Ibnu Hashim(امير هاشم)

ዘካ ማውጣት

ዘካ በገንዘብ ዉስጥ ግዴታ ስትሆን ወዲያው ፈጥኖ መከፍል ዋጂብ ይሆናል፡፡ አላህ (ሱ.ወ) ''ዘካን ስጡ" ይላልና፡፡ ያልተገደበ ትእዛዝ ወዲያው መፈፀም እንዳለበት ያሳያል፡፡ የድሃው ፍላጎትም ፈጥኖ እንዲከፈለው ያስገድዳልና፡፡ ማዘግየቱ ድሃውን መጉዳት ነው፡፡ ዘካ ዋጂብ የሆነበት ሰው እንደ መክሰር፣ መሞትና የመሳሰሉት ድንገተኛ እንቅፋቶች ሊያጋጥሙትና ዘካው በራሱ ጫንቃ ላይ እንዲቀር ምክንያት ሊሆኑም ይችላሉ፡፡ ፈጥኖ ማውጣት ከስስታምነት መራቅ ነው፤ ጫንቃንም ንጹህ ማድረግ ነው፡፡ አስገዳጅ ሁኔታ (ደሩራ) ከሌለ በስተቀር ወይም ለሚበጅ ነገር (ለመስለሓ) በስተቀር፡፡ ለምሳሌ የበለጠ ችግር ላለበት ሰው ለመስጠት ቢያቆይ፣ ወይም ገንዘቡ በቦታው ባለመኖሩ፣ ወይም በራሱ ላይ ወይም በገንዘቡ ላይ አደጋ በመፍራትና ለመሳሰሉት ሁኔታዎች የሚቆይ ካልሆነ በስተቀር፡፡

ማስገንዘቢያ፡- በሕፃን ገንዘብና በእብድ ገንዘብ ላይ ዘካ ዋጂብ ነው፡፡ ማስረጃዎቹ ጥቅላዊ ስለሆኑ፡፡ በገንዘባቸው ላይ ኃላፊ የሆነ ሰው ዘካውን ከነሱ ላይ ያወጣል፡፡ ይህ በነሱ ላይ ዋጂብ የሆነ ሐቅ ስለሆነ ዉክልና ይገባበታል፡፡

ማስገንዘቢያ፡- በኒይ-ያ እንጂ ዘካን ማውጣት አይቻልም፡፡ ነቢዩ ﷺ “ሥራዎች (የሚመዘኑት) በኒይ-ያዎቻቸው ነው” ብለዋልና - ሙት-ተፈቁን ዐለይህ፡፡

ዘካውን ባለገንዘቡ ራሱ ቢያከፋፍለው ይሻላል፡፡ ተገቢ ለሆኑ ሰዎች መድረሱን እርግጠኛ ለመሆን፡፡ ከሱ ላይ የሚያወጣለትን ሰው መወከልም ይችላል፡፡ የሙስሊሞች መሪ (ኢማም) ዘካውን ሰብስቦ ለማከፋፈል ከፈለገ ለሱ ይሰጣል:: ወይም ኢማሙ ልኮት ዘካ ለሚሰበስበው ሰው ይሰጣል፡፡

ዘካ በሚከፈልበት ጊዜ ከፋዩም ተቀባዩም ዱዓ ቢያደርጉ ይወደዳል፡፡ አላህ (ሱ.ወ) እንዲህ ይላል፡- خُدْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِمْ بِهَا وَصَلَّ ''ከገንዘቦቻቸው በርሷ የምታጠራቸውና የምታፋፋቸው የሆነችን ምጽዋት ያዝ፤ ለነሱም ፀልይላቸው'' – (አት-ተውባ፡ 103)፡፡

ዐብደላህ ቢን አቢ አውፋ (ረ.ዐ) ''የአላህ መልክተኛ ﷺ ሰዎች ሰደቃቸውን (ዘካቸውን) ይዘው ሲመጡ ''አልላሁምመ ሰልሊ ዐለይሂም - አላህ ሆይ! በነሱ ላይ ሰላት (እዝነት) አውርድ'' ይሉ ነበር” ብሏል፡፡

