Fikriyat.

O‘qing, o‘zingizni nohaq ekanligingizni isbotlash uchun o‘qing, haq ekanligingizni emas; o‘qing, bilgan narsalaringizni ostin-ustun qilish uchun o‘qing, uni himoya qilish uchun emas. Hech narsani himoya qilmang va hech qachon u sizni tasdiqlaganida o‘zingizni yaxshi his qilish uchun o‘qimang. Aksincha, ichki sirlaringizni fosh etganda nafrat va uyat his etish uchun oʻqing. Yozar chogʻingizda barini ichingizdan chiqaring. Hech qachon yashirmaslikka harakat qiling: bu vayronani butunlay ochib tashlang, osmon unga kulib boqsin va bu uyatning ichak-chavoqlarini boʻshating, toki kalxatlar uning ustida aylansin. Yaxshi o‘qish – bu sizni ichdan badnom qiladigan ichki tuhmat, va yaxshi yozish esa bu badnomlikni sizning qahramonona qurbonligingiz oʻlaroq ulug‘lovchi vositadir.

(C) Lal Farosh

Omma dard-tashvish, o'ylov va qiyinchilik bilan yozilgan asar va bitiklarni vaqtichogʻlik vositasiga aylantiradi. Shu vaqtgacha bitilgan asarlarning bari shunchaki mashhurlik, ommaning diqqati va vaqtini oʻgʻirlash emas, balki yozuvchining ichki dardli kechmishlari, tashvishli oʻy-xayollari, hayotining ogʻir davrlarini ifoda etish, qogʻozga muhrlash, qiyinchilik toʻla umrning sarhisobini qilish uchun bitilgan. Barcha buyuklar haqida shunday deyish mumkin. Eng afsuslanarlisi, bunga diniy manbalar ham taalluqli.

Paygʻambar alayhissalom risolati va taʼlimoti kitoblar vositasida barchaga yetib borayotgan boʻlsa-da, asosiy fikr bir chetda qolib, bu yerda masala diqqatlarni jalb etish, xayollarni oʻgʻirlash, vaqtlarni chogʻ va qaysidir maʼnoda unumli oʻtkazish boʻlib qolmoqda. Ya'ni odamlar zerikmasligi, miqdor jihatidan koʻproq oʻqishi, eshitishi va suhbat qurishi asosiy maqsadga aylangan. Kitoblar faoliyati bugungi zamonda mana shu ishga qaratilgan.

Buyuklar, ideal shaxslar zamon bilan chiqishmagan. Buni ularning asarlarida yaqqol koʻrish mumkin, oʻz qahramonlarida oʻz shaxsiyat, orzu-umid, intilish va maqsadlarini tasvirlash orqali ular dunyoga isyon koʻtargan, qabohat hukmron zamonda adolat ustuni tomon harakat qilgan gʻayrioddiy timsolni gavdalantirgan. Buni qaysidir maʼnoda bizga tanish Nitshe, Gyote, Dostoyevskiy, Shekspir, Navoiy, Abdulla Qodiriy kabi barcha tengi yoʻq adiblar ijodida yaqqol sezish mumkin.

Aytish mumkinki, bir vaqtlar zamonga qarshi isyon koʻtargan komillikka intilgan shaxslarni bugun bir yoqlama, konformist va tizginga solingan shaxsiyatlar madh etib, alqamoqda, ijod va asarlarini qoʻldan qoʻymay, ular haqida atrofga jar solish bilan band. Shu vajdan ham ularning oʻzlari — qahramonlar fonida qads qilgan, nazarda tutgan gʻoyalari koʻzlardan maxfiy, panada qolib ketyapti. Urho-ur kitobxonlik zamonida asl mazmun va mohiyat, gʻoyalarning original ruhi olmos kabi tanqis ma'danga aylanar ekanki, zamon borgan sari oʻzgarib, biqiq va ivirsib borayotgan muhitda avvalgilarga oʻxshash yana bir fikr va ijod darg'alarini shakllantirishni boshlarkan.

