✍️ Ду нафар аз дӯстони мо, пажӯҳишгарони соҳаи худ -
Рустам Азизӣ ва Шералӣ Ризоён, "Перомуни омилҳои боздоранда аз ифротишавӣ дар Тоҷикистон" пешнависеро дар саҳифаи фейсбукии худ манзури корбарони шабакаҳои иҷтимоӣ гардониданд. Ба гуфтаи эшон, тасмим доранд, китобе бо номи "Пешгирии экстремизм дар Тоҷикистон"-ро таҳия намоянд.
🔸Дар зер матни он маводро мекорам, чун бо назардошти вазъи ин авохир гумон мекунам, аз манфиат холӣ нахоҳад буд.
ПЕРОМУНИ ОМИЛҲОИ БОЗДОРАНДА АЗ ИФРОТИШАВӢ ДАР ТОҶИКИСТОН (Draft/Пешнавис)
✏️ПешгуфторДар бештари пажӯҳишҳо дар мавзуи пешгирӣ ва муқовимат омилҳои
ҷалбкунанда (i), такондиҳанда (ii), инфиродӣ (iii) ва
боздоранда (iv) гурӯҳбандӣ мешаванд, ки агар се омили аввал ба ифротишавӣ такон диҳад, омили чорум аз ифротишавӣ бозмедорад. Баррасии ин омилҳо дар шароити Тоҷикистон аз манфиат холӣ нест, то шинохти мавзуъ на идеологию ормонӣ, балки прагматик шавад.
Таҷрибаи пажӯҳиши масъала нишон медиҳад, ки чор гурӯҳи омилҳо ҷойгоҳи вижаро бештар омили инфиродӣ дорад, зеро ҳам ҳамчун омили калидии ифротишавӣ ва ҳам шаклдиҳандаии масуният нисбат ба андешаҳои ифротӣ амал мекунанд. Аз нигоҳи мо омилҳои ба экстремизм оварандаро метавонем чунин тафсир намуд (мо даъвои фарогир будани онҳоро надорем ва бояд ҳамчун як иқдоми пажӯҳишгарони ватанӣ пазируфта шавад):
1️⃣Омилҳои ҷалбкунанда. Маҷмуи шароит ё ҳолатҳое мебошад, ки чун унсури куллӣ амал намуда, бештар дар шароити фаъол будани таблиғоти ифротӣ падидор мешаванд. Бо истифода аз ин омилҳо мубаллиғони созмонҳои экстремистӣ тарғибгарони ифротӣ мухотабони худро барои пазируфтани андешаашон моил карда, ба сафи гурӯҳ/созмони худ ҷалб ва шомил мекунанд. Дар ин росто, таблиғоти зиддиифротӣ, ки роҳандозӣ мешавад, имкони бештари нигоҳ доштан ё баргардонидан ба роҳи андеша ва рафтори солим ва созанда бояд дошта бошад. Аз ин рӯ, таваҷҷуҳ ба ин паҳлӯ дар барномарезӣ ва амал муҳим аст.
2️⃣Омилҳои такондиҳанда. Бештар чун ангезаи шахсӣ ё майл ба таблиғоти ифродӣ амал карда, фардро барои пайвастан ва рафтан ба ин роҳ такон медиҳад. Дар роҳандозии таблиғоти зиддиифротӣ шинохти ин омилҳо бояд барои ислоҳ ё тағйир додани ҷаҳонбинӣ равона шавад.
3️⃣Омили инфиродӣ. Таҷрибаи пажуҳиш ва баррасии масъала баёнгари он аст, ки чӣ дар ифротишавӣ ё эҷоди масуният ба он омили мазкур нақши калидӣ дорад. Ифротишавии ҳар кас бештар бо хоҳиш, тасмим ва қарорҳои худи вай сурат мегирад. Агар майл ва хоҳиши фардии пазируфтани ин гуна андешаҳо ва пайвастан ба ин созмонҳо пайдо нашавад, омилу шароити дигар наметавонанд ба вай муассир расонанд. Дар масъалаи ислоҳ ва офиятбахшии ифротиҳои собиқ низ омили инфиродӣ нақши асосӣ дорад.
4️⃣Тафсири омилҳои боздоранда аз ифротишавӣ дар Тоҷикистон. Омили боздоранда маҷмӯи шароиту ҳолатҳое аст, ки ҳамчун "девори оҳанин" дар муқобили ифротишавӣ мебошад. Яъне, боварӣ ё арзишҳое ҳастанд, ки инсонро аз пазируфтани андешаи ифротӣ боз медорад.
Бо такя ба пажӯҳишҳо ва назарсанҷиҳои дастрас баъзе аз омилҳо боздоранда пешниҳод мешавад, вале бояд тазаккур дод, ки ҳеҷ кадоме аз онҳо бар дигараш бартарият ё авлавият надоранд:
– Дӯст доштани Ватан. Ватандӯстӣ эҳсоси бузурге аст, ки ҳар инсон новобаста аз таҷриба ва сатҳи савод онро дорад, чун аз овони кӯдакӣ шакл гирифта, ҷузъи муҳими ҷаҳонбинии ӯ мебошад. Аз ин дидгоҳ, таблиғ ва густариши касбии эҳсоси ватандӯстӣ миёни аҳолӣ аҳамияти махсусан муҳим дорад.
– Дӯст доштани худ ва риск накардан бо ҳаёти худ. Яке аз ғаризаҳои инсонӣ ишқ ба зиндагӣ ва худхоҳии мусбат мебошад. Ҳар як инсон пеш аз ҳама худашро дӯст медорад ва ҳаёташро дар хатар намегузорад, аз ин рӯ бо истифода аз равиш ва василаҳои гуногун таблиғи дӯст доштани зиндагӣ, комёб шудан ва ғайра муҳим аст. ↩️