IJTIMOIY TARMOQLARDA MULOQOT MADANIYATI
Kompyuter texnologiyalarining shiddatli taraqqiyoti dunyoning milliardlab foydalanuvchilariga butunjahon tarmog‘iga kirish imkoniyatini berdi. Natijada, har kuni minglab odamlar internetga ulanib, uning manbalaridan faol ravishda foydalanmoqda. Bugungi kunda ijtimoiy tarmoqlarda tarqatilayotgan ma’lumotlarning katta qismini yoshlar ma’naviyatining tubanlashuviga turtki bo‘luvchi, milliy va diniy qadriyatlarimizga zid bo‘lgan xabarlar, urf-odatlar tashkil etadi. Bu esa, Internet, ijtimoiy tarmoqlar va boshqa zamonaviy telekommunikatsiya yutuqlaridan foydalanish tizimini tartibga solish, ularning imkoniyatlaridan oqilona istifoda etish, muayyan odob-axloq qoidalarga amal qilish zaruratini keltirib chiqarmoqda.
Avvallari yoshlar qalbidagi nozik kechinmalarni aks ettirgan va eng kamida savod talab qilgan xatlar bugunga kelib harflar, so‘zlar, tinish belgilaridan iborat qisqa va hissiz xabarlarga aylanmoqda. Ayniqsa, ijtimoiy tarmoqlardagi yozma muloqotlarda so‘zlarni iloji boricha qisqartirish, yangi so‘zlar va iboralarni “kashf qilish”, til me’yorlarini qo‘pol ravishda buzish odati avj olmoqda. Vaqtni tejash bahonasi bilan grammatik butunlikka putur yetkazib, so‘zlarni ma’nosi buzilishigacha bo‘lgan xatolarni sodir qilish ayni davrda aksariyat yoshlarni savodsiz bo‘lishiga xalq tili bilan aytganda “chalasavod” bo‘lishiga olib kelmoqda.
Yoshlar ijtimoiy tarmoqlar kengayib borayotgan davrda o‘sib ulg‘aymoqda. Bu quvonarli hol albatta. Biroq har narsaning me’yori bo‘lmog‘i zarur. Yoshlar virtual olamning haqiqiy olam emasligini bilib borishlari shart. Ba’zan bolalar kattalar tomonidan nazoratsiz va ularning ruxsatisiz tarmoqqa tashrif buyurish imkoniga ega bo‘lib qoladilar.
Ruhshunoslar qisqa matnchalar yordamida ko‘p muloqot qilish salbiy oqibatlarga olib kelishini aytishmoqda. Ayniqsa, inson quloqlari ostida doimiy telefon signalining jarang sochishi yoki mobil aloqaning vibratsiyasini muntazam his qilis ruhiy xastalikning dastlabki belgilari hisoblanadi. Ijtimoiy tarmoqlardagi yozishmalarga mukkasidan ketish ayniqsa, yoshlarda bezovtalik bilan izohlanadi. Yaqinlari mehri va e’tiborini ulardan kelayotgan sms xabarnomalar bilan o‘lchaydi.
Ijtimoiy tarmoqlar vazifalari ustida ishlayotgan kishilar ularni kundan-kunga yaxshiroq, qiziqarliroq, rang-barang qilishga urinmoqda: kirgan odam iloji boricha ko‘proq vaqtini o‘tkazsin, pul sarflasin, nimadir xarid qilsin va hokazo.
Odamlarni bir biridan uzoqlashtirayotgan va ijtimoiy tarmoqlar orqaligina yaqinlashtirib qo‘yayotgan yana bir omil bu smartfon egalarini ko‘payayotganidir. Britaniyalik tadqiqotchilarning izlanishlariga qaraganda, smartfon egalarining yarmi ijtimoiy tarmoqlar hamda elektron pochta orqali muloqot qilishni afzal ko‘rishadi.
Ijtimoiy tarmoqlarda shunday guruhlar ham paydo bo‘lganki, foydalanuvchilar bir-birini maqtab ko‘kka ko‘tarishlari, shuningdek, kimlarningdir nomini loyga chaplashlari, obro‘sini to‘kish, yerga urish, buning uchun bor imkoniyatidan foydalanishga harakat qilishadi. Bu holat bilan ular muloqotning eng tuban yo‘lini tanlashadi. G‘iybat ular uchun oddiy holga aylangan. Qarashlar shu qadar bahsli, shu qadar qutbliki, uni o‘qigan sog‘lom fikrli inson yoshlar tarbiyasi va dunyoqarash madaniyati transformatsiya qarshisida turibdi degan fikrga boradi. Shu sabab ko‘pchilik bu tarmoqlarni yoqtirishmaydi. Lekin shunga qaramay, statistik ma’lumotlarga nazar solsak, dunyo yoshlarining 96 foizi ijtimoiy tarmoqlar vositasida o‘zaro muloqotga kirishishmoqda.Yoshlar ijtimoiy tarmoqlar kengayib borayotgan davrda o‘sib ulg‘aymoqda. Bu quvonarli hol albatta. Biroq har narsaning me’yori bo‘lmog‘i zarur. Yoshlar virtual olamning haqiqiy olam emasligini bilib borishlari shart. Ba’zan bolalar kattalar tomonidan nazoratsiz va ularning ruxsatisiz tarmoqqa tashrif buyurish imkoniga ega bo‘lib qoladilar.