Buning uchun adabiyotga, bitiklarga, ijodga, fikrga, ilm-u irfonga ommatan bir xil koʻzoynak bilan qarashni yigʻishtirish kerak boʻladi. Mohiyat va mazmunni old oʻringa qoʻyib, siyqasizni sarqitga chiqarish lozim boʻladi. Buyuk adiblarning ijodi bilan tanishar, asarlarini oʻqir ekansiz, diqqatingiz ularning hozirgi zamonga xos muhokamalari, talqinlari emas, balki ularning oʻzlarining qalblarini oʻrtagan oʻy-u iztiroblar, tugʻyon, dard-alam toʻla xayollariga qaratilmog‘i kerak. Shundagina kitobning syujetiga, badiiylikning oʻziga tortar serjilo jihatlariga aldanmaysiz. Magʻizni poʻchoqdan ajratishni oʻrganasiz.

Yopiq til koʻrsatmaydi ham, tushuntirmaydi ham – u faqat qaror, buyruq va koʻrsatmani muhokama qiladi xolos.

Herbert Markuza

Bunday Yopiq til Stalin davrida Sovetlarda Marksistcha tilning oʻziga xos oʻzlashtirilishi natijasida paydo boʻlgan til. Bizdagisi (hozirgi ijtimoiy oʻzbek tili) ham shuning merosi. Buni oʻsha davr adabiyotida yaqqol kuzatish mumkin (darvoqe hozir ham shunday, bunday olib qarasak): kitoblar nimanidir batafsil tushuntirmaydi, ifoda etmaydi, koʻrsatib bermaydi, faqat va faqat oliy mafkurani turli xil kontekstlarda turli vositalar, qahramonlar, voqealar fonida ochib beradi, xolos. Bu yerda faqat ikkita yoʻnalish: bosh mafkura va unga qarshi kelgan hamma narsa tasvirlanadi. Shu tariqa yaxshilik yomonlikdan ajraladi va unga qarshi jang qiladi. Dunyo oq va qoraga boʻlinadi. Bu til oxir-oqibat ritvalga aylanadi. Oʻzbek tili ham xuddi shunday til sirasiga kirib boʻlgan.

Bizda bugun tarmoqlarda, umuman hayotning har jabhasida faol ravishda targʻib qilinayotgan, koʻz-koz etilayotgan oddiygina, odmigina, oʻrtamiyona, lekin moddiy toʻkis, baxtligina hayot modernizmning mevasidir. Instagram hozir ayni shu hayot tarzini targʻib qilishda yetakchilikni egalladi. Bunday hayot shakli insonni oʻsishdan, rivojlanishdan mutlaqo toʻsib qoʻyadi.

Yevropa falsafa olamida mana shunday hayot tarzini Platon ilgari surgan axloqiy-ma'naviy, ulugʻvor va buyuk hayot tarziga ters qoʻyishadi. Ulardagi fikrga koʻra, eng tub tabaqadagi, quyi toifadagi odamlargina oddiy hayot bilan cheklanib qoladi. Hozirgi kunda esa bunday oʻrtamiyona hayot (moddiy maʼnoda emas — aslida moddiyat insonni oʻrtamiyonalikka chorlayapti) an'anaviy jangchi va faylasuf axloqiga qarshi urush ochgan. Unday boʻlishga intiladiganlarni qabul qilmaydi, nazarga ilmaydi, mensimaydi.

Hamma narsa mahsulot va ishlab chiqarish, utilitar maʼnoda tushunish bunday hayot tarzida ustuvor oʻrin tutadi. Toʻgʻri inson oddiy, mayda va arzimas narsalardan ma'no izlab, oʻzicha baxtli yashab yurishi mumkindir. Biroq u bir narsani koʻzdan qochiradi. Alloh insonni shunchaki (bu yerda maqsad asosi) oʻrin egallaydi) yaratmagan. Biz oʻzimizcha oddiygina hayotimizni ma'noli, mazmunli deb bilsak ham, u ideallikka da'vo qilishga haqli emas, garchi oʻz sevganlarimiz yonimizda boʻlsa, yaqinlarimizning diydoridan bahramand boʻlsak, istaganlarimizga ega esak-da.

