Bugungi kunda oliygohlarga kirish istagidagi aksariyat yoshlar ma'lum bir fan yoki xorijiy tilni repititor ustozlardan o‘zlashtirishmoqda. Bunday holatlarning ko‘p kuzatilayotgani davlat ta'lim tizimidagi ijobiy o‘zgarishlardan dalolatmi yoki aksincha?
Bilamizki, yurtimizda bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lishda repititor ustozlarning ko‘magiga tayanayotgan yoshlarimiz soni talaygina. Xo‘sh, o‘quvchilarning xususiy ta'lim bilan shug‘illanuvchi o‘quv markazlarini davlat maktablaridan afzalroq deb hisoblashlaridagi asosiy omillar qaysilar? Avvalo, repititorlar huzurida yig‘ilgan o‘quvchilarning qiziqishlari umumiyligi tufayli dars jarayonida barcha o‘z layoqatini ko‘rsatishga intiladi. Natijada guruhda raqobat muhiti paydo bo‘ladi va bu o‘rganuvchilarni yana-da ko‘proq o‘z ustilarida ishlashga undaydi. Davlat ta'limidan xususiy ta'limni ustunroq qilib ko‘rsatayotgan yana bir jihat aholi o‘rtasida repititor ustozlarning bilim va malakasi maktab o‘qituvchilarinikidan ustunroq degan stereotipning mavjudligi hamdir.
Tarozining ikkinchi pallasiga qaraydigan bo‘lsak, bu holat aslida insonlarda davlat ta'lim tizimiga, maktabdagi kadrlarning malakasiga ishonch pasayib ketganligining belgisi ekanini anglaymiz. Qolaversa, o‘quvchilarning aksar qismi maktab davrida darslarda qatnashish yoki vazifalarni bajarish shart emas, bitiruv yilida repititor ustozdan bir yilda o‘rgansa bo‘ladi, degan mulohazalar bilan oltindan qimmat vaqtlaridan unumli foydalana bilmayapti. Natijada bir yilda bir nechta fanni, shunda ham uncha chuqur bo‘lmagan holatda o‘zlashtirishgagina ulgurishmoqda. Ayrim insonlar esa repititor maktab o‘qituvchisidan saviyaliroq degan noto‘g‘ri qarash tufayli o‘z fanida yaxshi mutaxassis bo‘lsa-da, fan o‘qituvchisining imkoniyatlarini to‘la ko‘ra olmaydi. Bu esa xalqimizning ustoz-shogirdlik an'analariga, ustozni otaday ulug‘ bilguvchi o‘zbek aqidalariga putur yetkazib qo‘yishi mumkin.
Mening fikrimcha, birinchi navbatda ilm o‘choqlari hisoblanuvchi maktablardagi maʼnaviy-maʼrifiy muhit, oʻqituvchi kasbining obroʻyi, nufuzi pasayib ketgani, innovatsion taʼlim texnologiyalarini joriy etishga yetarli eʼtibor berilmagani sababli yuzaga kelgan muammolarni bartaraf etishimiz darkor. Shuningdek, o‘quvchilar va ota-onalar davlat ta'lim tizimiga to‘la ishona oladigan muhitni yaratsak, maktablarda ham o‘z kasbida kamolga erishgan mutaxassislar faoliyat ko‘rsatayotganini isbotlasak, eng ma'qul ish bo‘lar edi. Agar o‘quvchi maktabda fanlarni o‘z vaqtida o‘zlashtirsa, o‘z sohasi bo‘yicha yana-da mukammalroq izlanishlar qilishga va bir nechta tillarni o‘rganishga yetarli vaqti bo‘ladi. Bu borada darsga qo‘shimcha tarzda repititor ustozlar bilan shug‘ullanishlari maqsadga muvofiqdir.
Xulosa qilib aytganda, bilim olish uchun insonda, albatta, sarmoya bo‘lishi shart emas, buning uchun davlat yetuk mutaxassislar tayyorlashda mas'uliyatli bo‘lishi, o‘qituvchilar esa doim o‘z ustilarida ishlashlari va ota-onalar bolalarining nazoratida sinchkov bo‘lishlari lozim. Zero, yurtboshimiz aytganidek: " Maktab bu hayot-mamot masalasi, kelajak masalasi. Uni davlat, hukumat va hokimlarning oʻzi hal qilolmaydi. Bu butun jamiyatning ishi, burchiga aylanishi kerak".