Kompyuter texnologiyalarining shiddatli taraqqiyoti dunyoning milliardlab foydalanuvchilariga butunjahon tarmog‘iga kirish imkoniyatini berdi. Natijada, har kuni minglab odamlar internetga ulanib, uning manbalaridan faol ravishda foydalanmoqda. Bugungi kunda ijtimoiy tarmoqlarda tarqatilayotgan ma’lumotlarning katta qismini yoshlar ma’naviyatining tubanlashuviga turtki bo‘luvchi, milliy va diniy qadriyatlarimizga zid bo‘lgan xabarlar, urf-odatlar tashkil etadi. Bu esa, Internet, ijtimoiy tarmoqlar va boshqa zamonaviy telekommunikatsiya yutuqlaridan foydalanish tizimini tartibga solish, ularning imkoniyatlaridan oqilona istifoda etish, muayyan odob-axloq qoidalarga amal qilish zaruratini keltirib chiqarmoqda.
Avvallari yoshlar qalbidagi nozik kechinmalarni aks ettirgan va eng kamida savod talab qilgan xatlar bugunga kelib harflar, so‘zlar, tinish belgilaridan iborat qisqa va hissiz xabarlarga aylanmoqda. Ayniqsa, ijtimoiy tarmoqlardagi yozma muloqotlarda so‘zlarni iloji boricha qisqartirish, yangi so‘zlar va iboralarni “kashf qilish”, til me’yorlarini qo‘pol ravishda buzish odati avj olmoqda. Vaqtni tejash bahonasi bilan grammatik butunlikka putur yetkazib, so‘zlarni ma’nosi buzilishigacha bo‘lgan xatolarni sodir qilish ayni davrda aksariyat yoshlarni savodsiz bo‘lishiga xalq tili bilan aytganda “chalasavod” bo‘lishiga olib kelmoqda.
Yoshlar ijtimoiy tarmoqlar kengayib borayotgan davrda o‘sib ulg‘aymoqda. Bu quvonarli hol albatta. Biroq har narsaning me’yori bo‘lmog‘i zarur. Yoshlar virtual olamning haqiqiy olam emasligini bilib borishlari shart. Ba’zan bolalar kattalar tomonidan nazoratsiz va ularning ruxsatisiz tarmoqqa tashrif buyurish imkoniga ega bo‘lib qoladilar.
Ruhshunoslar qisqa matnchalar yordamida ko‘p muloqot qilish salbiy oqibatlarga olib kelishini aytishmoqda. Ayniqsa, inson quloqlari ostida doimiy telefon signalining jarang sochishi yoki mobil aloqaning vibratsiyasini muntazam his qilis ruhiy xastalikning dastlabki belgilari hisoblanadi. Ijtimoiy tarmoqlardagi yozishmalarga mukkasidan ketish ayniqsa, yoshlarda bezovtalik bilan izohlanadi. Yaqinlari mehri va e’tiborini ulardan kelayotgan sms xabarnomalar bilan o‘lchaydi.
Ijtimoiy tarmoqlar vazifalari ustida ishlayotgan kishilar ularni kundan-kunga yaxshiroq, qiziqarliroq, rang-barang qilishga urinmoqda: kirgan odam iloji boricha ko‘proq vaqtini o‘tkazsin, pul sarflasin, nimadir xarid qilsin va hokazo.
Odamlarni bir biridan uzoqlashtirayotgan va ijtimoiy tarmoqlar orqaligina yaqinlashtirib qo‘yayotgan yana bir omil bu smartfon egalarini ko‘payayotganidir. Britaniyalik tadqiqotchilarning izlanishlariga qaraganda, smartfon egalarining yarmi ijtimoiy tarmoqlar hamda elektron pochta orqali muloqot qilishni afzal ko‘rishadi.
Ijtimoiy tarmoqlarda shunday guruhlar ham paydo bo‘lganki, foydalanuvchilar bir-birini maqtab ko‘kka ko‘tarishlari, shuningdek, kimlarningdir nomini loyga chaplashlari, obro‘sini to‘kish, yerga urish, buning uchun bor imkoniyatidan foydalanishga harakat qilishadi. Bu holat bilan ular muloqotning eng tuban yo‘lini tanlashadi. G‘iybat ular uchun oddiy holga aylangan. Qarashlar shu qadar bahsli, shu qadar qutbliki, uni o‘qigan sog‘lom fikrli inson yoshlar tarbiyasi va dunyoqarash madaniyati transformatsiya qarshisida turibdi degan fikrga boradi. Shu sabab ko‘pchilik bu tarmoqlarni yoqtirishmaydi. Lekin shunga qaramay, statistik ma’lumotlarga nazar solsak, dunyo yoshlarining 96 foizi ijtimoiy tarmoqlar vositasida o‘zaro muloqotga kirishishmoqda.Yoshlar ijtimoiy tarmoqlar kengayib borayotgan davrda o‘sib ulg‘aymoqda. Bu quvonarli hol albatta. Biroq har narsaning me’yori bo‘lmog‘i zarur. Yoshlar virtual olamning haqiqiy olam emasligini bilib borishlari shart. Ba’zan bolalar kattalar tomonidan nazoratsiz va ularning ruxsatisiz tarmoqqa tashrif buyurish imkoniga ega bo‘lib qoladilar.