مدرسه تابستانی اختفای الاهی

🔴 ترس از دین

🟡 تامس نیگل در کتاب "حرف آخر" مینویسد:

🔸 در بحث درباره ترس از دین, مقصود من این نیست که به خصومتی کاملا مستدل با ادیان و نهادهای دینی خاص از منظر آموزه های اخلاقی, سیاستهای اجتماعی و تاثیرات سیاسی اشاره کنم. همچنین به ارتباط میان بسیاری از باورهای دینی با خرافات و پذیرش اکاذیب تجربی آشکار, نمی پردازم. بلکه درباره چیزی عمیق تر, یعنی ترس از خود دین صحبت میکنم.

🔸 خود من این ترس را به شدت تجربه کرده ام. میخواهم که خداناباوری صادق باشد. این واقعیت که برخی از هوشمندترین و مطلع ترین افرادی که میشناسم, به دین باور دارند, مرا آزرده میکند. فقط چنین نیست که به خداوند باور نداشته باشم و امیدوار باشم که در این باور بر حق باشم. بلکه واقعا امیدوارم خدایی وجود نداشته باشد! نمیخواهم خدایی وجود داشته باشد چون نمیخواهم عالم اینگونه باشد ...

📚 کتاب انسان و خدای محجوب
🖌 نوشته دکتر ابراهیم آزادگان
📝 ترجمه یاسر خوشنویس
صفحه 144

---------------------------------
🆔 @theismschool

🟢🟡 نقد استدلال شلنبرگ درباب احتجاب الهی

🔰 گفتیم که استدلال شلنبرگ بر مبنای #عشق الهی بنا شده است. صفت عشق, فهم خاصی را پدید می آورد که منجربه انتظاراتی از خداوند میشود که ایمان خداباوران را تهدید می کند.

🔰 دو تلقی پیرامون عشق خداوند به موجودات وجود دارد:

♻️ 1. واژه عهد جدید برای عشق خداوند, #آگاپه است. آگاپه اصطلاحی است که به عشق خداوند به همه موجودات فارغ از شرارتهای آنها, اشاره دارد و عشق بی دریغ خداوند است که از ذات او منشأ می شود.

♻️ 2. از نظر تاریخی, #اروس به عشقی از روی توجه, دو جانبه و متقابل و حتی مفرط و خودمحورانه, و نوعی وحدت یافتن با معشوق, اشاره دارد. طبق این تفسیر, اروس میتواند نوعی نقص تلقی شود بنابراین عشق الهی را نمیتوان نوعی اروس تلقی کرد. نایگرون این تفسیر عشق را برای نسبت دادن به خداوند, به شدت زیر سوال میبرد و بر این باور است که همه مکاتب عرفانی تحت تأثیر تعبیر اروس از عشق هستند.

🔰 به نظر میرسد عشق الهی از نوع آگاپه باشد و چه خداوند پوشیده باشد و چه آشکار باشد, این عشق برای ما قابل درک است. خداوند عاشق ماست اما نمیتوان انتظار داشت که خداوند زمینه ای برای باورمند شدن همه ما فراهم سازد تا رابطه عاشقانه ما به یک رابطه دو جانبه از نوع اروس تبدیل شود.

🎯 حتی اگر عشق الهی از نوع اروس باشد, چنین نیست که هر انسان عادی بتواند متعلق عشق الهی واقع شود. به نظر می رسد که شلنبرگ, تلقی ساده انگارانه ای از ظرفیت فرد برای رابطه با خداوند دارد.

📚 کتاب انسان و خدای محجوب
🖌 نوشته دکتر ابراهیم آزادگان
📝 ترجمه یاسر خوشنویس
صفحه 50_ 32

---------------------------------
🆔 @theismschool

🟠 شلنبرگ و استدلال احتجاب الهی به نفع خداناباوری

🔸 به رغم این واقعیت که در تاریخ الهیات فلسفی, مسئله احتجاب الهی به ندرت مورد بررسی قرار گرفته است, در دهه های اخیر شاهد بسط استدلال جدید و ظاهرا قدرتمندی علیه وجود خداوند بر مبنای این مسئله بوده ایم. دو دلیل را میتوان برای این بسط جدید برشمرد:

♻️ 1. دفاع مبتنی بر اختیار و حمله پلانتینگا به تقریر استنتاجی مسئله شر, این استدلال را بسیار ضعیف کرده است, اگرچه استدلال مذکور هنوز زنده است. همچنین تقریر استقرایی مسئله شر که توسط ویلیام رو بسط یافته است که پاسخ خداباوران به رو چنان قدرتمند بوده است که او ناچار تقریر جدیدی از استدلالش را بر مبنای مسئله احتجاب الهی شکل داده است.

