Alifbo islohotchilari, ishni chala qilmang!
Va nihoyat, lotin yozuviga asoslangan oʻzbek alifbosiga oʻzgartirishlar kiritishni nazarda tutuvchi qonun loyihasi muhokamaga
qoʻyildi.
Loyiha mohiyatiga koʻra,
alifboga mazmunan emas, texnik jihatdan oʻzgarishlar kiritilmoqda: yozishni osonlashtirish, axborot texnologiyalari sohasida ayrim harflar va belgilar keltirib chiqarayotgan muammolarni bartaraf qilish va h.k.
Lekin...
Hozirda lotin yozuviga asoslangan oʻzbek alifbosida eng katta muammoni
Gʻ, Oʻ harflari va
tutuq belgisi (ʼ) keltirib chiqaryapti.
Loyihada Oʻ va Gʻ harflarini mos ravishda
Ō, Ḡ harflariga oʻzgartirish taklif etilgan. Lekin
tutuq belgisi qoldirilgan (tutuq belgisiga quyiroqda yana qaytamiz).
Shuningdek,
Sh -> Ş, Chi -> Ç qilib oʻzgartirish va katta
Ng harfidan voz kechish taklif etilgan.
Yuqoridagi oʻzgarishlarning hech biriga qarshiligim yoʻq,
lekin tutuq belgisining qoldirilishiga qarshiman. Tutuq belgisidan ham voz kechish maqsadga muvofiq boʻladi.
Nega?
Yuqorida aytilganidek, tutuq belgisi Oʻ va Gʻ bilan birgalashib eng katta muammo va qiyinchiliklarga sabab boʻlmoqda. Ulardan ayrimlari quyida keltirilgan.
1. Bu harflardagi apostroflar hamda tutuq belgisini kompyuter va mobil qurilmalar
klaviaturalari orqali yozish juda murakkab. Mavjud imlo qoidasiga mos ravishda Oʻ, Gʻ yoki tutuq belgini yozish uchun
5 tagacha tugmani bosishga toʻgʻri keladi. Qisman shu sababli koʻpchilik apostrof va tutuq belgisi uchun xohlagan belgisini
(ʼ , ʻ, ', `) ishlatib tashlayveradi.
2. Bu belgilar
matnning vizual koʻrinishiga salbiy taʼsir koʻrsatib, lotin yozuvidagi oʻzbekcha matnlarni oʻqishda
koʻzning toliqishiga sabab boʻladi.
Bir oʻqib koʻring: Oʻzbekiston, toʻgʻri, maʼnaviyat, qo'ng'iroq, ta`lim, noto`g`ri.
3. Bu harflardagi apostroflar va tutuq belgisi tinish belgilari hisoblangani sababli
ular soʻzni ikkiga boʻlib yuboradi. Masalan, Oʻzbekiston degan soʻzni kompyuter tizimlari yaxlit Oʻzbekiston sifatida emas, balki
[O] va
[zbekiston] tarzida qabul qilinadi. Xuddi shunday, maʻlumot degan soʻz ham
[ma] va
[lumot] tarzida qabul qilinadi (quyidagi rasmda misol keltirilgan).
Bundan boshqa muammolar ham bor. Oʻ, Gʻ va tutuq belgisi bilan bogʻliq muammolar bilan batafsil tanishish uchun
MANA BU uzuun maqolani erinmay oʻqib chiqing (keltirilgan 3 muammo ham shu maqola asosida).
“Voydod, tutuq belgisisiz boʻlmaydi!”, “Tutuq belgiligi soʻzlar Oʻ, Gʻ ishtirok etgan soʻzlar kabi koʻp emas-ku, qoldirsa boʻladi” va h.k. deb janjal qilish niyatingiz boʻlsa, janjalni orqaga surib, yana erinmasdan
USHBU MAQOLANI oʻqib chiqing.
Maqolada keltirilgan muammolar tufayli axborot texnologiyalarida oʻzbek tilidagi
Artificial Intelligence, Natural language processing, Machine translation va bir qancha sohalarda muammo hamda qiyinchiliklar tugʻdiradi. Ularning rivojlanishiga toʻsiq boʻladi.
Ch, Sh harfini oʻzgartirish va katta Ng harfini chiqarib tashlashdan koʻra, tutuq belgisini chiqarib tashlash taklif etilayotgan qonun loyihasining
asl maqsadiga koʻproq mos tushadi, aslida.
Shunday ekan, hurmatli mutasaddi islohotchilar, ishni chala qilmang. Tutuq belgisini ham chiqarib tashlab, loyiha maqsadini oxiriga yetkazing.
P.S. Quyidagi rasm ham yuqorida qayd etilgan maqoladan olingan.
Kanalga ulanish👇👇
https://t.me/joinchat/AAAAAETrlaE07H9TL5zUPQ