مسائل فقهیـــــة dan repost
غامدي وايي: موسیقي او غزل ویل جائز دي.
(ماهنامه اشراق، مارچ 2004 ص 19,8)
(څلرمه برخه )
ځواب: عبدالغفار جبير
موسيقې اونوې سايسني څېړنې
دانسان پرجسم باندی دموسيقۍ ناوړه اغيزې
دموسېقۍ اوازدخلکودعام اوازڅخه بېل دی، اوهغه داچې په موسیقۍ کی مختلف اوازونه په منظم ډول سره کښته پورته، لوړاوکښته کیږی؛ داغیرطبعي اوازونه چې کله دغزلواوازونه هم ورسره علاوه اواضافه شی نودانسان پرټول بدن باندی ډېرې ناوړې اغیزې لري، اکثره خلک چې کله داموسیقې اوری داحساساتو اوجذباتودومره ښکاراوغلام شی چې ځان نشی قابوکولای، پرلاره روان وی اتڼ کوی، دخپل ژوندټول مقصداوموخه ئې همداموسیقې ګرځولې، او۲۴ ساعته ئې فکراوذکرموسیقې وي۔
که په لنډوکی درته ووایم موسیقې پربدن، زړۀ، دماغ اوروح پردې ټولوباندی ژورې اغیزې کوی، اوداټول دځان تابع اودغلامۍ په جال کی رانغاړی، که په یوه جمله کی داهرڅه سره راغونډکړم، نوموسیقې دټول بدن موازینه سره ویجاړوی اوله طبعی حالت څخه ئې باسی۔
دموسیقۍ داغیزوپه هکله پروفيسراې پايک (A. Pike) پخپل کتاب
Journal of Researches in Music Education چې په ۱۹۹۲ کال کی چاپ شو داسی وایی:
دموسیقۍ داورېدلوپرمهال ۹۶٪ سلنه اورېدونکی دخونداواحساس په څپوکې دی، ۸۳٪ سلنه دموسیقۍ سره دیووالې احساس کوی، ٪۷۲ سلنه پخپل طبعیت کی دبدلون احساس کوی او٪۶۵ سلنه اورېدونکی دخوځښت اوپخپل ځان کی دحرکت احساس کوی۔
چې ددې څخه جوتیږی چې موسیقې دانسان پربدن باندی په کومه اندازه سره ژورې اغیزې لرې، ساینس پوهان په دې باوردی چې موسیقې پراخلاقوباندی هم ژورې اغیزې لري اوهم ئې درلودلای شی؛ په ۱۹۹۱ میلادی کال کی دکېل پوهنتون (University of Keele) دووساینس پوهانویودبرطانې جان اې سلوبوډا (John A. Sloboda) اوبل دکاناډایومشهوره ساینس پوه ګيبرئيلس (Gabrielsson)- پخپلوڅېړنوکې اوتجربوکی ثابته کړل چې موسیقې په انسان باندی دومره اغیزې لری چې حتی ځینی خلک ژاړی۔
ساینس پوهانوداهم ثابته کړېده چې دموسېقۍ اورېدل اوبرېښنایی شغلې هم دمخ پرڅهرې اوهم پرپوستکی باندی ډېرې بدې اوناوړه اغیزې لری اوژوربدلون پکښې راولې؛ دنړۍ درې وتلوساینس پوهانو هریو لکه نائيکليسيک (Nyklicek)، تيير(Theyer) اووېن ډورنين (Van Doornen) په یوه څېړنه کی (Journal of Psychophysiology) چې په ۱۹۹۷ کی چاپ شوه داسی لیکلې دی:
دموسيقۍ داورېدلوپرمهال لاندی بدلونونه اواغيزې ضرورراځی:
خوښې، غم، غُصه، استراحت، دزړۀ اوتنفسی سیستم کی ناموازینه اوبدلون لکه دزړۀ دحرکت تېزوالی اوسستوالی، دتنفس تېزوالی اوکراروالی اودنبض پوره بدلوون ورسره جوخت دی، چې داټولې اغیزې دموسیقۍ په اورېدلوکی شتون لری۔
