🔹حکم دف (دایره) زدن وگوش دادن به آن چیست؟
🔸دفی که نواختن آن جایز است عبارتست از : یکطرف آن باز است و یکطرف آن بسته، پس اگر از هر دو جهت بسته باشد و یا یک جهت آن باز ولی دریچه تنگ و کوچکی داشته باشد در آنصورت این طبل است نه دف، همچنین دف مباح نباید حلقه های فلزی (یا زنگوله) بدان متصل باشد که صدای آن حلقه ها هم با خود دف ترکیب شود. در زبان عربی به این حلقه ها صنوج گویند، صنوج جمع صنج است و آن عبارتست از : حلقه های فرد که در دایرة دف نهند.
🔹علامه سفارینی می گوید : «اگر دف صنوج داشت، چنانچه (کسی آنرا بشکند) ملزم به پرداخت خسارت نمی شود چون استفاده از آن مباح نیست، .. امام احمد بر عدم ضمانت آن نیز تاکید داشتند. اما دف عاری از آن (حلقه ها) برای زنان در غیر نکاح جایز است».
"غذاء الألباب شرح منظومة الآداب" ( 1 / 243 ) .
🔸احادیثی که درباره دف نوازی آمده اند، برای سه منظور هستند : عید، عروسی، بازگشت مسافر و آنچه در این معناست ..
اولاً : اهل علم در این مورد اختلاف نظر ندارند که زنان می توانند در مراسم عروسی دف بزنند، پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند : «فَصْلُ مَا بَیْنَ الْحَرَامِ وَالْحَلَالِ : الدُّفُّ وَالصَّوْتُ» ترمذی (1008) و نسائی (3316)، وحسنه الألبانی.
یعنی : «فاصله و فرق بین حلال و حرام در نکاح، دف و آواز است».
🔹امام شوکانی در "نیل الأوطار" (6/200) گفته: «این حدیث، دلالت دارد بر اینکه دف زنی در مراسم ازدواج و گفتن بعضی کلمات با صدای بلند جایز است».
و امام بخاری از ربیع دختر معوذ روایت کرده که گفت : « دَخَلَ عَلَیَّ النَّبِیُّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ غَدَاةَ بُنِیَ عَلَیَّ ، فَجَلَسَ عَلَی فِرَاشِی ، وَجُوَیْرِیَاتٌ یَضْرِبْنَ بِالدُّفِّ یَنْدُبْنَ مَنْ قُتِلَ مِنْ آبَائِهِنَّ یَوْمَ بَدْرٍ، حَتَّی قَالَتْ جَارِیَةٌ : وَفِینَا نَبِیٌّ یَعْلَمُ مَا فِی غَدٍ. فَقَالَ النَّبِیُّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ : لَا تَقُولِی هَکَذَا ، وَقُولِی مَا کُنْتِ تَقُولِینَ» بخاری (3700).
🔸یعنی : پیامبر صلی الله علیه وسلم صبح شب عروسی ام نزد من آمد، بر فرش نشست در حالی که چند کنیز مشغول دف زدن بودند و برای پدرانشان که در جنگ بدر کشته شده بودند، مرثیه می خواندند. در آن اثنا، یکی از کنیزان گفت: در میان ما پیامبری وجود دارد که می داند فردا چه پیش خواهد آمد. پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «چنین نگو. بلکه همان سرود گذشته ات را بخوان».
المهلب می گوید : «این حدیث دلیل بر (جواز) اعلان نکاح بوسیله دف و آواز مباح است» بنقل از : "فتح الباری" ابن حجر (9/203).
🔹و ابن بطال نیز در شرح آن می گوید : «علماء اتفاق نظر دارند که لهو (سرگرمی و شادی) در ولیمه نکاح (مراسم عروسی) جایز است، مثل دف زدن و مشابه آن که حرام نباشد». " شرح صحیح البخاری" لابن بطال (7/279).
دوما : اما علماء درباره جواز دف نوازی توسط مردان در عروسی ها اختلاف نظر دارند :
🌹جمهور علماء از مالکیه و شافعیه و حنابله گفتند : جایز است، زیرا احادیث بین زنان و مردان فرقی قائل نشده است.
نگاه کنید به : "حاشیة الدسوقی" (2/301)، "نهایة المحتاج" (8/298)، "الإنصاف" (8/ 342) .
🌹حنفیه و بعضی از علمای مذاهب دیگر گفتند : جواز دف نوازی فقط مختص زنان است، زیرا در زمان پیامبر صلی الله علیه وسلم و صحابه اینگونه رایج بود که زنان دف می زدند نه مردان، و این کار از اعمال خاص زنانه است و اگر مردان نیز دف بزنند پس خود را شبیه آنها کرده اند حال آنکه تشبیه کردن مرد خود را به زنان مورد نهی است.
نگاه کنید به : حاشیة ابن عابدین [5 /482] ، المغنی لابن قدامة (10/155) .
🔹علمای کرام در مورد ترانه های اسلامی شروط و ضوابطی را گذاشته اند که عبارت اند از:
🔺آلات موسیقی در آن استعمال نشود.
🔺به آواز زنان نباشد.
🔺سخنان بیهوده و نامشروع در آن نباشد.
🔺دارای لحنی نباشد که شنونده را به مستی و طرب آورده و دچار فتنه گرداند.
🔺در سرودن و شنیدن آن افراط صورت نگیرد تا مبادا عادت مسلمان نگردد طوریکه همه اوقات خود را در آن ضایع سازد و از خواندن و شنیدن قرآن وی را دور نماید.
@eslam_tohid