🌱 فروردین

🌻نقش شاه‌پورها در اقتصاد کشاورزی عصر پهلوی

🖌 بخشی از کتاب: رشد روابط سرمایه‌داری در ایران ، مرحله گسترش ۱۳۵۷-۱۳۴۲ - محمدرضا سوداگر - (صفحه ۳۲۰-۳۱۰) - انتشارات شعله اندیشه - ۱۳۶۹
[بخش دو]

شرکت کشت و صنعت ایران کالیفرنیا در سال ۱۳۳۹ با سرمایه‌ی ۳۳۰ میلیون ریال با مشارکت سرمایه‌گذاران آمریکایی‌ (شرکت ترانس ورلد ، بانک آمریکا و شرکت جاندیر )، و بخش دولتی( صندوق توسعه کشاورزی ، سازمان آب و برق خوزستان) و بخش خصوصی(گروه طالقانی ) برای بهره‌برداری از اراضی‌ زیر سد دز تشکیل شد، میزان وام‌های کوتاه و درازمدت شرکت نامبرده به ۴۱۰میلیون ریال و سطح زیر کشت زمستانه و تابستانه آن به ۱۰۷۹۶ هکتار می‌‌رسید، و از این سطح اراضی‌ اختصاصی به شرکت تا ۱۳۵۵، به ۶۵۶۹ هکتار زیر کشت زمستانه و تابستانه قرارگرفته بود.

غصب زمین‌های روستائیان و کوچانیدن آن‌ها، راندن روستائیان از زمین‌های آبا و اجدادی و نسق دارانی که بر اساس اصلاحات ارضی صاحب زمین شده بودند، برای ایجاد واحد‌های بزرگ از پیامد‌های زیان‌بار تشکیل شرکت‌های کشت و صنعت در روستا‌ها بود، غصب اراضی‌ و مراتع در منطقه مغان موجب ازهم‌پاشیدگی نظام " کوچ " گردید، به همین مناسبت گروهی از عشایر تنگدست‌تر شاهسون مجبور شدند در حوزه‌ی مراتع قشلاقی مسکن گزینند تا با انجام کار مزدی برای شرکت کشت و صنعت تأمین معاش کنند و گروه‌هایی‌ دیگر به‌ناچار به خارج از منطقه مهاجرت کردند، هم‌چنین دولت با حفر چاه عمیق روستائیان را مجبور می‌‌کرد به بهانه قرار گرفتن زمین‌های آن‌ها در محور "قانونی " آن را به دولت بفروشند .

از سوی دیگر بابت بهای زمین به روستاییانی که زمین‌هایشان به‌وسیله شرکت‌های کشت و صنعت تصرف می‌‌شد، مبلغ کمی‌ پرداخت می‌‌شد، مثلاً بابت بهای ۵۷۰۰۰ هکتار زمین آبی و ۱۳۰۰۰ هکتار اراضی‌ دیم و ۱۸۰۰ هکتار اراضی‌ بایر، مبلغ ۱،۱۵۹۰۰۰،۰۰۰ریال به ۵۳۱۷ نفر کشاورزان صاحب نسق و ۳۰۶۴ خوش‌نشین ۱۴۴ ده پرداخت گردید، یعنی‌ برای هر هکتار زمین که بیش از ۴/۵ هکتار آن‌ها را زمین‌های آبی تشکیل می‌داد، تنها ۱۶۰۰۰ ریال پرداخت‌شده بود، یعنی‌ هر مترمربع ۱/۶ ریال، و این اوج غارتگری بود.

☘️ @Farvardinblog

🌻نقش شاه‌پورها در اقتصاد کشاورزی عصر پهلوی

🖌 بخشی از کتاب: رشد روابط سرمایه‌داری در ایران ، مرحله گسترش ۱۳۵۷-۱۳۴۲ - محمدرضا سوداگر - (صفحه ۳۲۰-۳۱۰) - انتشارات شعله اندیشه - ۱۳۶۹
[بخش یک]

اعضای خاندان پهلوی(شاهپور‌ها) و نظامیان ازجمله پیشگامان ایجاد واحد‌های مکانیزه در کشاورزی به شمار می‌‌آمدند، که با غصب مرغوب‌ترین زمین‌های کشاورزی، مراتع و زمین‌های جنگلی‌ کشور به عمده‌ترین لایه‌ی سرمایه‌داری ارضی ایران تبدیل شدند، دست‌اندازی درباریان و وابستگان بدان‌ها به زمین‌های دشت گرگان از نمونه‌های پیدایش بهره‌برداری تجاری و مالکیت جدید ارضی است.