دپنسلوانیادایالت پوهنتون (Pennsylvania State University) یووتلی ارواه پوه جولين تيير (Julian Theyer) وایی:
دموسیقۍ اوازدانسان فطري حواس پوره کنترولوی اوترپوره اغیزولاندی ئې راولې، اولنډه داچې موسیقې په انسان کی پوره بدلون راولی۔
دپورتینوپاڼوڅخه داپه لاس راځی چې موسیقې دانسان جذبات اواحساسات پوره تراغیزولاندی راولی، اودانسان ددماغ پر(Limbic Region)، یعنی هغه برخه چې جذبات اواحساسات کنترولوی پوره بې واکه کوی، اوترخپلو پوره اغیزولاندی ئې راولی، همداوجه ده چې هغه کسان چې موسېقې دتل لپاره اوری، نوکله ژاړی، کله بې ځایه اوبې موجبه خاندی، کله ئې حواس داسی کارپرېږدی چې دی خپل ځان وژنی خودی نه پوهیږی، کله بل څوک وژنی نودغه احساس نه وی ورسره چې زه څه کوم؟ دژوندموخه می څه ده؟ څه کول پکاردی، دټولنې لپاره بایدڅه وکړم؟، دسیمې لپاره زه بایدڅه وکړم؟ دکوم مقصدلپاره پیداشوې یم؟ مرګ لرم اوکه ئې نه لرم؟ په یوه اسلامی اوافغاني ټولنه کي مي مسئولیت څه دی؟ ایازماپه شان نورکسان هم داسی بېهوده شته؟ ایاموسیقې یواځی زمادژواک ژوندبنسټ دی؟ اوداسی نوری په زرهاووپوښتنې بې ځوابه شي۔
یادونه: تاسي کولای سئ چي (موسیقي په اسلام او ساینس کي) زما په چاپ سوي کتاب (اسلام او نوي ساینسي څېړنې دوهم ټوک : ۱۲۵- ۱۴۵) پوري په پوره تفصیل سره وګورئ.
@maselpakHeu
(ماهنامه اشراق، مارچ 2004 ص 19,8)
(څلرمه برخه )
ځواب: عبدالغفار جبير
موسيقې اونوې سايسني څېړنې
دانسان پرجسم باندی دموسيقۍ ناوړه اغيزې
دموسېقۍ اوازدخلکودعام اوازڅخه بېل دی، اوهغه داچې په موسیقۍ کی مختلف اوازونه په منظم ډول سره کښته پورته، لوړاوکښته کیږی؛ داغیرطبعي اوازونه چې کله دغزلواوازونه هم ورسره علاوه اواضافه شی نودانسان پرټول بدن باندی ډېرې ناوړې اغیزې لري، اکثره خلک چې کله داموسیقې اوری داحساساتو اوجذباتودومره ښکاراوغلام شی چې ځان نشی قابوکولای، پرلاره روان وی اتڼ کوی، دخپل ژوندټول مقصداوموخه ئې همداموسیقې ګرځولې، او۲۴ ساعته ئې فکراوذکرموسیقې وي۔
که په لنډوکی درته ووایم موسیقې پربدن، زړۀ، دماغ اوروح پردې ټولوباندی ژورې اغیزې کوی، اوداټول دځان تابع اودغلامۍ په جال کی رانغاړی، که په یوه جمله کی داهرڅه سره راغونډکړم، نوموسیقې دټول بدن موازینه سره ویجاړوی اوله طبعی حالت څخه ئې باسی۔
دموسیقۍ داغیزوپه هکله پروفيسراې پايک (A. Pike) پخپل کتاب
Journal of Researches in Music Education چې په ۱۹۹۲ کال کی چاپ شو داسی وایی:
دموسیقۍ داورېدلوپرمهال ۹۶٪ سلنه اورېدونکی دخونداواحساس په څپوکې دی، ۸۳٪ سلنه دموسیقۍ سره دیووالې احساس کوی، ٪۷۲ سلنه پخپل طبعیت کی دبدلون احساس کوی او٪۶۵ سلنه اورېدونکی دخوځښت اوپخپل ځان کی دحرکت احساس کوی۔