♻️ 2. در نیمه دوم قرن بیستم, بسیاری از خداباوران به جای تمرکز بر رویکرد الهیات طبیعی برای اثبات وجود خداوند, بر تجربه دینی به عنوان ابزاری قابل اعتماد برای باور پیدا کردن به وجود خداوند تمرکز کردند.

🔸 جان شلنبرگ اولین فردی بود که در سال 1990, استدلالی را درباره مسئله احتجاب الهی مطرح کرد. خلاصه استدلال به این شرح است:

🧩 اگر خدایی عاشق وجود داشته باشد, همگان باید قادر باشند رابطه ای عاشقانه با وی برقرار کنند.
🧩 اگر انسانها در برابر این کار مقاومت نکنند, باید به نحوی موفقیت آمیز وارد چنین رابطه ای شوند.
🧩 این رابطه دو جانبه و نیازمند باور به خداوند است.
🧩 افرادی معقول و بی تقصیر وجود دارند که مقاومتی در برابر این رابطه ندارند و ظرفیت چنین رابطه ای را دارند اما به آن دست نمی یابند و در نهایت به وجود خداوند باور ندارند.
🧩 بنابراین خدایی مهربان وجود ندارند.
🎯 در نتیجه خدا وجود ندارد.

📚 کتاب انسان و خدای محجوب
🖌 نوشته دکتر ابراهیم آزادگان
📝 ترجمه یاسر خوشنویس
صفحه 21_23

---------------------------------
🆔 @theismschool

🟡 هاوارد اسنایدر می گوید:
هنگامی که ما از خداوند درخواست کمک میکنیم و پاسخی دریافت نمیکنیم, کشیش ها و روحانیان, مقاومت میکنند و سعی دارند که این جای خالی را با چنین توضیحاتی پر کنند:

باید صبر داشته باشیم,
باید حضور قلب و توجه بیشتری نشان دهیم,
باید رفتارهای خود را بازنگری کنیم و ...

🔸🔸 به وضوح میدانیم این سخنان, تبلیغاتی و بی فایده است. مسئله احتجاب الهی, نه فقط خداباوران, که خداناباوران را نیز گرفتار کرده است به طوری که خداناباوران از این مسئله به نفع خداناباوری استفاده میکنند. #نیچه می گوید:

خدایی که عالم مطلق و قادر مطلق است و آفریدگانش را درباره درک نیاتش مطمئن نمی سازد و حقیقت را در اختیار دارد اما به بندگان نشان نمی دهد و هشدار عذاب و عقاب می دهد, آیا او میتواند خدای خدایان باشد؟؟ ⁉️ ...

📚 کتاب انسان و خدای محجوب
🖌 نوشته دکتر ابراهیم آزادگان
📝 ترجمه یاسر خوشنویس
صفحه 19

---------------------------------
🆔 @theismschool

🟢 بحران وجودی و سکوت خداوند

🔰 هنگامی که یک خداباور با سکوت خداوند روبرو می شود, ممکن است ناگهان دلسرد شود. زیرا او در شرایط بحرانی وجودی, برای حفظ ایمانش نیازمند شواهدی قوی تر است, نوعی ارتباط اختصاصی, نوعی وحی, پاسخی گرم, چیزی قابل دریافت کردن و در آویختن ... او به چیزی ملموس تر از آنچه صرفا در دسترس دارد, نیازمند است. شاید وی در گذشته, پاسخ گرم و توجه خداوند را تجربه کرده باشد اما اکنون در بحران به سر میبرد و به پاسخی اختصاصی نیاز دارد.

⁉️ چنین بحرانی, چگونه برای یک خداباور رخ می دهد؟ چرا #احتجاب الهی سبب پدید آمدن چنین بحرانی برای خداباوران می شود؟

🔰 به نظر میرسد که صفت محب بودن خداوند, فهم خاصی را پدید می آورد که منجربه انتظاراتی از خداوند میشود که ایمان خداباوران را تهدید می کند. بحرانهای وجودی زمانی پدید می آیند که ما با #شرور طبیعی و اخلاقی, در جهان مواجه میشویم. از خداوند کمک میخواهیم اما پاسخی دریافت نمی کنیم. هنگام مواجهه با موقعیت های چالش برانگیز, دو پرسش پدید می آید:

⁉️ چرا خداوند اجازه میدهد که چنین موقعیت های دشواری رخ دهد؟؟
چرا خداوند به درخواست کمک ما, پاسخ نمی دهد؟؟
سوال اول, ریشه مسئله شر و سوال دوم ریشه مسئله احتجاب است ...

