Қызыл шатырлы қала
ШЫН ӨМІРДЕ ЕШҚАШАН БОЛМАҒАН ОҚИҒА.
ШЫНДЫҚҚА ЖАНАСҚАН ЖЕРЛЕРІ — ТАЗА КЕЗДЕЙСОҚТЫҚ.
27 маусым.
Бүгін тағы мешіттің қасында тұрмыз. Күн шақырайып, жаз ортасының аптабы ми қайнатып тұр. Сұрақтың — көбінен, жауаптың жоғынан қанымыз да қайнап тұр. Барған сайын біреу түгіл, бір-бірімізді де естіп жатқан жоқпыз. Халық ығы-жығы, у-шу, дәл кешегідей, дым өзгермеді, дым түзелмеді. Біреудің қан қысымы көтеріліп, жедел жәрдем шақыртуға тура келді. Біреулер келіп, жұбатқандай, көңілімізді аулап, қолдау көрсеткендей болды, бірақ ешкім нақты ақпарат бермеді, халық наразылығына, назына ешкім жөнді жауап бермеді әлі. Не болып кетті өзі? Не істеп қойдық? Енді қайтеміз? Енді не болады? Қалайша айдың күні аманда бұндай жағдай орын алып, сең соққан балықтай мең-зең отырмыз?
Әбден зығырымыз қайнап, қасымызда тұрған тас жолға шығып, көлік қозғалысын бөгейік деп шештік. Амал нешік? Талабымызды, сөзімізді, зар-мұңымызды қаперіне алмаса, не істейміз басқа? Көліктердің бипілдегені онсыз да қара құрымдай қаптап шулап тұрған жұрттың құлағын әбден керең қылды. Әкімдіктегілердің құлақ құрылысы басқаша жаратылған ба, децибелдерді басқаша қабылдай ма, әйтеуір әкім адамдарға қосылып, көліктер шулай бастағанда ғана келді.
Әкім сөйлеп тұрған жаққа бәріміз қарап-қарап қоямыз. Арасында басқа жақтан сөйлеп тұр ма деп, жан-жаққа елең ете қалатынымыз тағы бар. Бір-бірімізді естімей тұрған біз, арамызға кіріп сөйлеп тұрған әкімді қалай естиміз? Иә, ешқалай. Бір кезде “жолда тұрмайық, ағайын!” деген айқай естіліп, орныңнан жылжымасаң да, айналаңда қаптаған адамның серпіні өзі-ақ сені жол жақтан мешітке қарай ысырып барады.
Әкімнің не айтып жатқанынан, не айтуға келгенінен көбіміз әлі де, турасын айтсақ, бейхабармыз. Күн шыжып тұрғасын, ақыры әкіммен сөйлескісі келгендер, мешіттің ішіне кірейік деп ұйғардық. Сыйғанымыз ғана мешітке кірсек те, тастаған тақия жерге түспейді-ау, бірақ әйтеуір ең болмаса көшенің шуынан құтылдық. Халық арасынан адамдар сұрақ қойысып жатыр. Әкім жауап беріп жатыр. Әкімнің сөзі қатты, сөзін естіген жұрттың сөзі одан да бетер қатайып бара жатыр. Халық наразылығын айтып жатыр, әкім естіп отыр. Естіп отырғаны бірақ тыңдап отырғаны емес. Ашынған халықтың айқайы күшейіп бара жатыр, әкімнің жауабы таусылып барады. Бір кезде ортаға мешіттің имамы келіп, “Намаз уақыты! Намаз уақыты!” деп жар салды, лезде азанның да үні шыға бастады. Азанды “Алла — ұлық” деген сөзден бастаушы еді, бұл жолы “аузыңды жап” дегеннен бастағандай болды.
Мешіттен шығып, шамамыз келгендер орталыққа қарай жиналамыз деп шештік. Халық төгіліп орталықты беттеді.
26 маусым.
Халық аң-таң. Не істерімізді білмейміз. Әйтеуір жақсы да жаңалықтар бар сияқты. Баласын екі күн бойы іздеген ана таңертең баласы әйтеуір табылып, көзайым болды.
Мешіттің қасында тұрмыз. Үйге қайтқымыз келмейді. Қайтасыңдар дейді. Қайтудан қорқамыз. Енді онда аяқ басқымыз да келмейді, көргіміз де келмейді. Ол күнді еске алғымыз да келмейді. Үйім өзі бар ма, жоқ па, орнында ма, жоқ па, — білмеймін де.
Ашу-ызамызды басайын деп, бір жасы келген ерікті осы біразда келіп “Бұл жаман ырым, жамандықты шақырмайық” деп ақылын айтып кетті. Осы жағдайға жетпес бұрын, қайғырып, қара аспанды төндіргеніміз шамалы, бірде жұмыс істеп, бірде жұмыс істемейтін бұл не деген ырым екен? Әлде жамандықты шақыратын басқа бірдеңе істеп қойдық па? Бір емес, бірнеше рет қайталанған жағдайды жылдар бойы елемей келгеніміз жаман ырым болса, иә, онда ырымның кесірі шығар, мейлі.
25 маусым.
Біз бұлай боларын білген жоқпыз. Енді ғана есіміз кіріп, сабамызға түсіп жатырмыз. Кешегі күнді ойласам, көз алдыма соғыс жайлы көрген фильмдер елестейді. Бірақ біздің ел ешкіммен соғысып жатқан жоқ. Шатырларымызды қақ бөліп, терезелерімізді сындырып жауған оқ — жаудың снаряды емес. Бұл жолы ала таңмен “шабуылдаған” фашистер емес. Бұл жолы үйлерімізді жермен жексен қылған фашистердің танкілері емес. Қазақстан Республикасының қару-жарағы.
Кешеден бері халықтың кептелгенін көп көргесін, “қашсаңызшы” деген сөзді әдеттегіден әлдеқайда жиі естідім. Ойланып қалдым.