Shu maʼnoda tashvish va muammolardan xoli boʻlgan hayotni ideal hayot deb boʻlmaydi. Muammo koʻrinmayotgan joyga inson oʻzini muammo tomon olib borishi maqsadga muvofiq. Bir tekis ketilayotgan yoʻlni tosh yoki tikanlar bilan toʻldirishga oʻxshaydi bu. Chunki faqat badandagi og'riqgina insonni uygʻotadi, tetiklashtiradi, tevarak-atrofiga nisbatan sergak tutadi uni. Mana shunday hayotni ideal hayot deyish mumkindir, balki. Islom dini, an'anasi va falsafasida ham mazkur qiyinchilik hayoti faol ilgari surilgan.

“Agar xohlasak, uni oʻsha(oyat)lar bilan koʻtarar edik. Lekin uning oʻzi yerga yopishdi va havoyi nafsiga ergashdi”. (7:176)

Ushbu oyatdagi “yopishdi” feʼli aslida “doimiylikni, oʻzgarmaslikni izlash” maʼnosini anglatuvchi “axlada”dir.

Barcha narsalar harakatda ekanligi bizga bu dunyo doimiylik yoki barqarorlik makoni emasligini uqtirishi kerak. Har bir lazzatdan soʻng azob keladi; har bir shodlik ortidan gʻam-qaygʻu keladi. Goʻyo bu dunyo bizga oʻzi haqida nimadir aytmoqchi. Goʻyo u: “Men koʻrinishimdan sodiq doʻstga oʻxshashim mumkin, ammo menga ishonma, chunki men hech qachon senga bunday doʻst boʻla olmayman. Mendan umid qilma, chunki men seni hech qachon baxtli qila olmayman,” deyayotganga oʻxshaydi.

Qanchadan-qancha insonlar bu dunyoda mukammal baxt yoki qandaydir yer jannatini topishga urinib, yoʻldan adashgan? Qanchadan-qancha odamlar dunyoviy istaklar dengizidan ichib chanqogʻini qondirmoqchi boʻlib, tashnalikdan halok boʻlgan? Qanchadan-qancha jonlar vaqtinchalik lazzatlardan boshqa narsa bera olmaydigan joyda doimiylik izlab, nobud boʻlgan?

Biz ogohlantirilmadik, deya olmaymiz.

(C) Kolin Turner

Mustaqillik - buyuk ne'mat, buning mohiyatini soʻz ila tasvirlab boʻlmas. Bu shunday qadrli ne'matki, uni onalar farzand dunyoga keltirib, uni voyaga yetkazishlari jarayoniga oʻxshatish mumkin. Farzand - mustaqillik. Onaning chekkan zahmatlari, tanasida tortgan azob-u qiyinchiliklari - xalqning mustaqillikka erishish yoʻlidagi ogʻriqli va qonli sa'y-harakatlariga oʻxshaydi. Ona uni barkamol, zukko, ilmli, ruhan va jismonan barqaror va baquvvat bo'lishini ta'minlashni oʻzining eng asosiy burchi deb biladi.

Farzand ulg'ayadi, inson boʻlib shakllanadi, mustaqil dunyoqarash, ilm egasi boʻladi. Xuddi yosh, mustaqil mamlakatdek. Endi esa uning oldida ikki asosiy vazifa turadi: jamiyatda (dunyoda) oʻz oʻrniga ega boʻlish, oʻzining salohiyati va qobiliyatlarini, oʻz tengqurlaridan har jihatdan ustun ekanligini ularga namoyish etish, hamda oʻzining shu holatiga yetib kelishiga sababchi boʻlgan onasiga hurmat va ehtirom koʻrsatish, agar u hayot boʻlsa, uning hayotiy ta'minotlarini ta'min etish, mehr va e'tibor ulashish, va agar vafot qilgan boʻlsa, uni yod etib, uning ruhi pokiga duo-yu tilovatlar qilish.

Shu oʻrinda birinchi vazifaning qay darajada muhim va beqiyos oʻrinda ekanligini eslatish shart boʻlmasa kerak.

Mustaqillik - bu ulkan bir mas'uliyat.
Mustaqillik - bu yangi hayot qurish. sinovlar va mashaqqatlar boʻsagʻasi.
Mustaqillik - bu oʻzining mustaqil ekanligini qalban va aqlan anglab olib, kelajak tomon yoʻl boshlash.
Mustaqillik- bu oʻtmish, bugun va kelajakni birlashtirish orqali uchalasidan mazmun va mohiyat izlab, faqat oldinga - kelajakka qarab yurish.
Mustaqillik - bu hali yotqizilmagan, oʻrni aniqlanmagan yoʻl. Unga qadam tashlashdan burun yurilajak yo'limizni yasab olishimiz lozim.

