xizmatkorlar va sizni ikki pensdan qimmatroqqa olmaydigan va siz ular uchun bir yarimniyam bermaydigan zodagonlar to'dasidan iborat tanishlar, o'lgudek zerikarli va to'kin-sochin ziyofatlar; irimchi va fasonchilar, shuhratparastlik va g'o'dayishlar, o'ta dabdabali va ma'no-matrasasiz latta-puttalar! - qo'shningiz siz haqda nima deb o'ylayotgani haqidagi xavotirlar, atrofda odamni to'ydirib yuborguvchi bashanglik, g'ashingni keltiruvchi xurmacha qiliqlar, odamga azob beruvchi qadim paytlarda jinoyatchilarga kiydiriluvchi va uning dastidan toqat qilib bo'lmas darajada boshni yara-chaqaga bostirguvchi hamda og'rituvchi temir toj shaklidagi namoyishkorona chiroy va hokazolar.
Bularning bari eskirib ketgan lash-lushlardir! Uni qayig'ingdan itqitib yubor! Bu narsalar qayiqchangni shu qadar og'ir qilib yuboradiki, eshkak torta turib, oh-vohlardan bo'laring bo'ladi. Bu narsalar hayotingni shu qadar besoʻnaqay va beturg'un qiladiki, senda bir daqiqa boʻlsin xotirjamlik boʻlmaydi, bayramona orzumandlik ila hayotning bir daqiqasini bo'lsin dam olishga bag'ishlay olmaysan; daryo suvining sayoz joylardan buralib oqib o'tayotgandagi mavjlarini ko'rishga hech qachon vaqting boʻlmaydi, na quyosh nurlarining suvda sapchiyotgan jilvalarini koʻra olasan, na sohilda turib o'zining suvdagi aksiga mahliyo boʻlib turgan qudratli daraxtlarga nigohing tushadi, na yam-yashil va na oltinrang emanlarning go'zalligidan, na shamolda tebranib turgan qiyoqlar va qamishlarning husni jamoliga suqlanib qaray olasan, na qirqquloqlar va na bo'tako'zlarning betakror tarovatiga oshno bo'la olasan.
Bularning barini qayigʻing tashqarisiga ot, ey eskilik va iprisqilik shaydosi! Qo'yaver, hayoting qayiqchasi bir yengil tortsin, unga faqat eng zarur narsalaringni ortib ol; fayzligina xonadoning va kamtarona shodliklaringni; seni sevadigan va o'zing uchun ham hammadan aziz bo'lgan o'shal jononingni, do'st desa arzigulik ikki-uch do'stingni, mushuging bilan itingni, bir-ikkita chilimingni ol; kiyim-kechaging va keragicha oziq-ovqatingni, keragidan ortiqroq ichimligingni olvol, chunki tashnalik o'ta dahshatli narsadir.
Va sen ko'rasanki, qayigʻing yengilgina suzib keta boshlaydi, unga endi cho'kib ketish xavfi tahdid qila olmaydi, bordi-yu to'ntarilsa-da, u senga katta g'am keltirmas; odmigina asil yuk suvdan cho'chimaydi. Senga fikrlamoq va ishlamoq uchun, hayot nuridan bahra olmoq uchun va nafasingni yutgancha, Yaratgan yuborgan epkinni olib kelajak inson yuragining torlaridan taralgan Eolov musiqasini eshitmoqqa vaqt yetarli bo'ladi, va yana shu kabi...
©"Qayiqdagi uchovlon - it hisobga kirmaydi", Jerom Klapka Jerom
