استاد سیروس شمیسا

تا شب بگذرد


من سرانجام در اینجا دق می‌کنم و می‌میرم. مساله فلورا به کنار، من عادت کرده‌ام غروب‌ها در خیابان شیک، زیر طاق کتابفروشی طاعتی، روبروی سینما مایاک، بزرگان و مشاهیر شهر را ببینم که تر و تمیز و فکل بسته مثل روشنفکران اروپایی که از این و آن شنیده‌ام گُله گُله ایستاده بحث می کنند، یا در کافه نوشین نشسته‌اند و قهوه می‌خورند. آقای سرتیپ‌پور با آن اندام استخوانی که کمی قوز کرده است، آقای موسوی شاعر معروف، آقای محصّص نقّاش، آقای داددوست که مجسمه‌ساز بود و در موردش چیزهایی هم می‌گفتند. اسدی دانشمند جوان. آن طلبه‌یی که می‌افتاد دنبال زن‌ها و به آنها تنه می‌زد و عشقش این بود که خودش را به نحوی به آنها بچسباند و رد شود. آقای قدیمی هم بود، داستان‌نویس معروف شهر که تازه از شیراز آمده بود، علی به او پیشنهاد داده بود که داستان مرتضی یا حسین را -فرقی نمی‌کند- بنویسد. آقای قدیمی گفته بود کار من نیست، تکنیک‌های جدید داستان‌نویسی می‌خواهد که هنوز در ایران مرسوم نشده است. من سنّتی می‌نویسم. البته حسین بعدها در شیراز از دوستانم خواهد شد، ولی می‌دانید من خیلی زود خواهم مرد، متاسفم، من فقط داستان‌های کوتاه می‌نویسم. آری من عادت کرده‌ام، یعنی همه عادت کرده‌اند که غروب‌ها در این خیابان قدم بزنیم، از خیابان شیک تا سبزه میدان به طرف بیستون و دوباره برعکس، تا شب بگذرد.

«عشق سال‌های وبایی» نویسنده: سیروس شمیسا صص 86 -87، انتشارات میترا 1397

#تا_شب_بگذرد #سیروس_شمیسا_بخوانیم #سیروس_شمیسا #عشق_سالهای_وبایی #رمان_پارسی
#ادبیات_پارسی #دانشجویان_دکترشمیسا
#رمان_ایرانی #ادبیات_معاصر

@Siroosshamisa

سه حوزه سکوت در شعر پروین اعتصامی


هفت سال پیش بود؛ یعنی هزار و سیصد و نود. روز دوشنبه بود و اسفندی بارانی بر سر تهران لانه کرده بود و یک‌ریز و یک‌نواخت می‌بارید. کتابخانه ملی با آن فضای دل‌انگیزش جان می‌داد برای شنیدن حرف‌هایی از جنس دیگر؛ حرف‌هایی غیرتکراری که جان و تن برایش پرواز می‌کرد. در چنین روزی، نخستین همایش بزرگ‌داشت یک‌‌صد و پنجمین سال‌روز تولد پروین اعتصامی با حضوری اساتید فرهیخته‌ای چون استاد دکتر سیروس شمیسا و استاد دکتر دادبه در سالن همایش‌های سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد و اینک گوشه‌هایی از سخنان گهربار این دو فرهیخته ارجمند در مورد پروین و شعر پروین؛ سخنانی که یک‌سره نو، بدیع و دل‌انگیز است.