ሰውየው ችግር ያለበት ከሆነና በዘልማዱ ዘካ ይወስድ የነበረ ከሆነ ይህ ዘካ ነው ብለው ሳይነግሩት ይሰጡታል - እንዳይከብደው፡፡ ችግር ያለበት ከሆነና በዘልማዱ ዘካ የማይቀበል ከሆነ ዘካ መሆኗን ይነግሩታል፡፡

ዘካን ወደ ሌላ ቦታ ስለመውሰድ፡- በላጩ ሁሉንም ዘካተል-ማል በአገሩ ዉስጥ ማውጣት ነው፡፡ ገንዘቡ ባለበት አገር ዉስጥ ለሚገኙ ድሆች ማከፋፈል፡፡ በሸሪዓው ተቀባይነት ላለው ምክንያት ዘካን ወደ ሌላ አገር መውሰድ ይቻላል፡፡ ለምሳሌ በሌላ አገር ዉስጥ ችግርተኛ የሆኑ ዘመዶች ካሉት፤ ወይም ደግሞ ገንዘቡ ከሚገኝበት አገር ውስጥ ካሉት ሰዎች የበለጠ ሌሎቹ ችግርተኛ ከሆኑ፡፡ ሰደቃዎች (ዘካዎች) ከሌላ አገር ወደ ነቢዩ ﷺ ተወስደው ነቢዩ ﷺ ለሙሃጂሮችና ለአንሳር ድሆች ያከፋፍሉ ነበርና፡፡

ዘካን አስቀድሞ መክፈል፡- ዘካን ዋጂብ ከመሆኗ በፊት ለሁለት ዓመት ወይም ከዚያ ላነሰ ጊዜ አስቀድሞ መክፈል ይቻላል፡፡ አሕመድና አቡዳዉድ እንደዘገቡት ነቢዩ ﷺ ከዐብ-ባስ የሁለት ዓመት ሰደቃ (ዘካ) አስቀድመው ተቀብለዋቸዋልና፡፡ ዋጂብ የሚሆንበት ምክንያት (ሰበብ) ከተገኘ ዘካን ዋጂብ ከመሆኗ በፊት አስቀድሞ መክፈል ይቻላል፡፡ የእንስሳት ዘካም ይሁን የእህል ወይም የሁለቱ ገንዘቦች ወይም የሸቀጥ እቃዎች ኒሳብ ከሞላ አስቀድሞ መክፈል ይቻላል፡፡

t.me/IbnuHashm

ዘካቱል-ፊጥር

ዘካቱል-ፊጥር የተባለችው ረመዷንን በመፍታት ወይም በማፍጠር የሚወጣ ዘካ ስለሆነ ነው፡፡ ዋጂብ ለመሆኗ ማስረጃዋ አላህ (ሱ.ወ)قَدْ أَفْلَحَ مَن تَزَكَّىٰ የተጥራራ ሰው በእርግጥ ዳነ፡፡(አል-አዕላ 14) ሰዒድ ቢን አል- ሙሰይብ እና ዑመር ቢን ዐብዱልዐዚዝ “እዚህ መጥራራት ማለት የተፈለገው ዘካቱል-ፊጥርን ማውጣት ነው” ብለዋል፡፡ وآتوا  الزكا“ዘካን ስጡ" በሚለው ጥቅላዊ የአላህ ቃል ዉስጥም ይገባል፡፡

በሰሒሐይንና በሌሎችም ዉስጥ እንደተዘገበው ኢብኑ ዑመር (ረ.ዐ) “የአላህ መልክተኛ ﷺ በሙስሊሞች - በባሪያውም ሆነ በነፃው፣ በሴቱም ሆነ በወንዱ፣ በትንሹም ሆነ በትልቁ ላይ ዘካተል-ፊጥርን አንድ ሳዕ ስንዴ ወይም አንድ ሳዕ ገብስ መስጠት ግዴታ አደረጉ፡፡” ብሏል፡፡