Muxtasar aytganda, mustaqillik - bizning oʻtmishimiz, hozirimiz va kelajagimiz, bizning zamonaviy inson va millat ekanligimizni anglatuvchi vosita. Undan umrning yoshlik davri, qimmatli vaqt yanglig' faqat rivoj uchun foydalanish lozim.

Mustaqillik bayrami muborak boʻlsin!

Qishlog'imizda bir doʻkonchi boʻlib, uni Salam aka deb chaqirishadi. U ancha yillardan beri qishloqda do'kon yurgizib keladi. Uning do'koni — qishlog'imizdagi ilk do'kon; men koʻpincha oʻsha doʻkondan narsa xarid qilaman, ba'zan kuniga ikki marta, chunki mening tikuvchilik do'konim uning yonginasida joylashgan. Oʻsha odam ikki qo'shnisi uning do'konining ikki yonidan o'z do'konini ochmaguncha yaxshi kun kechirib kelardi. Yangi doʻkonlar esa uning mijozlarni jalb qilishini deyarli imkonsiz qilib qoʻydi. Odamlar qariyb hamisha uning do'konini chetlab o'tishadi, hatto unda ularga kerakli hamma narsa boʻlsa ham. Bugun qarasam, do'koni yopiq ekan. Bundan juda xavotirlandim. Shu bois, uyiga borib, uni ogʻir betob holda koʻrdim. Qishloqda biror qarindoshi yo'qligi sabab uni kasalxonaga olib borishga koʻmaklashish uchun tashqaridan odam chaqirdim. Salam aka ijtimoiy jihatdan chetlatib qoʻyilgan edi, qishloqliklar uning holidan deyarli xabar olishmasdi. Qolgan ikki do'konchi moliyaviy jihatdan ancha toʻkis, shu bois o'z do'konlarini unikining yonida ochishlariga hojat yo'q edi. Bunday qilishlari uning tirikchiligiga jiddiy zarar yetkazdi. U hozir kuniga atigi 300 topadi, ba'zida esa hech narsa sotolmaydi. Ikkala do'konchi ham do'konlarini yopib, unga biroz bo'sh joy berishini istayman.

(C)

Bugungi kunda kapitalizm va aksar bizneslar xuddi shu tarzda ishlaydi.

Isroilning G'azoda hech qanday og'zaki boʻlmagan qarshiliksiz (va Orvelcha gaplashuvchi ittifoqchilarsiz) genotsid sodir etish imkoniyati unga ikkinchi bosqichga o'tishga, ya'ni G'arbiy Sohilni Falastinliklar uchun yashashga yaroqsiz holga keltirishga undayapti.

Agar siz nima bo'layotganini ko'rmayotgan boʻlsangiz, sizda muammo bor.

(C) Nassim Nikolas Taleb

"Ustoz yana ham koʻproq oʻrganishga moyil boʻlmogʻi kerak"

Ustoz shogirdlaridan faqatgina bir jihatdan oldinda bo'ladi: u ulardan ko'ra ko'proq narsani o'rganishi kerak — ularga o'rganishga imkon berishni o'rganishi kerak. Ustoz shogirdlaridan ko'ra ko'proq o'rganishga tayyor bo'lishi kerak. Muallim o'z pozitsiyasiga o'quvchilarnikidan ancha kam ishonch hosil qiladi. Shuning uchun, agar ustoz va shogird o'rtasidagi munosabatlar samimiy bo'lsa, unda hech qachon hamma narsani biladiganning obro'si yoki mansabdor shaxsning buyruqbozligi uchun joy bo'lmaydi.

— Martin Xaydeg­ger, Fikrlash deb ataluvchi narsa nima?

