افکارسنجی ملت-مرکز پژوهش‌های مجلس

خیلی‌ها که از انتشار نتایج نظرسنجی‌ها همیشه می‌ترسیدند در این انتخابات دیدند که نتایج منتشر شد و اتفاقی هم نیفتاد، و همه‌چیز سر جایش ماند. من فکر می‌کنم اگر نتایج نظرسنجی‌های مختلف را به همین سیاق در آینده منتشر کنیم و نتایج در دسترس مردم و پژوهشگران قرار بگیرد، کم‌کم به فشار اجتماعی و اصلاحات سیاستی هم تبدیل می‌شود.

شبِ پنجشنبه‌ی پیش از انتخابات مرحله‌ی اول صحبت از اجماع بود، و در چنین فضای سیاسی‌ای ما نظرسنجی می‌کنیم درحالی که یک عده قصد رأی دادن دارند و هنوز نمی‌دانند به چه کسی باید رأی بدهند و چه کسی به نفع چه کسی کنار خواهد رفت. بعد از دور اول ما با آن گروهی که نامزدشان را انتخاب نکرده بودند، دوباره تماس گرفتیم و متوجه شدیم بخشی از آن‌ها منتظر اجماع بودند و وقتی اجماع اتفاق نیفتاد، نتیجه‌اش این شد که نرفتند پای صندوق رأی بدهند. برای همین هم دور دوم همه‌ی مؤسسات، آرای مرددین را کنار گذاشتند که نتیجه‌اش باز این شد که مشارکت را پایین‌تر تخمین زدند.

اتفاقات سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۸، در توجه حاکمیت به عدد و رقم و مهم شدن نظرسنجی‌ها بی‌تأثیر نبود. از طرف دیگر نتایج نظرسنجی‌هایی که بیرون از کشور درباره‌ی ایران انجام می‌شد ‌ــ‌مثل مؤسسه‌ی گمان یا استتیس‌ــ و فشار رسانه‌های خارج از ایران هم اهمیت افکار عمومی را برای حاکمیت زیاد کرد. دلیل سومِ توجه به نظرسنجی‌ها هم می‌تواند مربوط به بازی‌های قدرت در داخل کشور باشد. در واقع در این‌جا داده به مثابه ابزار قدرت کارکرد پیدا می‌کند. بنابراین تجربه‌ی شخصی من نشان می‌دهد که در یک دهه‌ی اخیر حداقل در لایه‌ی حاکمیتی عدد نظرسنجی‌ها مهم شده، هرچند شک و تردید به نظرسنجی‌ها هنوز هم وجود دارد. یکی از دلایل تعدد مراکز افکارسنجی هم همین است که به یک مرکز اطمینان ندارند.

بین کسانی که گفته بودند به فردی رای می‌دهیم، متوجه شدیم ۶ درصد کسانی که گفته بودند به قالیباف رای می‌دهند، به پزشکیان رای داده بودند و ۴ درصد به جلیلی یعنی پای صندوق نظرشان عوض شده بود.

پنجاه و خرده‌ای درصد گفته بودند در دور اول شرکت کردیم. این دو معنی داشت؛ یا تور نمونه‌گیری ما اشتباه است یا محافظه‌کاری ایجاد شده، یعنی فرد با این که شرکت نکرده به پرسشگر گفته شرکت کرده‌ام!

۱۰ درصد کسانی که شرکت نکرده بودند، معادل ۶ درصد کل گفته بودند ما روز انتخابات تصمیم گرفتیم شرکت نکنیم. وقتی شرایط اینقدر بی‌ثبات است، مرکز افکارسنجی دیگر نمی‌تواند کاری کند.

امسال مشکلی که همه مراکز داشتند این که در انتشار نتایج مقاومتی در فضای مدیریتی کشور وجود دارد و این طبیعی است. حال فرض کنید طرف حساب شما هیات دولت نیست، بلکه با ۲۰۰ و چند نماینده مواجه هستید که هر کدام می‌توانند رسانه‌ای در دفاع یا علیه شما باشند و حرفی بزنند.

یکی از مشکلات همه مراکز نظرسنجی، مقاومت فضای مدیریتی کشور در برابر انتشار نتایج است که البته امری طبیعی است؛ اما سماجت‌ موسسات هم در انتشار نتایج موثر است.