مسایل عقیدتی از مهم ترین امور بحساب می آیند، اصول اعتقادات عبارتند از: ایمان به الله، فرشتگان، کتابهای آسمانی، پیامبران، روز قیامت،تقدیر خوب و بدِ آن.
« ایمان به الله»: اعتقاد به اینکه تنها ذات الله مستحق عبادت است و شهادت به اینکه معبود بر حقی جز الله وجود ندارد و محمد صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فرستاده ی الله تعالی بسوی تمام انسانها و جنها است و او خاتم النبیین است، ایمان به همه اموری که الله تعالی نازل نموده و رسول الله صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بیان فرموده است: بر زن و مرد واجب است از جمله: ایمان به آخرت، بهشت و جهنم، حساب و جزا، وزن اعمال و تحویل اعمال نامه ی نیکان به دست راست و بدان به دست چپ.
عدم آگاهی از این موارد عذر محسوب نمی شود؛ بلکه یادگیری این امور واجب است، کسی که در محیطی اسلامی بزرگ شده است و قرآن و حدیث به او رسیده باشد معذور بحساب نمی آید، چنین فردی جاهل نیست بلکه متجاهل و بی اعتنا به امور دین محسوب می شود.
الله تعالی فرموده است:« أَمْ تَحْسَبُ أَنَّ أَکْثَرَهُمْ یَسْمَعُونَ أَوْ یَعْقِلُونَ إِنْ هُمْ إِلا کَالأنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِیلا (44) »[فرقان:44]
( آیا گمان می کنید که بیشترشان می شنوند یا می اندیشند؟ آنان جزمانند چهارپایان نیستند، بلکه گمراه ترند).
الله تعالی فرموده است:« وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالإنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا یَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْیُنٌ لا یُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لا یَسْمَعُونَ بِهَا أُولَئِکَ کَالأنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولَئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ (179) »[اعراف:179]
( همانا بسیاری از جنیان و آدمیان را برای دوزخ آفریده ایم( زیرا) دل هایی دارند که با آن نمی فهمند و چشم هایی دارند که با آن نمی بینند، و گوش هایی دارند که با آن نمی شنوند. آنها چون چهارپایانند بلکه گمراه ترند، هم اینانند غافلان).
الله فرموده است:« فَرِیقًا هَدَی وَفَرِیقًا حَقَّ عَلَیْهِمُ الضَّلالَةُ إِنَّهُمُ اتَّخَذُوا الشَّیَاطِینَ أَوْلِیَاءَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَیَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ (30)» [اعراف:30]
( گروهی را هدایت کرد و گروهی گمراهی برآنها محقق شد؛ آنها شیاطین را به جای خداوند ولی خود گرفتند و می پندارند راه یافته اند).
آیاتی که ذکر شد و بسیاری آیات دیگر که الله تعالی ظالمان و ستمگرانی را که از روی غفلت و بی توجهی از دستورات خداوند رویگردان شده اند معذور قرار نداده است.
اما کسانی که در میان غیر مسلمانان زندگی می کنند و قرآن وحدیث به آنها نرسیده است، معذور بحساب می آیند، و حکمشان حکم( اهل فترة) است. - مدت زمان طولانی که میان دعوت دو پیامبر صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فاصله ایجاد کند- درنتیجه نسل های بعدی از احکام دین بی خبر بمانند؛ بنابراین کسانی که احکام شریعت به آنها نرسیده باشد و بر این حالت بمیرند، روز قیامت خداوند آنان را مورد امتحان قرار می دهد. کسی که اجابت نمود و امر الله را اطاعت کرد به بهشت وارد می شود و کسی که نافرمانی کرد وارد جهنم می شود، اما مسایلی همچون بعضی از احکام نماز، زکات و یا حج که بعضی از افراد از آن اطلاع حاصل نمی کنند، عذرشان پذیرفته است؛ طبیعی است که چنین مسائلی بر خیلی از افراد مخفی می ماند، زیرا همه مردم نمی توانند فقیه باشند.
مؤمن وظیفه دارد مسائل دینی را فرا گیرد، از علما سؤال نماید، الله تعالی فرموده است:« فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ (43) »[نحل:43] ( پس از آگاهان بپرسید اگر نمی دانید).
گروهی در زمان پیامبر صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بدون علم فتوا داده بودند پیامبر صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فرمود: « أَلَا سَأَلُوا إِذْ لَمْ یَعْلَمُوا فَإِنَّمَا شِفَاءُ الْعِیِّ السُّؤَالُ » احمد (1/330)
( وقتی که نمی دانستند چرا سؤال نکردند؛ همانا شفای جاهل پرسیدن است.
پیامبر صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ در حدیثی فرمودند:« مَنْ یُرِدْ اللَّهُ بِهِ خَیْرًا یُفَقِّهْهُ فِی الدِّینِ » بخاری (69) مسلم (1719)
( هر کسی که الله تعالی در حق او اراده خیر نماید به وی فهم دین، نصیب خواهد کرد).
مردان و زنان مسلمان وظیفه دارند مسائل دینی را بیاموزند؛ در مواردی که برایشان سؤال و یا اشکال پیش می آید از علما بپرسند، بی توجه نباشند، زیرا انسانها آفریده شده اند تا الله تعالی را عبادت کنند و عبادت نیاز به علم دارد، تا زمانی که انسان در غفلت و بی توجهی به سر برد عالم نمی شود؛ بنابراین طلب علم و پرسیدن از علما لازم و ضروری است تا انسان از جهالت نجات یابد و آگاهی حاصل کند.