ዘካቱል-ፊጥር ዋጂብ መሆኗን ሙስሊሞች ኢጅማዕ ያደረጉበት መሆኑን ዑለሞች አወስተዋል፡፡

የመደንገጓ ጥበብ፡- ለጾመኛው በጾሙ ጊዜ ከሚከሰቱ አልባሌ ንግግሮችና አላስፈላጊ ነገሮች የሚያጠራው ሲሆን ለሚስኪኖችም ምግብ እንዲሁም የጾምን ግዴታ በመፈፀም ላይ ለአላህ ምስጋና ማቅረብ ነው፡፡

ማስገንዘቢያ፡- ዘካቱል-ፊጥር በሁሉም ሙስሊም ወንድም ሆነ ሴት፣ ትንሽም ሆነ ትልቅ፣ ነፃም ሆነ ባሪያ ላይ ዋጂብ ነው - ቀደም ሲል የተጠቀሰው የኢብኑ ዑመር ሐዲሥ ይህንኑ ያረጋግጣልና፡፡ በሐዲሡ ዉስጥ የአላህ መልክተኛ (ሰ.ዐ.ወ) በሙስሊሞች - በባሪያውም ሆነ በነፃው፣ በሴቱም ሆነ በወንዱ፣ በትንሹም ሆነ በትልቁ ላይ ዘካተል ፊጥርን መስጠት ፈርድ ወይም ግዴታ እንዳደረጉ ይገልጻል፡፡

ማስገንዘቢያ፡- ሁሉም ሰው የሚሰጠው መጠን አንድ ሳዕ ነው፡፡ እሱም አራት ሙድ ወይም ሁለት ኪሎ ከአራት መቶ ግራም ነው፡፡

ዘካተል-ፊጥር ዋጂብ የሚሆንባቸው ነገሮች፡-

ዘካቱል-ፊጥር የሚወጣው ባገሩ ባብዛኛው ጥቅም ላይ ከሚውል የቀለብ ዓይነት ነው - ስንዴም ይሁን ገብስ ወይም ቴምር ወይም ከነዚህ ሌላ የአካባቢው ሰው ባብዛኛው ለምግብነት የሚጠቀምበት ነገር እንደ ሩዝ፣ በቆሎ፣ ማሽላ፣ ሥጋ፣ እና ሰው እንደየአገሩ ለምግብነት የሚጠቀምበት ነገር ነው፡፡

የዘካተል ፊጥር መክፈያ ጊዜ:-

ከዒድ ቀን በፊት በአንድ ወይም በሁለት ቀን አስቀድሞ መክፈል ይቻላል፡፡ ሰሓቦች ከዒድ አል-ፊጥር በፊት በአንድ ወይም በሁለት ቀን አስቀድመው ይሰጡ እንደነበር ቡኻሪ ዘግቧል፡፡ በዒድ ቀን ከሰላት በፊት ማውጣት በላጭ ነው፡፡ ይህ ወቅት ካመለጠውና ያለዑዝር ማውጣቱን ከዒድ ሰላት ካዘገየው ወንጀለኛ ይሆናል ቀዷ ማውጣትም አይችልም፡፡ ያቆየው በዑዝር ከሆነ ለምሳሌ ረስቶ ወይም የሚያወጣን ሰው ወክሎ ተወካዩ ካላወጣ በቀዷ መልክ ማውጣት ዋጂብ ይሆንበታል፡፡ ኢብኑ ዐብ-ባስ (ረ.ዐ) ባስተላለፉት ሐዲሥ “ከሰላት በፊት የሰጣት ሰው እሷ ተቀባይነት ያለት ዘካ ነች፡፡ ከሶለት በኋላ የሰጣት ሰው ደግሞ እሷ ከሰደቃኞች አንዷ ናት” ብለዋል - አቡዳዉድ፣ ኢብኑ ማጃ፣ እና አል-ሓኪም የዘገቡት ሲሆን እል-ሓኪም ሰሒሕ ነው ብሎታል፡፡

ግምቱን መከፈል፡- የዘካተል-ፊጥርን ግምት በገንዘብ (በብር) መክፈል አይበቃም፡፡ ከነቢዩም ﷺ ሆነ ከሰሓቦች ከአንዳቸውም የዘካቱል-ፊጥርን ግምት በገንዘብ ማውጣታቸው አልተዘገበምና፡፡ ነቢዩ ﷺ ግዴታ ያደረጉትም አምድ ሳዕ ምግብ (እህል) ነው፡፡