Agar bir yoqlama siyosiylashib, aholi ustidan qatʼiy nazorat oʻrnatilmaganida, diniy-e'tiqodiy, madaniy erkinliklar toʻlaqonli ta'minlab berilganida, barcha irqlar bir xil va teng koʻrilganida kommunizm insoniyat tarixidagi eng yaxshi tizim boʻlar edi. Islom nisbatan ideal oʻrnatiladigan tizim bu kommunizmdir, agar aytganimdek tepadagilar oldi olinsa. Barcha tizimlar ichida faqat kommunizmgina insonlarni tenglashtira oldi. Islom-chi, desangiz, u siyosiy tizim emas. Aksincha, u barcha insoniy, siyosiy tizimlar ustida joylashgan va ularni nazorat qilib turadigan ilohiy tizimdir.

Agar insoniy emas, ilohiy tizimdan ilhom olib siyosiy ijtimoiy tizimlar ishlab chiqilganida hozirgidek depressiyaga, ruhiy tushkunlikka, tabaqachilikka, sinfiy boʻlinishlarga, moddiy neʼmatlarning noteng taqsimotiga, ijtimoiy kasalliklarga yoʻl qoʻyish ehtimoli maksimal kamaytirilgan boʻlar edi. Tenglik va muvaffaqiyatning hozirgi ixtiyoriy tanlovi insoniyatni misli koʻrilmagan taraqqiyotga olib kelgan boʻlsa-da, xuddi shunday tarixda guvohi boʻlinmagan kambagʻallik va baxtsizlik girdobiga tiqdi.

Huzur va moddiy farovonlik ortidagi baxt vaqtinchalik ekanini hozirgi Amerika misolida koʻrish mumkin. Chunki aynan Amerika dunyo boʻyicha moddiy farogʻat eng birinchi va eng yaxshi taʼminlangan oʻlkadir. Bundan 80 yil avval u yerda odamlar baxtli, farovon va toʻkis hayot kechirardi, hozir ham shunday. Afsuski oʻtgan sakson yil moddiy farovonlik insoniyat saodati uchun yechim emasligini isbotlab berdi. Inson tabiatan boshqarilishni, tizginni, nazoratni talab qiladi. Biroq bu zinhor cheklov va tartibning insoniy tizginlari boʻlmasligi kerak. Agar neytrallikni ilohiylik deb olsak (chunki inson oʻzi va atrofdagilari uchun neytral boʻla olmaydi va neytral narsa yarata olmaydi), odamzodga oliy neytral tizim kerak.

Bugun shaxslar va oilalar oʻzlaridan “men nimani istayman?” yoki “mening xarakterimga va oʻrnimga nima koʻproq muvofiq keladi?” yoki boʻlsa “sifatlarimni eng afzal koʻrinishda rivojlantirishimda nima menga koʻproq yordam beroladi?” deb soʻramaydilar. Aksincha, ular oʻzlaridan: “Ijtimoiy mavqeyimdan kelib chiqqan holda mendan nima kutiladi?” yoki “men kabi odamlar odatda nima bilan mashgʻul boʻladi?” va yomonrog'i, “mendan koʻra mavqeyi yuqoriroq odamlar nima qilishadi?”, deb soʻrashadi.

Men bu bilan ular oʻzlari afzal bilgan narsa qolib, umumiyroq bir narsani tanlashadi demayapman. Bil'aks, ularda normallikdan chetga chiquvchi shaxsiy afzallik tushunchasi borligi ularning xayollariga ham kelmaydi. Shunday ekan, hatto oʻzlariga rohat bagʻishlash masalasida ham, odamlarning xayoliga birinchi boʻlib keladigan narsa boʻyinturuqdir, ya'ni ular eng avvalo moslashish haqida oʻylaydilar. Ular ommaning bir qismi boʻlishdan huzur topadilar, ular ommatan qilinadigan narsalar oʻrtasidagina tanlov qilishni xush koʻradilar: Nima noyob va noodatiy boʻlib koʻrinsa, u xoh shaxsiy afzallik boʻlsin, xoh oʻzini tutish uslubi boʻlsin, xuddi jinoyatdek, undan saqlanishga harakat qilinadi:

Oʻzlarining asl tabiatlariga intilishdan qochishga bunday zoʻr berib harakat qilish ularni shunday darajaga yetaklaydiki, natijada ularda ergashish uchun hech bir asl tabiatning oʻzi qolmaydi: Ularning inson oʻlaroq potensial, quvvatlari batamom toʻxtaydi va madoridan mahrum boʻladi: ular kuchli xohishga ega boʻlish yoki chinakam rohatni his etish qurbidan bebahra qoladilar. Ularda asl, original fikr va hissiyotlar yetishmaydi, bora bora boshqalarning aks-sadosiga aylanib qoladilar. Endi ayting-chi, inson tabiatining istalgan/orzu etilgan holati shunday boʻlishi kerakmi yoki aksi?