📚 کتاب انسان و خدای محجوب
🖌 نوشته دکتر ابراهیم آزادگان
📝 ترجمه یاسر خوشنویس
صفحه 17

---------------------------------
🆔 @theismschool

🟠🟡 احتجاب خداوند و مسئله شر

🔸🔸 #احتجاب_الهی به زبان ساده به این معنا است که چرا انسانها نمی توانند به ذات و صفات الهی علم پیدا کنند و چرا #خداوند #پوشیده است و به اندازه کافی در جهان حضور ندارد تا شناخت انسانها از او میسر گردد؟ آیا اصلا چنین موجود زمینی با اوصافی محدود, میتوانست قابلیت شناخت آن موجود متعالی را داشته باشد؟ آیا اگر چنین شناختی میسر میشد, رستگاری و سعادت انسانها تضمین نمیشد؟ و آیا ارتباط این موجود زمینی با معبود خود, از این همه ابهام, رها نمیشد؟ آیا مشکلاتی معرفتی بشر نسبت به خدا, خود و جهان پیرامونش مرتفع نمیگشت؟ چرا شواهدی که به نفع وجود خداوند است صریح نیست و چرا خداوند محجوب و خاموش است و ارتباط معنادار و مشخصی با او قابل تعریف نیست؟

🔸🔸 با نگاهی کلی میتوان گفت مسئله احتجاب الهی به #مسئله_شر باز میگردد. به نظر می رسد خداوند به این دلیل باید پنهان بماند که اختیار اخلاقی برای آفریدگان, معنادار باشد. اگر خداوند آشکارا حاضر باشد, به سختی قادر خواهیم بود از اختیارمان سوء استفاده کنیم و به شرارت دست بزنیم و در نتیجه, تحت نوعی اجبار به انجام اعمال نیک خواهیم بود. شاید احتجاب الهی, اختیار ما یا فهم ما از درست و نادرست را مختل نکند, اما با حضور خداوند, عملا به ارتکاب شرارت متمایل نخواهیم شد.

🔸🔸 بنابراین وجود شرور اخلاقی در جهان, مبتنی بر احتجاب الهی است. اگر چه این دو مسئله از منظر منطقی مجزا هستند اما در عمل با یکدیگر مرتبط هستند. با این حال شکل استنتاج در هر دو مورد یکسان است. هر دو استدلال قصد دارند عدم وجود خداوند را با طرح این نکته نشان دهند که نشانه های خاصی غایبند که اگر خداوند واقعا وجود داشت, حاضر می بود. به نظر میرسد استدلال مبتنی بر احتجاب خداوند که منجربه انکار خداوند است, قوی تر از استدلال مبتنی بر شر است. زیرا در مسئله احتجاب الهی, انتظاراتی معقول تر از مسئله شر مطرح می شود و همین معقول بودن انتظارات, شواهد قوی تری به نفع #خداناباوری فراهم می کند.

📚 کتاب انسان و خدای محجوب
🖌 نوشته دکتر ابراهیم آزادگان
📝 ترجمه یاسر خوشنویس
صفحه 14_10