سه حوزه سکوت در شعر پروین از نگاه سیروس شمیسا
سیروس شمیسا استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی در سخنرانی‌اش با عنوان «حوزه‌های سکوت در شعر پروین» ضمن بیان اینکه نکته که «یکی از وظایف منتقد ادبی به حرف واداشتن حوزه‌های سکوت است» گفت: در هرمنوتیک این بحث مطرح است که یک متن پر از شکاف‌ها است و منتقد باید آن خلاءها را نشان دهد.
وی افزود: در ابیات فارسی هم چند منطقه وسیع سکوت هست که لزوماً مهم و معنی‌دار نیستند بجز چند تای آنها از جمله درباره شعر و زندگی پروین اعتصامی. شمیسا از سه حوزه سکوت در شعر پروین اعتصامی سخن گفت و تاکید کرد: نخستین حوزه، در واقع همان زندگی پروین است؛ ما درباره زندگی خصوصی پروین اعتصامی و تاثیری که قطعاً نحوه این زندگی بر اشعارش می‌گذاشته، عملاً چیزی نمی‌دانیم و پروین هم از زندگی خودش به عنوان یک زن چندان چیزی نمی‌گوید.
این منتقد ادبی افزود: دومین حوزه سکوت درباره پروین، مسائل سیاسی دوره اوست؛ سخن رسمی آن مقطع، حرکت به سمت ایران نوین و سیاست‌های تجددخواهانه و البته همراه با اِعمال زور رضاشاهی است. ما در این مورد مهم نیز عملاً شاهد واکنش‌های خاصی از جانب پروین نیستیم و کمتر درباره موضعگیریهای سیاسی او می‌دانیم.
وی ادامه داد: سومین حوزه سکوت در شعر پروین اعتصامی به زمینه‌های تجددخواهی در جامعه برمی‌گردد؛ پروین با اینکه از دبیرستان آمریکایی‌ها فارغ‌التحصیل شد، چندان توجه و اهمیتی به این موفقیت خود نمی‌دهد. به عنوان مثال او اصلاً سراغ ترجمه آثار شاعران بزرگ آن مقطع از تاریخ جهان نمی‌رود.
سیروس شمیسا گفت: آزادی زن از نظر پروین، آزادی برای ادامه تحصیل است و نه چیزی بیشتر از آن. البته در شعرهای او نمایان است که گویا پروین همواره به این مسئله می‌اندیشیده که تجدد چگونه می‌تواند بدون آزاد گذاشتن افراد، محقق شود؟
این استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی همچنین یادآور شد: پروین شاعر مکتب کلاسیسیم است و مثل همه کلاسیک‌ها روی به گذشته دارد نه آینده. بارزترین نشانه این مسئله گرایش شدید او به پند و ارز در شعرهایش است.


پیام پروین اعتصامی، دوری از مردم‌آزاری و در عوض تن‌آزاری است
دکتر اصغر دادبه

دکتر اصغر دادبه در یک سخنرانی با عنوان «نگاهی به جهان‌بینی پروین» به تقسیم‌بندی رایج متفکران دوران پیشامدرن از جهان‌بینی که آن را به عملی و نظری بخش‌بندی می‌کنند، گفت: نه فقط در دیوان پروین اعتصامی که در اشعار بسیاری از بزرگان آن دوره و قبل از آن، این پرسش‌های نخستین که «از کجا آمده‌ایم و هدف از آفرینش چیست؟» مطرح است.
اما همین شاعران بزرگ که فرزند زمانه خویش بوده‌اند، در عین حال تلاش می‌کردند که فلسفه را از آسمان به زمین بیاورند و آن را در خانه‌ها جای دهند.
این استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه‌های کشور درخشش و درخشندگی شعر پروین اعتصامی را در حوزه‌های عملی یعنی انسان‌گرایی و انسان‌شناسی او دانست. دادبه در ادامه تاکید کرد: من مثل برخی فکر نمی‌کنم که ما حکمت عملی‌مان را از یونان گرفته‌ایم و بلکه به باور من ما حکمت عملی خودمان را داریم و حرف برای گفتن هم، زیاد داریم. وی گفت: اگر بخواهیم کل پیام پروین اعتصامی را فرموله و آن را در یک جمله خلاصه کنیم، دوری از مردم‌آزاری و در عوض تن‌آزاری است.
این منتقد ادبی با رد برخی اظهارات که قائل به جبری مذهب بودن پروین اعتصامی است، یادآور شد: این سخن را درباره حافظ هم مطرح می‌کنند، ولی مطلقا اینگونه نیست. نه او، نه پروین و نه بسیاری از بزرگان ما - که این اتهام به آنها وارد شده - جبری مذهب نیستند، بلکه تنها شاعر هستند و به تبع از امکانات شاعری خود برای بیان ایده‌شان استفاده می‌کنند.