در دوران سلطنت رضاشاه، تحت عنوان فروش خالصجات و توصیه‌های فلاحتی، ۴۴ هزار سند مالکیت به نام او صادر شد، در این زمین‌ها و اراضی‌ متصرفی دیگر شرکت‌های بزرگ کشاورزی مانند "شرکت تولیدی و کشاورزی و دامداری و دامپروری" محمود رضا پهلوی، "شرکت عمران روستایی ایران" شهرام پهلوی‌نیا و سازمان کشاورزی "دشت ناز"( ساری ) عبدالرضا پهلوی تشکیل شد، که تنها سطح زیر کشت سازمان کشاورزی "دشت نا " معادل ۲۹۰۰ هکتار بود، پس از کودتای ۲۸ مرداد، بیش از ۷۵% اراضی‌ و مراتع ترکمن‌صحرا از دست ترکمن‌ها خارج گشت، آب رودخانه‌ی گرگان به شاه، مزرعه‌ی سلطنتی و مزارع اویسی‌ها، هاشمی نژادها و امثال آن‌ها اختصاص یافت.(مسئله‌ی زمین در صحرای ترکمن صفحه ۶ ، منصور گرگانی سال ۱۳۵۸)

شاهپور غلامرضا تنها در گیلان و مازندران ده‌ها هزار هکتار زمین را در تملک داشت و بزرگ‌ترین سرمایه‌دار کشاورز خاندان پهلوی محسوب می‌‌شد ، در دهه‌ی ۱۳۴۰ همگام با اصلاحات ارضی، اقدامات گسترده‌ای برای تشویق سرمایه‌داران بزرگ به ایجاد واحد‌های کشاورزی صنعتی صورت گرفت، به همین منظور اراضی‌ وسیعی از زمین‌های اربابی به بهانه‌ی کشت مکانیزه طبق قوانین اصلاحات ارضی از تقسیم معاف شدند .

طبق اظهارات مقامات رسمی‌ یک‌میلیون و چهارصد هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی به استناد مکانیزه بودن در اختیار مالکان قرار گرفت ، و شمار دهات معاف شده از تقسیم به ۱۴۰۰ ده رسید، بر مساحت بهره‌‌برداری‌های بزرگ در طی‌ سال‌های ۱۳۵۴--۱۳۴۱همچنان افزوده شد، به‌طوری‌که مساحت زمین‌های زیرکشت و آیش بهره‌‌برداری‌های بیش از ۵۰ هکتار تا ۱۳۵۳ به ۳۵۲۷۰۰۰هکتار که ۲۱/۴ % زمین‌های مزروعی را تشکیل می‌داد، افزایش یافت .

نخستین بار اندیشه‌ی ایجاد واحد‌های بزرگ کشاورزی حوزه‌ی رود کارون و دشت مغان در سال‌های ۱۳۳۰ به وجود آمد، هم‌چنین پس از رویداد زلزله‌ی شهریور ۱۳۴۱ قزوین، که در طی‌ آن هزاران نفر کشته و زخمی شدند و بسیاری از روستا‌ها به ویرانه تبدیل شد، طرح عمران و آبادی منطقه قزوین، زیر نظر مهندسین مشاور اسراییلی "تهال" به سازمان عمران قزوین واگذار شد، که به‌رغم سرمایه‌گذاری‌های بزرگ هیچ‌یک از هدف‌های اعلام‌شده‌ی آن به موفقیت نرسید .

تا سال ۱۳۵۳ حدود ۶۸ هزار هکتار از اراضی‌ آبخور سد دز و ۳۴ هزار هکتار از زمین‌های زیر سد‌های دیگر توسط وزارت آب و برق خریداری و به واحد‌های کشت و صنعت اختصاص یافت، ۷۰% زمین‌های حاصلخیز در نواحی نامبرده در اختیار سرمایه‌داران خارجی‌ و ۳۰% بقیه در اختیار شرکت‌های دولتی و خصوصی نهاده شد، طبق برنامه‌های بلندمدت کشاورزی در نظر بود حدود یک‌میلیون هکتار از اراضی‌ زیر دیگر سد‌ها و زمین‌های حاصلخیز در نواحی مختلف کشور در محدوده‌ی واحد‌های کشت و صنعت و شرکت‌های سهامی زراعی قرار گیرد .