---------------------------------
🆔 @theismschool

🔺صدای منظمِ سکوت؛ در باب «اختفای الهی» 🖋یاسر میردامادی 🍃 فیلم «سکوت» اثر مارتین اسکورسیزی (۲۰۱۶)، فیلمی در باب غیبت یا اختفای الهی است. مسأله‌ی غیبت یا اختفای الهی این است: خدا کجاست، وقتی آدمیانی معصوم قربانی می‌شوند؟ خدا کجاست وقتی کسانی حتی برای اعتلای کلمه‌ی خود خدا قربانی می‌شوند؟ اگر او به هر دلیلی کاری نمی‌کند تا جلوی ظلم ظالمان و قربانی شدن قربانیان بی‌گناه را بگیرد، چرا دست‌کم رخی نمی‌نماید تا تسکینی بر قلب شکسته‌ی بازماندگان باشد؟ چرا دست‌کم سکوت خودش را توضیح نمی‌دهد؟ چرا او اصلا انگار نیست، وقتی قرار است باشد؟ 🍃 در فیلم «سکوت»، بودائیان ژاپنی، که در نیمه‌ی اول قرن هفدهم بر اثر تبلیغات مسیونرهای کاتولیک (ژزوئیت‌) پرتغالی، پنهانی به مسیحیت گرویده‌اند، از سوی حاکمان ژاپنی شکنجه می‌شوند و حتی به قتل می‌رسند تا به آیین بودا بازگردند. یکی از کشیش‌های پرتغالی، که بعدا تحت شکنجه مجبور می‌شود بودایی شود، از سکوت خداوند در مقابل قربانی شدن تازه‌مسیحیان لب به شِکوه می‌گشاید. 🍃«سکوت»، مرا یاد صحنه‌ای از فیلم «آژانس شیشه‌ای» می‌اندازد، جایی که حاج کاظم، عباس را بر دوش خود گرفته است و از آژانس، هراسان و منتظر، بیرون می‌زند. همه‌ جا ساکت است، خیابان خلوت است و آرام، آرامشی که چنگ به دل‌ات می‌اندازد. تنها صدای منظم رنگ‌پاشی بر روی آسفال به گوش می‌رسد. سکوت، سکوتی بی تفاوت؛ سکوت، سکوت و باز هم سکوت. 🍃 هر گاه به این سکوت فکر می‌کنم، خوب می‌فهمم رواج روایاتی (مستند یا نامستند) را که می‌گوید پس از شهادت امام حسین از زیر هر سنگی در کربلا خون جاری می‌شد و یا این‌که پس از به صلیب کشیده شدن عیسی پرده‌ی معبد از میان شکافت (از جمله در: مرقس، فصل ۱۵، آیه‌ی ۳۸). رواج این روایات (اگر نه شکل‌گیری آن‌ها)، انگاری برای شکستن سکوت سهمگین امر الوهی در مقابل حوادثی است که به نظر مهم می‌آیند. 🍃 کشیشِ فیلم «سکوت» حتی سال‌ها پس از آن‌که آیین مسیح را ترک گفته بود، هنوز درگیر با سکوت الهی است و سرآخر بدین شیوه با سکوت الهی کنار می‌آید: «حتی اگر خدا ساکت بوده باشد، تمام زندگی‌ام تا به امروز، هر آن‌چه که می‌دانم، هر آن‌چه که کرده‌ام از خدا سخن می‌گوید. در سکوت خداوند بود که من صدای او را شنیدم». #نکته‌اثر @YMirdamadi🌾

💠اختفای الهی، ادعانامه‌ای علیه وجود خداوند

🔘خداوندا چرا دور ایستاده‌ای؟ چرا خود را در زمان‌های تنگی پنهان می‌کنی؟
(مزامیر، مزمور ۱۰)

🔘آن خدایی که دانای کل و توانای کل است و حتی در اندیشهٔ آن نیست که آفریده‌هایش نیتش را دریابند، بجاست خداوندگار نیکی باشد؟ آن‌که تردیدها و نگرانی‌های بی‌شماری را مجال دوام می‌دهد، طی هزاره‌ها، چنان‌که گویا برای رستگاری بشریت نگران‌کننده نیستند و آن‌که هولناک‌‌ترین پی‌آیندهای دست‌درازی به حقیقت را در نظر دارد؟
(نیچه، فردریش. سپیده‌دمان، ترجمه علی عبداللهی، نشر جامی، ص ۱۰۳)



🔻مسئله اختفای الهی (Divine Hiddenness) همراه با مسئله شر مهم‌ترین و پرمناقشه‌ترین مسائل مطرح شده علیه وجود خداوند در فلسفه دین است. هر دوی این مسائل در برابر وجود خدای قادر مطلق، عالم مطلق، و خیرخواه محض مطرح می‌شوند. اگر خدایی با این سه خصلت‌ وجود داشته باشد چرا شر وجود دارد؟ اگر خدایی با این سه خصلت وجود دارد چرا انسان‌ها را از این سردرگمی نجات نمی‌دهد؟ چرا خود را به گونه‌ای آشکار نمی‌کند که این‌همه بحث و جدل و انکار وجود او پیش نیاید؟ و کسانی که صادقانه در پی یافتن حقیقت‌اند از نرسیدن به آن رنج و عذاب نکشند؟.