Jon Styuart Mill, “Erkinlik haqida”

Raqobatbardosh, daromad oshiruvchi va martaba keltiruvchi tadbirkor bo'lishdan loaqal "kitob yozish" faoliyatini chiqarib tashlang. Yoshlar, ayniqsa, muvaffaqiyat va shaxsiy maqsadlarga erishish vositasi sifatida kitoblar nashr etishda juda ehtiyotkor boʻlishlari kerak. Ular juda ko'p o'qishlari kerak, ular muntazam ravishda chiroyli kundalik qoralab borishlari kerak, ular bir-birlariga uzun xatlar yozish an'analarini jonlantirishlari lozim. Yoki ular shunchaki hayotni sevishlari va uning mashaqqatlarini boshdan kechirishlari kerak. Kuchli yozma qobiliyat shaxsning iste'dodini isbotlovchi afzallik ham, voizlik moduli (vositasi) ham emas; Bu, umuman olganda, jamiyatning o'zini taftish etish va axloqiy jihatdan yaxshilanish uchun bajaradigan jiddiy vazifasidir. Bu juda ulugʻvor vazifa va bunda yetuk boʻlmaganlar bunga aralashmasligi kerak. Yosh qatlamning kitob nashr etishga intilishi va bu borada xuddi maktab baholari uchun bo'lganidek raqobatga kirishib ketishi, ham ularning oʻziga, ham adabiyotga ziyon keltiradi. Bu taribali yozuvchilik uchun zarur bo'lgan kurashga muddatidan oldin yakun yasaydi.

(C) Lal Farosh

Tarmoqlarning aldamchiligi, odamlarning haddan oshiq sensatsiya, hissiyotga berilishi, avom xarakteri tobora fosh boʻlib borayotgan zamonda yashayapmiz. Lekin bu – hali endi boshlanishi. Nimanidir yo kimnidir mashhur qilish osonlashdi. Odamlarning eʼtiborini zumda boshqa yoqqa burib yuborishning koʻz koʻrib quloq eshitmagan yoʻllari paydo boʻldi. Hamma trendlar bilan ovora, goʻyoki oʻsha trendlar butun voqelikni, butun haqiqatni toʻla aks ettiradigandek. Musulmon shaxsiyati tez ishonuvchan emasligi, tez aldanib ketmasligi bilan boshqalardan ajralib turishi kerak, lekin bugun, afsuski, teskarisini koʻrishimiz mumkin. Sovuqqonlik, koʻp jihatdan, baribir yaxshi. Hamma oʻz gʻoyasini singdirish harakatida. Axborotlarni terib terib, tanlab tanlab qabul qilish kerak, keraksizini esa chiqitga uloqtirish.

Urush bir birini juda yaxshi taniydigan, ammo oʻldirmaydigan odamlar manfaati yo'lida bir birini umuman bilmaydigan odamlarning qirgʻin etilishidir.

– Pol Valeri

Abdulla Qahhorning "Dahshat" hikoyasi haqida qisqa metrajli film ishlashibdi Mutolaa loyihasi doirasida. Koʻrib chiqdim, umuman olganda menga yoqdi. Bu borada e'tirozim yoʻq. Hozir men shuni koʻrish asnosida xayolimga kelgan boshqa narsaga eʼtiborni qaratmoqchiman. Hozirgi odamlar oʻsha davr haqida yozilgan asarlarni oʻqishni, ishlangan filmlarni tomosha qilishni juda sevishadi, koʻrib boʻlgach, eh, yomon davrlar boʻlgan-da, odamlarga qiyin boʻlgan, ayniqsa ayollarga.., yaxshiyam oʻsha kezlarda tugʻilib qolmaganmiz, deb qoʻyishadi.