Esse muallifi: Mirzajonova Shaxnoza
@ozbek_tili_va_adabiyot
Bilamizki, yurtimizda bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lishda repititor ustozlarning ko‘magiga tayanayotgan yoshlarimiz soni talaygina. Xo‘sh, o‘quvchilarning xususiy ta'lim bilan shug‘illanuvchi o‘quv markazlarini davlat maktablaridan afzalroq deb hisoblashlaridagi asosiy omillar qaysilar? Avvalo, repititorlar huzurida yig‘ilgan o‘quvchilarning qiziqishlari umumiyligi tufayli dars jarayonida barcha o‘z layoqatini ko‘rsatishga intiladi. Natijada guruhda raqobat muhiti paydo bo‘ladi va bu o‘rganuvchilarni yana-da ko‘proq o‘z ustilarida ishlashga undaydi. Davlat ta'limidan xususiy ta'limni ustunroq qilib ko‘rsatayotgan yana bir jihat aholi o‘rtasida repititor ustozlarning bilim va malakasi maktab o‘qituvchilarinikidan ustunroq degan stereotipning mavjudligi hamdir.
Tarozining ikkinchi pallasiga qaraydigan bo‘lsak, bu holat aslida insonlarda davlat ta'lim tizimiga, maktabdagi kadrlarning malakasiga ishonch pasayib ketganligining belgisi ekanini anglaymiz. Qolaversa, o‘quvchilarning aksar qismi maktab davrida darslarda qatnashish yoki vazifalarni bajarish shart emas, bitiruv yilida repititor ustozdan bir yilda o‘rgansa bo‘ladi, degan mulohazalar bilan oltindan qimmat vaqtlaridan unumli foydalana bilmayapti. Natijada bir yilda bir nechta fanni, shunda ham uncha chuqur bo‘lmagan holatda o‘zlashtirishgagina ulgurishmoqda. Ayrim insonlar esa repititor maktab o‘qituvchisidan saviyaliroq degan noto‘g‘ri qarash tufayli o‘z fanida yaxshi mutaxassis bo‘lsa-da, fan o‘qituvchisining imkoniyatlarini to‘la ko‘ra olmaydi. Bu esa xalqimizning ustoz-shogirdlik an'analariga, ustozni otaday ulug‘ bilguvchi o‘zbek aqidalariga putur yetkazib qo‘yishi mumkin.
Mening fikrimcha, birinchi navbatda ilm o‘choqlari hisoblanuvchi maktablardagi maʼnaviy-maʼrifiy muhit, oʻqituvchi kasbining obroʻyi, nufuzi pasayib ketgani, innovatsion taʼlim texnologiyalarini joriy etishga yetarli eʼtibor berilmagani sababli yuzaga kelgan muammolarni bartaraf etishimiz darkor. Shuningdek, o‘quvchilar va ota-onalar davlat ta'lim tizimiga to‘la ishona oladigan muhitni yaratsak, maktablarda ham o‘z kasbida kamolga erishgan mutaxassislar faoliyat ko‘rsatayotganini isbotlasak, eng ma'qul ish bo‘lar edi. Agar o‘quvchi maktabda fanlarni o‘z vaqtida o‘zlashtirsa, o‘z sohasi bo‘yicha yana-da mukammalroq izlanishlar qilishga va bir nechta tillarni o‘rganishga yetarli vaqti bo‘ladi. Bu borada darsga qo‘shimcha tarzda repititor ustozlar bilan shug‘ullanishlari maqsadga muvofiqdir.
Xulosa qilib aytganda, bilim olish uchun insonda, albatta, sarmoya bo‘lishi shart emas, buning uchun davlat yetuk mutaxassislar tayyorlashda mas'uliyatli bo‘lishi, o‘qituvchilar esa doim o‘z ustilarida ishlashlari va ota-onalar bolalarining nazoratida sinchkov bo‘lishlari lozim. Zero, yurtboshimiz aytganidek: " Maktab bu hayot-mamot masalasi, kelajak masalasi. Uni davlat, hukumat va hokimlarning oʻzi hal qilolmaydi. Bu butun jamiyatning ishi, burchiga aylanishi kerak".
Esse muallifi: Mirzajonova Shaxnoza
@ozbek_tili_va_adabiyot