ناصر کرمی

بهبهانی و بنایی و همه آن آیات عظام
ابتدا: درست یادم نیست چه سالی بود. احتمالا اوایل دهه هشتاد بود و در گرماگرم معرکه اصلاح طلبان. آیت الله مصباح در حمایت از چماقداران و دخمه های سرکوب و ترور چیزی گفته بود با مضمون مشروعیت ارهاب در شرع و اینکه بر همین قاعده هر مسلمانی هر جا به تشخیص خودش میتواند مخالفان را بکشد و نیازی به حکم دادگاه نیست. مهندس بهبهانی٬ شیمیست عضو نهضت آزادی٬ در یکی از روزنامه های آن وقت٬ احتمالا جامعه یا بهار٬ در دو صفحه کامل به مصباح پاسخ داده و با ذکر دهها رفرنس گفت مصباح اشتباه می کند و آن قاعده چنان تعریفی ندارد. متن بهبهانی آنقدر متقن و مبتنی بر منابع و مآخذ دقیق بود که عملا همه را در این باره مجاب کرد. روزی به طور اتفاقی نبش چهارراه جهان کودک منتظر تاکسی بودم که مهندس بهبهانی را دیدم. مرد خوش تیپی که در تابستان تهران پیراهن آستین کوتاه با یقه باز و شلوار جین و کتانی سفید پوشیده و اگر درست به خاطر بیاورم یک زنجیر طلا هم دور گردنش انداخته بود. با هم سوار یک تاکسی شدیم و این فرصت را پیدا کردم تا سوالی را که مدتها توی ذهن داشتم از ایشان بپرسم: آیت الله مصباح نزد اینها علامه دهر است٬ شما که رشته ات شیمی بوده چطور توانستی در بحثی که اساسا میدان و حوزه اندیشه اینهاست چنان مستدل له و لورده اش کنی؟ با خنده پاسخ داد: همه کتابهایی که اینها میخوانند تا آیت الله بشوند پنجاه تا هم نیست. اما عرفا آدمهای خیلی کم آی کیو دنبال آخوند شدن میروند. بنابراین سی چهل سال طول میکشد تا اینها همان پنجاه کتاب را بخوانند و آیت الله بشوند. ما آدمهای دانشگاهی که هر ترم باید حداقل سی چهل کتاب در حد حساب دیفرانسیل بخوانیم اگر متمرکز شش ماه وقت بگذاریم همه آن پنجاه کتاب را خواهیم خواند و به راحتی میتوانیم حریف مجتهدهای اعظمشان هم بشویم. من توی زندان فرصت کافی داشتم کتابهایشان را بخوانم به همین خاطر الان از همه شان بهتر اسلام و شرع و قواعد فقهی مرتبط را میشناسم!
بعد: شب گذشته دکتر محسن بنایی٬ که البته خیلی از شما با نام مزدک بامدادان میشناسیدش٬ بحثی داشت در تلویزیون صدای آمریکا و طرف دیگر مناظره کاملا مشخص بود که از نقل قولهای فقهی دکتر بنایی برآشفته شده و صراحتا گفت شما که حوزه کارتان چیزی دیگر است صلاحیت صحبت در باره این قواعد را ندارید. اما خوب٬ همه ما مقالات و آن کتاب بی بدیل دکتر بنایی با عنوان «مغاک تیره تاریخ» در باره چگونگی برآمدن اسلام را خوانده ایم و میدانیم که چنان حرفی درباره ایشان چقدر نامنصفانه است. بله٬ دکتر بنایی جراح نامداری است (گمان کنم در همان مناظره هم تازه از اتاق عمل بیرون آمده و هنوز لباس عمل تنش بود) اما اساسا «آن پنجاه تا کتاب» چیزی نیست که پژوهشگر و نویسنده مبرزی مثل دکتر بنایی برای اثبات خواندنشان احتیاج به قسم و ذکر شواهد داشته باشد. مضاف بر آنکه تصور نمی کنم همه این نواندیشان دینی مجموع مقالات و کتابهایشان را روی هم بگذارند بعید است در بحث نواندیشی در دین چیزی اضافه تر از کتاب دکتر بنایی گفته باشند. من البته اینها را به عنوان یک مخاطب عام میگویم. یعنی کسی که فقط جنس متن را وزن میکند. گذشته از آنکه اگر هم از کولی مفت نواندیشان دینی به آخوندها بگذاریم جای این درنگ وجود دارد که بگوییم حاصل دهها سال تکاپو و تلاش و نوشتن و تریبونهای پرحجمتان الان چیست؟ چند درصد از جوانان ایران الان به شما توجه دارند؟ نواندیشی دینی الان در کجای جنبش اجتماعی و ازادی خواهانه ایران ایستاده است؟ اساسا حاصل عمرتان چه بوده؟ ایران به کدام سمت رفته و شما کجا ایستاده اید؟
سرانجام: زنده یاد احمدرضا احمدی جایی به طنز گفته بود این چه مملکتی است که پنجاه سال است که من شاعر نوپرداز آن هستم؟ از دهه پنجاه تا الان یک جور شعر گفته ام اما از آن زمان تا همین الان به من می گویند شاعر نوپرداز. حالا حکایت نواندیشان دینی است. از دهه پنجاه تا الان جنس حرفشان خیلی فرق نکرده. در حالی که مردم با پوست و خون و استخوانشان تجربه یک حکومت دینی را از سر گذرانده اند. عملگراترین نواندیشان در دین٬ مردم و نسل جوان کنونی ایران هستند. نه آن بازگویان کسالت آور اوراقی به تاریخ انقضا رسیده٬ آن خسرالدنیا والآخره هایی که روزگار به همنشینی با دشمنان ایران نشانیدشان٬ آن منقضیان نواندیشی در نوانخانه سیاست.

لینک مناظره: https://ir.voanews.com/a/7575841.html