Bir tomondan oʻsha davrga nisbatan qalbda qandaydir talpinish hissi tugʻyon ursa, boshqa tarafdan undan hayiqish, qoʻrqish tuygʻulari, buning ortidan yomonlash kayfiyati zohir boʻladi. Bunday munosabat aslida hozirgi odamzod uchun normal hol, ammo uning ayni damda tinch va behalovat hayot kechirayotgani, qadimgilar yashab oʻtkazgan mashaqqatli hayot oʻrniga endi u sokin va qulay hayotni yashayotgani uning baxtli ekanligini anglatmas ekan. Tan olamizmi, yoʻqmi, juda koʻpchiligimiz oʻsha hayotda yashab koʻrish haqida kamida oʻylab koʻramiz, koʻpi bilan istaymiz ham. Chunki zerikdik. Bir tarafdan tirikchilik dardi va tashvishining koʻrinishlari oʻzgargan boʻlsa ham, bu narsa odamzodni yanada baxtsizlikka mahkum ayladi. Boshqa tomondan, bugungi hayot qulayliklari insonga chindan farogʻat keltirolmadi. Qaytaga uni yanayam saodatsiz qilib qoʻydi.

Umri tinchlikda, osuda va betashvish, toʻkinlikda oʻtayotgan kishi oʻziga muammo va tashvish yaratadi, degan gap bor va bu rost. Bugun biz oʻqiyotgan, kuzatayotgan voqealarning hammasi baxtli insonning baxtsizlik va muammolarning u yoki bu shakllarini hosil qilayotgani belgilaridir. Parij voqeasi deymizmi, Isroil deymizmi, oʻzimizda bittasining oila aʼzolarini soʻyib tashlagan deymizmi, hammasi tinch, ammo juda zerikarli hayot ortidan kelib chiqqan kichik yoki katta musibatlar, koʻngilsizliklar.

Inson gʻayritabiiy yaratiq oʻlaroq doimiy ravishda gʻayritabiiylikka intilib yashaydi. Bu uning fitratida bor. U material mavjudot emas. Garchi u koinotda mavjud turli birikmalarning hosiloti boʻlsa-da, uning tanasiga Ilohiy ruh puflangan va shu tariqa unga jon kirgizilgan. Mana shu haqiqat uning bu moddiy borliqda shunchaki moddiy tarzda yashayolmasligini, urinib koʻrgan taqdirda, muqarrar baxtsizlikka mubtalo boʻlishini koʻrsatadi.

Ma'naviy borliq texnologiyadan ayri jabha. U bilan hamohang rivojlanib, isloh qilinib borilishi kerak, degan qoida yoʻq. Inson qalbi va qoʻli doimiy ziddiyatda boʻlgani kabi, ikkala sohaning ijodlari ham oʻzaro muntazam konfliktda mavjuddir. Shuning uchun ikkala tomonlama ham yaratuvchilikka intilib yashagan afzal. Ming afsuski, oʻtmishdagi ajdodlarimiz oʻz hayotida jonli yashagan, guvoh boʻlgan gʻayritabiiyliklarga texnologiya asrida erisholmaymiz. Elektr chiroqlari osmonni ifloslantirib, tunda mukammal va ulugʻvor samoni aslidek tomosha qilish imkonini boy berganimiz kabi, oʻtmishning bejirim va maftunkor hayot tarzini endi qaytarolmaymiz.

Vaqtning ham qiymati oʻzgardi. Unga nisbatan munosabatlarimiz oʻzgarib ketdi. Shu bois ham belgilangan vaqtlarda bosh qashishga vaqtimiz boʻlmay, nolib yursak-da, boshqa, boʻsh vaqtlarda uni nimaga sarflashni bilmay, halak boʻlamiz. Chunki bizda insoniy-ma'naviy mashgʻulot yoʻq. Chinakam yashashni bilmaymiz. Bizga oʻtmish haqida vahimali, qiziqarli, qoʻrqinchli ertaklar, matal va hikoyalar soʻzlab beradigan kattalar yoʻq. Dostonlarni yoddan biladigan va tun alllamahal boʻlguncha ularni quloqlarga qalblarga yetib boradigan qilib soʻzlab beradigan kishilar yoʻq. Diniy rivoyat va qahramonliklarni jonli va sehrli tarzda tasvirlab beradiganlar yoʻq. Shu bois ham oʻtmishni aks ettirib yashash qobiliyatidan biz mahrummiz.