ሰደቀቱል-ፊጥር ለማውጣት በተወሰነው ጊዜ ውስጥ ወደ ባለመብቷ መድረስ ይኖርባታል፡፡ ወይም ደግሞ ባለመብቱን ወከሎ ለሚቀበል ወኪል መድረስ ይኖርባታል፡፡ ከፋዩ በተወሰነው ጊዜ ዉስጥ ሊሰጠው ያሰበውን ሰው ወይም ወኪሉን ካላገኘ ለሌላ ሰው መስጠት ዋጂብ ይሆንበታል፡፡
ወሏሁ አዕለም

t.me/IbnuHashm

አሏህንና መልዕክተኛዉን መከተል!

የነብዩ ﷺ ሱና መያዛችን የግድ ነዉ። የሳቸዉን ፈለግ አርዐያ አድርገንም መከተል የግድ ነዉ። ስለዚህ ነብዩ ﷺ ይዘዉ የመጡትን መንገድ በትክክል፣ በአግባብ፣ በኢኽላስ አሏሁ አዘልወጀል ፈርተን ልክ እሳቸዉ ባመጡት አይነት መስመር ላይ መጓዝ የግድ ይለናል። ምክንያቱም የአሏሁ ሱብሀነሁ ወተዐላ ትዕዛዝ ነዉ። የነብዩም ትዕዛዝ ነዉ።
አሏህ እንዲህ ይላል:-

وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۖ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ

መልክተኛውም የሰጣችሁን (ማንኛውንም) ነገር ያዙት፡፡ ከእርሱም የከለከላችሁን ነገር ተከልከሉ፡፡ አላህንም ፍሩ፡፡ አላህ ቅጣተ ብርቱ ነውና፡፡(59:7) ምንም እንኳን ይህ አንቀፅ አገባቡ ረሱል ﷺ እና ሶሀባዎች ካለ ምንም ጦርነት ያገኙትን ገንዘብ በተመለከተ ቢሆንም መልዕክቱ ሁሉንም የሸሪዐ ጉዳይ እንደሚያካትት ዑለማዎች ሁሉ ይስማማሉ። መልዕክተኛዉ ﷺ የሰጧችሁን ያዙ ተቀበሉ አሳምራችሁም ያዙት እንዲሁም ደግሞ የከለከሏችሁን ተከልከሉ ይላል አሏህን ፍሩ።

ያዘዙንን እንድንታዘዝ የከለከሉንን ለመከልከል አሏህን መፍራት ያስፈልጋል። አሏህን ካልፈራን እና ተቃራኒዉ ከሆነ ግን የአሏህ ቅጣት ብርቱ መሆኑን ማወቅ አለብን። ''አሏህ ቅጣቱ ብርቱ ነዉ'' ይላል።

መልዕክተኛውን ﷺ መከተል አሏህ እንዳለዉ ''እሳቸዉን የምትታዘዙ የምትከተሉ ከሆነ ቀናዉ መንገድ የተመራችሁና የቀናችሁ ትሆናላችሁ'' ይላል። አሏህ አዘልወጀል ለመዉደዳችን እሱ እኛን ለመዉደዱ ምልክት መለኪያ ሚዛን ያደረገዉ አሏህን እና መልዕክተኛዉን ﷺ መከተል ነዉ።

አሏህ እንዲህ ይላል:- ''እንዲህ በላቸዉ መልዕክተኛዪ ሆይ! እዉነት አሏህን የምትወዱት ከሆነ እኔን ተከተሉኝ በላቸዉ''። ዉጤቱ ምን ይሆናል? አሏህ ይወዳቹሀል።

አሏህ እኛን ለመዉደዱ እኛም እሱን ለመዉደዳችን መለኪያዉ ምንድን ነዉ ከተባለ? የነብዩን ﷺ ሱና መከተላችን ነዉ። የሳቸዉን ፈለግ መከተል ነዉ። የሳቸዉን እምነት መከተላችን ነዉ። የሰሩትን በመስራት፤ የከለከሉትን በመተዉ፤ የተናገሩትን በመናገር፤ ያልተናገሩትን በመተዉ፤ ያመኑትን ትክክለኛ እምነት በመቀበል ያላመኑትን የተቃወሙትን በመተዉ ነዉ።