چې ددې څخه جوتیږی چې موسیقې دانسان پربدن باندی په کومه اندازه سره ژورې اغیزې لرې، ساینس پوهان په دې باوردی چې موسیقې پراخلاقوباندی هم ژورې اغیزې لري اوهم ئې درلودلای شی؛ په ۱۹۹۱ میلادی کال کی دکېل پوهنتون (University of Keele) دووساینس پوهانویودبرطانې جان اې سلوبوډا (John A. Sloboda) اوبل دکاناډایومشهوره ساینس پوه ګيبرئيلس (Gabrielsson)- پخپلوڅېړنوکې اوتجربوکی ثابته کړل چې موسیقې په انسان باندی دومره اغیزې لری چې حتی ځینی خلک ژاړی۔
ساینس پوهانوداهم ثابته کړېده چې دموسېقۍ اورېدل اوبرېښنایی شغلې هم دمخ پرڅهرې اوهم پرپوستکی باندی ډېرې بدې اوناوړه اغیزې لری اوژوربدلون پکښې راولې؛ دنړۍ درې وتلوساینس پوهانو هریو لکه نائيکليسيک (Nyklicek)، تيير(Theyer) اووېن ډورنين (Van Doornen) په یوه څېړنه کی (Journal of Psychophysiology) چې په ۱۹۹۷ کی چاپ شوه داسی لیکلې دی:
دموسيقۍ داورېدلوپرمهال لاندی بدلونونه اواغيزې ضرورراځی:
خوښې، غم، غُصه، استراحت، دزړۀ اوتنفسی سیستم کی ناموازینه اوبدلون لکه دزړۀ دحرکت تېزوالی اوسستوالی، دتنفس تېزوالی اوکراروالی اودنبض پوره بدلوون ورسره جوخت دی، چې داټولې اغیزې دموسیقۍ په اورېدلوکی شتون لری۔
دپنسلوانیادایالت پوهنتون (Pennsylvania State University) یووتلی ارواه پوه جولين تيير (Julian Theyer) وایی:
دموسیقۍ اوازدانسان فطري حواس پوره کنترولوی اوترپوره اغیزولاندی ئې راولې، اولنډه داچې موسیقې په انسان کی پوره بدلون راولی۔
دپورتینوپاڼوڅخه داپه لاس راځی چې موسیقې دانسان جذبات اواحساسات پوره تراغیزولاندی راولی، اودانسان ددماغ پر(Limbic Region)، یعنی هغه برخه چې جذبات اواحساسات کنترولوی پوره بې واکه کوی، اوترخپلو پوره اغیزولاندی ئې راولی، همداوجه ده چې هغه کسان چې موسېقې دتل لپاره اوری، نوکله ژاړی، کله بې ځایه اوبې موجبه خاندی، کله ئې حواس داسی کارپرېږدی چې دی خپل ځان وژنی خودی نه پوهیږی، کله بل څوک وژنی نودغه احساس نه وی ورسره چې زه څه کوم؟ دژوندموخه می څه ده؟ څه کول پکاردی، دټولنې لپاره بایدڅه وکړم؟، دسیمې لپاره زه بایدڅه وکړم؟ دکوم مقصدلپاره پیداشوې یم؟ مرګ لرم اوکه ئې نه لرم؟ په یوه اسلامی اوافغاني ټولنه کي مي مسئولیت څه دی؟ ایازماپه شان نورکسان هم داسی بېهوده شته؟ ایاموسیقې یواځی زمادژواک ژوندبنسټ دی؟ اوداسی نوری په زرهاووپوښتنې بې ځوابه شي۔
یادونه: تاسي کولای سئ چي (موسیقي په اسلام او ساینس کي) زما په چاپ سوي کتاب (اسلام او نوي ساینسي څېړنې دوهم ټوک : ۱۲۵- ۱۴۵) پوري په پوره تفصیل سره وګورئ.
@maselpakHeu