کشت و صنعت مغان، تهیه طرح استفاده از آب سد ارس برای به زیر کشت بردن اراضی‌ بیشتر و افزایش تولید و ایجاد واحد‌های تولیدی کشاورزی در دشت مغان در ۱۳۵۹ به شرکت آمریکایی اگرونومیکس واگذار شد، شرکت نامبرده طرح کشت و صنعت مغان را در۱۳۵۳ تسلیم وزارت کشاورزی کرد، در همان سال عملیات ایجاد مجموعه تولیدی کشاورزی-صنعتی زیر نظر کارشناسان آمریکایی آغاز شد .

شرکت کشت و صنعت ایران و آمریکا در سال ۱۳۴۸ با سرمایه‌ای معادل ۲۵۷ میلیون ریال و اخذ ۴۴۸ میلیون ریال وام به مدیریت هاشم نراقی(تبعه آمریکا ) با مشارکت سرمایه‌گذاران آمریکایی‌ و بخش دولتی و خصوصی (شرکت اچ‌ --ان ۲۹/۸۵%، بانک توسعه کشاورزی ۱۶/۸۷ %، بانک عمران ۱۳/۶۴%) تشکیل شد تا سال ۱۳۵۴ بیش از ۱۴۰۰۰ هکتار به شرکت نامبرده واگذار شد که تا سال ۱۳۵۳ اقدام به تسطیح ۳۵۰۰ هکتار آن نمود.

☘️ @Farvardinblog

🌻 تتلو و افول مرجعیت فکری فرهنگی
🖌 احمد اولیایی

🔺امیر حسین مقصودلو معروف به تتلو خواننده که سال ۱۳۸۲ فعالیت خود را آغاز کرد و در سال ۱۳۹۲ با دستگیری توسط پلیس امنیت اخلاقی به شهرت رسید، این‌بار در اینستاگرام شهرت خود را تجدید و تشدید کرد. او شرط انتشار آلبوم جدیدش را پانزده میلیون کامنت در صفحه اینستاگرامش اعلام کرد. عجیب آن‌که دو میلیون دنبال‌کننده او در اینستاگرام شرط او را با گذاشتن حدود 18 میلیون کامنت اجابت کردند. شاید این یک اتفاق عادی در این روز‌های فضای مجازی باشد، اما می‌توان از زاویه دیگر هم به آن نگریست. تتلو در واقع 18 میلیون کنش فرهنگی را به خود اختصاص داده‌است. کنش‌هایی که به ظاهر، یک کامنت طرفدارانه ساده هستند، اما بازنمای وضعیت نابسامان مرجعیت فکری فرهنگی می‌باشند.

🔺گروه‌های مرجع (Reference group) گروه‌هایی هستند که افراد، عقاید و باور‌های خود را ذیل آن‌ها شکل می‌دهند و حتی عملکرد خود را مبتنی بر آن گروه‌ها ارزیابی می‌نمایند. گروه مرجع از آن جهت که فرهنگ‌سازی و الگودهی می‌کند از اهمیت بالایی برخوردار است. مرجعیت فکری و فرهنگی این گروه‌ها به مانند میخ‌های فرهنگی صفحه متزلزل فرهنگ را در جای خود نگه داشته و نمی‌گذارد تغییرات سریع و پرتحرک فرهنگی آسیب فراوانی داشته باشد.

🔺در زمان نه چندان دور ایران یعنی در همین دهه‌های گذشته معلمان، والدین و روحانیت سه گروه عمده مرجع برای جوانان بودند. البته این بدین معنا نیست که دیگر این مرجعیت فکری-فرهنگی از بین رفته است، اما بنظر می‌رسد با یک چرخش و افول قابل توجهی روبرو شده است. فارغ از چرایی این افول، آنچه بیشتر نگران‌کننده است جایگزینی گروه‌های مرجع جدید مانند هنرمندان خاص، خوانندگان، و به طور کل سلبریتی‌ها می‌باشد.

💠وقتی تتلو می‌تواند با یک فراخوان 18 میلیون حضور مجازی را رقم بزند یعنی دارای مرجعیت است. تولید دارد و کنش‌ها را می‌تواند در خدمت بگیرد. تتلیتی‌ها یعنی اجتماع هوادارانش که جوانان و نوجوانان اعضای اصلی آن هستند دیگر به صورت شبکه درآمده‌اند و حتی آداب و رسومی برای خود برگزیده‌اند. هنگامی که گوش دادن به یک اثر از یک خواننده به «هواداری» و کنش‌هایی مانند مشارکت در فضای مجازی و تشکیل گروه در فضای حقیقی می‌رسد یعنی دیگر، آن خواننده فقط یک خواننده نیست بلکه یک مرجع برای نوجوانان و جوانانی است که شاید هویت بزرگترین مسأله آن‌ها باشد.

