#book_review
#specialty
Xabaringiz bor mutaxassislikka oid kitoblarni qayta o’qish va o’qish bilan mashg’ulman. Aynan shu sabab bloglarda ham yo’qman va kamnamoman. Tim Marshallning “Prisoners of geography” kitobini 2020-yilda o’qiyman deb, to read listimga qo’shgan ekanman. Hayotni qarang, ba’zida muhim ishlar hamda vazifalar qolib, boshimiz umuman boshqa yoqlarga oqadi, aralashadi. Maqsadimiz-u, rejalarimiz bir on uzoqlashadi. Xullas, hechdan ko’ra kech deya naqd 4 yildan keyin o’qidim.
Muallif geosiyosat nuqtai nazaridan davlatlarni tahlil qiladi. Kitob 10 bobdan iborat bo’lib: Rossiya, Aqsh, Xitoy, Hindiston, Janubiy Amerika, Arktika, Afrika va boshqalarni davlatchilik tarixidan boshlab aynan geografik joylashuvigacha qisqa, lo’nda tushuntiradi.
Bilasiz, Why nations fail kitobida mualliflar mamlakat rivojlanishi hamda farovonligida siyosiy institutlar muhim ekanini ta’kidlaydi. Biroq, ushbu kitobda mamlakatlar joylashuvi uning taqdirini qanchalik belgilab berishini tahlil qiladi. Rossiya timsolida biz eng gegemon davlatlatdan birini ko’rishimiz mumkin. U shunday bir omadli joylashganki tog’lar zanjirini bosib o’tish mushkul. Oqsaydigan tomonlari (joylashuv bo’yicha)dan biri issiq suvlikka chiqish muammosi. Ya’ni agar Qrim uning qo’lida bo’lmas ekan, unda joylashgan suvliklar (bilasiz suv logistikasi arzon hisoblanadi) 3-4 oylab muz holatda bo’ladi, bu esa o’z navbatida uning iqtisodiga yaxshigina o’z ta’sirini o’tkazadi.
Xitoy timsolida esa siyosiy institutlarga e’tibor ham bermay ishlab chiqarishga berilgan holda butun dunyoni egallashga urinayotgan mamlakatni ko’rishimiz mumkin. Ammo uning tutadigan yo’llari, genotsidlari haqida ham to’xtalmasak bo’lmas. Tibetdagi monklarni 20+ nafarini qirib tashlagan esingdadir. Tibet ustidan bo’layotgan ochiq va yashirin tortishuvlar hanuz bosilgani yo’q. Undan qizig’i esa Xitoy Hindistonning bir tumanini asli bizniki edi, deya sekingina qistirib ketishni ham boshlagan.
Janubiy Amerika haqida so’zlaydigan bo’lsak - muallif ularning rivojlangan davlatlar qatoriga kirolmagani sababi viloyatlar (shunday deyish mumkin bo’lsa)ning bir-biridan uzoqda joylashuvi deya ta’kidlaydi. Poytaxtlar suv bo’yida joylashishga uringani va tuman, viloyatlar ajralma holda ekani ular bir-biri bilan uzviy aloqa qila olmasligi, bu esa o’z navbatida iqtisodiy rivojlanishga halal berishini aytib o’tadi.
Ya’na bir e’tiborga molik bob boya aytganimdek Arktika. Unda mavjud tabiiy boyliklar hozirda gegemon mamlakatlar ko’z ostida ekani - Rossiya meniki desa, bu tomondan Norvegiya ham aslida o’zi tegishli ekanini aytib o’tayotganini ko’rish mumkin. Ammo muzliklar bag’ridagi ushbu boyliklarni qazib olish uchun nafaqat katta mablag’, balki katta ishchi kuchi ham kerakligi barchaga ayon. Bundan tashqari esa u yerda ishlar boshlab yuborilsa qaroqchilar paydo bo’la boshlashi, muzliklarda bu hol ahvolni yanada ayanchli hollarga olib kelishi ham mumkin.
Qisqa qilib aytganda, geosiyosat juda qiziq. Kitobni tavsiya qilaman.
@mahinsworld