🌴🌴🌴

☆ - آشنایی با یکی از امکانات واژه سازی در زبان فارسی

«ترکیب»٬ ساده ترین یا دست کم، اقتصادی ترین - و به پندار بنده فعالترین- روش واژه سازی در زبان فارسی است.
یکی از امکانات واژه سازی به وسیلهٔ «ترکیب»٬ روش «تک+ اسم/...» است.
تک بیت/ تک بیتی
تک صندل/ تک صندلی
تک چرخ
تک نفره
تک رٙوی (تک + بن مضارع + «ی» مصدری)
«تک» در این کلمات جزء کلمه است و به شیوه «ترکیب» واژه جدیدی ساخته است.
بنا به دلایل زیر:
۱- بنده، حداقل در زبان معیار ندیده ام که «تک» به عنوان وابسته ی پیشین (صفت شمارشی) به کار رود.
۲- کلماتی مانند « تک پیشه» با یک تکیه تلفظ می شوند.
۳- اینگونه کلمات، همچون دیگر کلمات «مرکب»، یا «مشتق-مرکب» از درون شکاف پذیر نیستند.
۴- وابسته های پیشین و پسین اگر به این گونه کلمه ها افزوده شود، به ابتدا یا انتهای کلمه افزوده می شود:
«این تک بیت/ چه تک بیت دل نشینی و ...»
این کلمه ها به گمان بنده قدمت چندانی ندارند.
این گونه کلمات، مثل همهٔ واژه های مرکب یا مشتق- مرکب، بدینسان خلق می شوند و در صورت مقبولیت عام، وارد نظام بزرگ زبان می شوند؛ نمونه های دیگر که با این امکانِ واژه سازی ساخته شده اند:
تک سوار
تکنواز (تک+ بن مضارع)
تک کارت
تک رو(کپی تک رو)
تک شماره
تک ضرب
تک سلولی (تک + اسم+ «ی» نسبی)
تک محصولی (تک + اسم + «ی» نسبی)
تک مضراب
تک تیر
تک تیر انداز (تک + اسم + بن مضارع)
تک یاخته (تک + صفت مفعولی)
و ...
و این را می توان یکی از نشانه های «زایایی» در زبان فارسی دانست.

منابع:
۱- فرهنگ بزرگ سخن، دکتر حسن انوری.
۲- ترکیب در زبان فارسی، علاءالدین طباطبایی.
۳- اسم و صفت مرکب در زبان فارسی، علاءالدین طباطبایی.

شبکۀ ریشه‌شناسی، دانشگاهی برای ریشه‌یابی واژه‌های زبان فارسی.

🌴🌴🌴