#پروین_اعتصامی
#سیروس_شمیسا_بخوانیم
#اصغر_دادبه
@Siroosshamisa

 

شاگرد تو می باشم گر کودن و کژپوزم
تا زان لب خندانت یک خنده بیاموزم

ای چشمه آگاهی شاگرد نمی‌خواهی
چه حیله کنم تا من خود را به تو دردوزم

باری ز شکاف در برق رخ تو بینم
زان آتش دهلیزی صد شمع برافروزم

یک لحظه بری رختم در راه که عشارم
یک لحظه روی پیشم یعنی که قلاوزم

گه در گنهم رانی گه سوی پشیمانی
کژ کن سر و دنبم را من همزه مهموزم

در حوبه و در توبه چون ماهی بر تابه
این پهلو و آن پهلو بر تابه همی‌سوزم

بر تابه توام گردان این پهلو و آن پهلو
در ظلمت شب با تو براقتر از روزم

بس کن همه تلوینم در پیشه و اندیشه
یک لحظه چو پیروزه یک لحظه چو پیروزم

مولانا: دیوان شمس


🌺🌺🌺 تقدیم به اوستاد استادان، حضرت دکتر سیروس شمیسا با هزاران گل و نوای هزاران هزار 🌺🌺🌺

@Siroosshamisa

#معرفی_کتاب

📖 مقالات احمد تفضلی / گردآورنده: ژاله آموزگار / چاپ اول۱۳۹۸، انتشارات توس / قطع وزیری، ۴۷۲صفحه، جلد سخت / ۸۴۰۰۰ تومان

#کتاب_بخوانیم
#اسطوره_شناسی
#احمد_تفضلی
#ژاله_آموزگار

@siroosshamisa

دیروز، یکم اردیبهشت ماه، سالروز وفات سهراب سپهری بود.

بخشی از نوشتار استاد شمیسا در کتاب راهنمای ادبیات معاصر را در اینجا آورده ایم.

قضاوت در مورد سهراب سپهری

نویسنده: دکتر سیروس شمیسا

سپهری همان‌قدر که در میان مردم و ادب دوستان شیفتگان بیشتری یافت در نزد برخی از شاعران طرد شد و آنان عمدتا بر دو محور یکی این که شعرهای او مردمی و سیاسی نیست و دیگر این که ساختار ندارد او را رد کردند.
به نظر من این ردیه‌ها مبنای علمی درستی ندارند و باید آن‌ها را از باب مناقشات شاعران همعصر محسوب داشت.
سپهری یکی از بزرگترین شاعران معاصر است و هرچه زمان بیشتر می‌گذرد عظمت او (و فروغ) بیشتر آشکار می‌شود و برعکس از اهمیت شاعران ایدئولوژیک کاسته می‌شود.

به نظر بسیاری از دوستداران شعر، سپهری هم به لحاظ زبان و ساخت شهر و هم به لحاظ بینش و محتوی، یک سر و گردن از دیگران فراتر است. او در هر دو جنبه‌ فلسفی هستی‌شناسی و معرفت شناسی به اوج‌هایی دست یافته است که برای معاصران او دست نداده است.

شاعران بزرگ دنیا و از جمله ایران (مثلا مولانا و حافظ) کسانی هستند که در این هر دو ساحت تعالی داشته‌اند. حال آنکه برخی از شاعران معروف معاصر که در شعر اجتماعی و سیاسی معروفند، در این زمینه‌ها یا یکی از این زمینه‌ها فقیرند.
به نظر می‌رسد که شهرت و محبوبیت سپهری در میان مردم برای آن دسته از ادیبانی که این توفیق را منوط به شعر سیاسی و اجتماعی می‌دانستند، پدیده‌ای غیرقابل هضم بوده است و لذا هر یک با طرح مسأله‌ای به ظاهر موجه و علمی شگفتی خود را اظهار کرده‌اند.