🔺 سوال این است که چگونه کسی که به صورت علنی ماری‌جوانا مصرف کرده، فحاشی می‌کند و بعضا رفتار‌های غیرمعقول دارد توانسته این مقدار مرجعیت پیدا کند؟! بنظر می‌رسد این، مرجعیت تتلو نیست که رخ‌نمایی می‌کند بلکه غیاب مراجع فکری فرهنگی اصیل مانند روحانیت، والدین و معلمان است که به تتلو فرصت داده است. ما با یک چرخش نسبیِ رو به افولِ مراجع فکری فرهنگی موجه و معقولِ سابق به سمت مراجع فرهنگی احساسی، غیر معقول و مبتنی بر هیجان، روبرو هستیم.

💠واضح است که 18 میلیون کامنت حتی در صورت اصل و واقعی بودن همه آن‌ها نمی‌تواند بازنمای فرهنگ یک ملت باشد، اما قطعا به مقداری هست که نگران‌کننده باشد. این پدیده‌ها اگر متکثر و متوالی شود هشداری است به فرهنگ و گروه‌های مرجعی که نگران فرهنگ هستند. کم‌کارکاری مراجع اصیل فکری فرهنگی، تکثر فرهنگی، تقابل نادرست فرهنگی، بحران هویت و شرایط خاص فضای مجازی را می‌توان از عوامل چرخش مقبولیت گروه‌های مرجع دانست.

☘️ @Farvardinblog
@Matn_Rc

🌻روزهای سخت شیخ حسن؟
🖌 احمد زیدآبادی

حسن روحانی در سخنان خود در دانشگاه تهران به طور شفاف، از وجود اختلاف اساسی در حکومت بر سر نوع برخورد با کشورهای غربی خبر داد و تنها راه مسالمت‌آمیزِ پایان دادن به این اختلاف را مراجعه به آراء عمومی و برگزاری رفراندوم دانست.
در واقع، این سخن روحانی که در هیئت حاکمه گروهی بر تعامل سازنده با دنیا و گروهی دیگر بر تقابل دائمی با آن پافشاری می‌کنند، با خط مشی کلان نظام سیاسی که بر لزوم بلند شدن صدای واحدی از ایران در برابر غرب بخصوص آمریکا اصرار دارد، ناسازگار است.
ظاهراً آقای روحانی این ناسازگاری را به عمد فریاد زده است تا نشان دهد که او و دولتش در پی دستیابی به توافق تازه‌ای با اروپا و آمریکا هستند، اما جناح دیگر ادامۀ مقابله‌جویی را در دستور کار خود دارد.
روحانی در سخنانش تلویحاً تعامل تازه با کشورهای غربی را به نفع کشور دانست و حتی از آمادگی خود برای قربانی شدن در این راه سخن به میان آورد.
واضح است که آقای روحانی در مقام ریاست جمهوری، اختیار لازم را برای تصمیم‌گیری در امور استراتژیک و تعیین‌کننده ندارد؛ بنابراین در این زمینه رأساً کاری از او ساخته نیست و آمادگی‌اش برای قربانی شدن هم تأثیری بر اصل ماجرا نمی‌گذارد.
شاید با آگاهی از همین واقعیت، روحانی بحث مراجعه به آراء عمومی و برگزاری رفراندوم را برای تعیین تکلیف سیاست خارجی پیش کشیده است. رفراندوم البته در قانون اساسی جمهوری اسلامی به عنوان راهی برای فیصله دادن به برخی اختلافات پیش بینی شده است، اما این راه چنان پر پیچ و خم و خارج از ارادۀ رئیس جمهور است که حتی نزدیک شدن به آن نیز واقع‌بینانه به نظر نمی‌رسد.
با این حساب، روحانی احتمالاً موضوع رفراندوم را به این دلیل مطرح کرده است که آن را به مطالبه‌ای عمومی تبدیل کند؛ مطالبه‌ای که در انتخابات مجلس آینده، شعار اصلی کاندیداهای حامی دولت و عامل پیروزی آنها شود.
مشکل روحانی در این مورد اما این است که سخنانش پژواک لازم را در جامعه پیدا نمی‌کند. گرچه به نظر می‌رسد طیف وسیعی از مردم با محتوای این نوع سخنان موافق باشند، ولی آنها دیگر روحانی را به عنوان سیاستمداری که قادر به عمل به وعده‌هایش باشد، به رسمیت نمی‌شناسند. از همین رو، احتمال اینکه مردم سخنان روحانی را بازی تبلیغاتی دیگری در آستانۀ انتخابات تفسیر کنند، بسیار است.
با این همه، به نظر می‌رسد که روحانی در برابر مخالفان خود در حکومت به دشوارترین نقطۀ مدیریت خود رسیده است. جنجال بر سر بازداشت روح‌الله زم همزمان با طرح شایعاتی در بارۀ ارتباط برخی اعضای دفتر روحانی با آمدنیوز از طرف محافل تندروی اصولگرا، اجرای حکم زندان حسین فریدون و بی‌باکی شخص شیخ حسن در پرده‌برداری از اختلافات درون حاکمیتی، هیچکدام از خوشیِ حال رئیس جمهور در این روزها حکایت ندارد!
#احمد_زیدآبادی