🔻جان شلنبرگ، از جمله فیلسوفان دینی که به اختفای الهی پرداخته‌اند، در کتابش با عنوان «اختفای الهی و عقل بشری» استدلال اختفای الهی را این‌طور صورت‌بندی می‌کند:

۱- هستند انسان‌هایی که مستعدِ داشتن ارتباط شخصی با خداوند هستند، ولی بی‌هیچ‌گونه تقصیری از جانب خودشان توفیق اعتقادورزیدن ندازند.
۲- اگر خدای متشخصی که فوق‌العاده خیر است، موجود باشد، ممکن نیست چنین انسان‌هایی وجود داشته باشند.
۳- بنا بر این چنین خدایی وجود ندارد.

🔻حال وجود خداوند قادر مطلق، عالم مطلق، خیرخواه محض با وجود انسان‌هایی که باور به گزینه نادرست دارند ناسازگار است مگر این‌که نشان‌داده شود وجود انسان‌هایی با باور نادرست خیر بیشتر یا مساوی با عدم وجود چنین انسان‌هایی دارد.

🔻فیلسوفان دین مدافع وجود خداوند سعی کرده‌اند تبیینی از اختفای خداوند ارائه دهند که نشان‌گر خیر بیشتر یا مساوی با عدم اختفای خداوند باشد.

پل.کی.موزر در مقاله «فلسفه دین (پیوست)» از دانشنامه فلسفه دین ویراسته پل ادواردز ذیل عنوان اختفای الهی چهار پاسخ (در واقع پنج پاسخ. پاسخ پنجم پاسخی در سنت مسیحیت است که از آن صرفنظر می‌کنم) مطرح در این‌باره را آورده که به طور خلاصه می‌آورم. (برای دیدن متن کامل پاسخ‌ها مراجعه کنید به:
ادواردز، پل. دانشنامه فلسفه دین، ترجمه انشاءالله رحمتی، نشر سوفیا، صص ۱۶۴-۱۶۷)

۱) پاسخ مبتنی بر اختیار
مدافعان پاسخ مبتنی بر اختیار به اختفای الهی معتقدند که خداوند نهان می‌شود تا انسان‌ها بتوانند به اختیار خویش به خدا اعتماد کنند، عشق بورزند، و از او اطاعت کنند.

۲) پاسخ مبتنی بر انگیزش صحیح
بر طبق این پاسخ خداوند نهان می‌شود تا مانع از واکنش بشر با انگیزه‌های ناصحیح (ترس و نخوت خودخواهانه) شود.

۳)اختفا و گناه
پاسخ سوم به اختفاء الهی این است که گناه‌آلودگی بشر دلیل ناکامی معمول در درک شواهد و قرائن واقعیت خداوند از طریق آفرینش، تاریخ، و وجدان است.

۴) پاسخ مبتنی بر مقاصد چندگانه
این پاسخ حکمت خداوند را می‌پذیرد و می‌گوید ممکن است خداوند دلایل مختلفی برای اختفا داشته باشد که دانستن آن در توان ما نیست. با این‌حال ممکن است اختفای الهی مجالی باشد برای پرورش فضایلی همچون تمرکز، ژرف‌اندیشی، اشتیاق، و احساس نیاز بیشتر به خداوند به عنوان منبع لایزال دانش.

🔻مسئله اختفای الهی قرابت‌هایی مبنایی با مسئله شر دارد و حتی می‌توان، با کمی تسامح، آن را ذیل مسئله شر جای داد. پاسخ‌هایی که به آن داده شده است همچون پاسخ‌های به مسئله شر ذیل دو عنوان کلی ۱- پاسخ به مسئله خوانش منطقی و ۲- تئودیسه الهی جای داد. همچون مسئله شر، پاسخ منطقی صرفا تلاش می‌کند تا امکان منطقی سازگاری وجود خداوند با اختفای او را نشان دهد و تئودیسه در تلاش است تا غرض خداوند از اختفاء را بیان کند.

همانطور که ویلیام رو در مقاله «مسئله شر و بعضی از انواع خداناباوری» گفته خداباوران می‌توانند با فرض گرفتن یا اثبات وجود خداوند عالم مطلق، قادر مطلق، و خیرخواه محض از طریقی دیگر، خود را ناتوان از دانستن حکمت یا دلیل خداوند برای اختفا بدانند و همچنان به وجود خداوند باور داشته باشند. اما همان‌طور که ویلیام رو می‌گوید این موضع صرفا می‌تواند خداباوران را در موضع خودشان عقلانی جلوه دهد ولی احتمالا از اقناع خداناباوران ناتوان خواهد ماند.

@soofar_channel