اما همه‌ این سخنان را می‌توان به راحتی رد کرد. حداقل این است که این انتقادها مبهم است، اصطلاحات به کار برده شده صحیح و روشن نیست. دکتر رضا براهنی می‌نویسد:
«در شعر سپهری، ترکیب وجود ندارد، ترکیب موتیف‌های ناهمزمان هم وجود ندارد و به همین دلیل شعر او شعر مفاهیم مصور عارفانه‌ی از هم گسیخته است. شعر سپهری تعارف عرفان است، عرفان نیست. عرفان شکل درونی عمیقی دارد.»
باری زمانی حمله به سپهری به شدت مد بود و برخی در هر مقاله‌ای که در مورد شاعری یا به طور کلی شعر می‌نوشتند، به بهانه‌ای در چند جمله به سپهری هم می‌پرداختند.
اما مسأله این است که غالبا در اصل ادعای ایشان جای بحث و تردید است. مثلا کسانی که (غالبا طرفداران اخوان) در مورد فقدان ساخت در شعر سپهری بحث کرده‌اند معلوم نیست که تلقی درستی از ساخت و فرم داشته باشند.
برخی از ایشان چنین استدلال کرده‌اند که

می‌توان از شعر سپهری سطور و حتی بندهایی را حذف کرد حال آن که از شعر اخوان نمی‌توان. بدیهی است که این منتقدان روایت را با ساخت اشتباه کرده‌اند. در یک شعر روایی اگر سطوری یا بندهایی حذف شود به روایت خدشه وارد می‌شود، اما در یک شعر توصیفی یا عاطفی می‌توان توصیف‌ها و تصویرهایی را حذف کرد.

من نمی‌دانم که این منتقدان در ذهن خود چه برداشتی از ساخت دارند. ساخت روابطی است که بین اجزاء یک کل به وجود می‌آید، پیوند بین اجزاء یک ساختمان، در و پنجره و راه‌پله با هم ساخت را بوجود می‌آورند و در آن ساخت نقش و وظیفه و معنایی می‌یابند که به تنهایی نداشتند. یک تکه سنگ پهن که قبلا در گوشه‌ای افتاده بود تبدیل به پیشخوان آشپزخانه می‌شود. این اجزاء ساخت گرفته را دوباره نمی‌توان به شکل قبلی برگرداند. بدین ترتیب ساخت روابط درونی بین اجزاء است. 
این روابط درونی، این تشکل اجزاء، یک فرم هم پیدا می‌کند. با توجه به این معنی، شعر سپهری هم ساختی منسجم دارد و هم فرمی عالی و کلمات و جملات و معانی و تصاویر هر یک به طریقی به یکدیگر وصل و مربوط است.

منبع: کتاب راهنمای ادبیات معاصر، نشر میترا

#سهراب_سپهری
#سیروس_شمیسا
#سیروس_شمیسا_بخوانیم
#ادبیات_پارسی
#دانشجویان_دکترشمیسا

@siroosshamisa

سخنرانی دکتر شمیسا در #نشست_لازار

📌 لازار و زبان فارسی

نکوداشت ایران‌شناس بزرگ فرانسوی، ژیلبر لازار
.
📆 زمان : دوشنبه ۹ اردیبهشت ماه ۹۸🕰
شروع سخنرانی به‌زبان فرانسه: ۹:۳۰🕥
شروع سخنرانی به‌زبان فارسی: ۱۳:۳۰🕰

⬅️ مکان : پل مدیریت، خیابان علامه طباطبائی جنوبی، نبش خیابان حق‌طلب غربی، دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبائی، سالن شهید مطهری

@siroosshamisa