☘️ @Farvardinblog
@Ahmadzeidabad

🌻نوبل اقتصاد ۲۰۱۹
🖌 حامد قدوسی

اگر می‌پرسید بنرجی و دوفلو و کرمر به خاطر چه کاری نوبل اقتصاد امسال را گرفتند، پاسخ این است که «برای وارد کردن آزمایش‌های میدانی در بحث اقتصاد توسعه».

آزمایش میدانی یعنی چه؟ یعنی روشی که زیست‌شناس‌ها و پزشکان از طریق «گروه مداخله و گروه شاهد (پلاسیبو)» برای سنجش نتایج مداخله‌های پزشکی استفاده می‌کنند را در اقتصاد هم پیاده کنیم: مداخله‌های سیاستی را به صورت تصادفی بین گروه‌های مختلف تغییر بدهیم و پاسخ افراد را در محیط واقعی عمل بسنجیم. مثلا به جای این‌که به مدل‌های تئوریک برای فهم رفتار کشاورزان در بیمه کشاورزی تکیه کنیم، به یک تعداد روستا برویم و چند مدل مختلف بیمه کشاورزی را به صورت تصادفی بین کشاورزان مختلف توزیع کنیم و سال بعد ببینیم که آیا شیوه کشت آن‌ها در اثر دریافت بیمه‌های مختلف تغییر کرده است یا نه؟ یا مثلا برای این‌که بفهمیم که آیا مشکل پایین بودن کارآفرینی در مناطق فقیر کم‌بود سرمایه یا کم‌بود آزمایش یا کم‌بود شبکه اجتماعی و الخ است، به مناطق مختلفی برویم و به صورت تصادفی به یک عده مربی کارآفرینی و به عده دیگری وام اشتغال و به عده دیگری هر دو و به عده نهایی کلاس آموزش ادبیات بدهیم و ببینیم آیا بعد از ۵ سال زندگی این افراد با هم و با بقیه جامعه محلی تفاوت دارد یا نه.

خب البته این کارها چه چیزی لازم دارد؟ اول از همه همت و ارادت رفتن و برقراری این روابط در این مناطق، ثانیا پول و امکانات نسبتا زیاد، ثالثا ارتباطات و اعتباری که امکان اجرای چنین آزمایش‌هایی را فراهم کند و رابعا شناسایی موضوعات مهم و کلیدی.

خوش‌بختانه کتاب معروف و پرفروش بنرجی و دوفلو، «اقتصاد فقیر»، توسط دوستان گرامی‌ام مهدی فیضی و جعفر خیرخواهان ترجمه و منتشر شده است و در نتیجه حداقل یک منبع فارسی خوب برای خواندن در مورد کارهای این افراد وجود دارد.

البته کارهای این سه نفر در این نوع خاص از اقتصاد خلاصه نمی‌شود. بنرجی در جوانی‌اش چند مقاله خیلی مهم نظری (مثلا تاثیر ساختار اجتماعی در انتخاب شغل) دارد. دوفلو هم در ابتدا برای کارهای مهمی که در «شناسایی علی» (Causal Identification) با داده‌های خرد ولی غیرآزمایش‌گاهی داشت معروف شد.

☘️ @Farvardinblog
@Hamedghoddusi