ወዳጆቼ እኛ የነብዩን ﷺ ሱና በተከተልን መጠንና ልክ አሏህ እንደሚወደንና ለአሏህ ያለን ዉዴታ የላቀ መሆኑን ማወቅ እንችላለን።

t.me/IbnuHashm

ከሸቀጥ ዕቃዎች የሚወጣ ዘካ

የሸቀጥ ዕቃዎች ማለት ትርፍ ለማግኘት ለሽያጭ የተዘጋጁ ዕቃዎች ናቸው:: ከሸቀጥ ዕቃዎች ዘካ ማውጣት ዋጂብ ለመሆኑ ማስረጃው አላህ (ሱ.ወ) እንዲህ ይላል፡-

خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِم بِهَا

ከገንዘቦቻቸው ስትኾን በእርሷ የምታጠራቸውና የምታፋፋቸው የኾነችን ምጽዋት ያዝ።(አት-ተዉባ 103)

وَالَّذِينَ فِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَّعْلُومٌ,لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ

እነዚያም በገንዘቦቻቸው ላይ የታወቀ መብት ያለባቸው የኾኑት። ለለማኝ ከልመና ለሚከለከልም (መብት ያለባቸው የኾኑት)፡፡(አል-መዓሪጅ 24-25)። አብዛኛው ገንዘብ የሸቀጥ እቃ ስለሆነ በአንቀጹ ጥቅላዊ ትርጓሜ ዉስጥ ይገባል፡፡ ይህ ከሰሓቦችም ተዘግቧል፡፡

ሸይኹልኢስላም ኢብኑ ተይሚያ “አራቱ ኢማሞችና ሌላውም ኡመት - ጥቂት ያፈነገጠ ሰው ሲቀር - ዘካ ከሸቀጥ እቃ እንደሚወጣ ተስማምተዋል” ብለዋል፡፡

ከሸቀጥ እቃዎች ዘካ ማውጣት ዋጂብ የሚሆነው በሚከተሉት ሸርጦች ነው:-

1) እቃዎቹ ከሁለቱ ገንዘቦች ማለትም ከወርቅና ከብር ባንዱ ተገምተው ኒሳብ መሙላት።

2) አንድ ዓመት መሙላት - ለዚህም ማስረጃው ቀደም ሲል ተወስቷል፡፡ ነገር ግን በገንዘብ ወይም በሸቀጥ ኒሳብ ግምቱ ኒሳብ የሚሞላ ሸቀጥ ከገዛ የሚታሰበው የገዛበት ገንዘብ ዓመት ነው [እንጂ የተገዛው እቃ ከተገዛበት ቀን ጀምሮ ዓመት እንዲሞላ አይጠበቅም]።

ማስገንዘቢያ፡- የሸቀጥ እቃዎች ዘካ አወጣጥ፡- ዓመት ሲሞላቸው ከሁለቱ ገንዘቦች - ከወርቅና ከብር ባንዱ ይገመታሉ፡፡ በዚህ ላይ ለድሆች ይበልጥ የሚጠቅመው ግምት ይወሰዳል - (ከወርቅ ወይም ከብር ግምት)፡፡ ከሁለቱ ገንዘቦች ባንዱ ተገምቶ ግምቱ ኒሳብ ከሞላ የግምቱ አንድ አስረኛ ሩብ ይወጣል፡፡ የተገዛበት ገንዘብ መጠን ግምት ዉስጥ አይገባም፡፡ የሚታየው ዓመቱ ሲሞላ የተገመተበት የገንዘብ መጠን ነው፡፡ ለባለሸቀጡም ሆነ ለዘካ ተቀባዩ ፍትሃዊ የሚሆነው ይህ ነው፡፡

ዘካ የሚያወጣው ሙስሊም ባለሸቀጥ ከሸቀጡ ዘካ ሲያወጣ ሸቀጡን በትከክል መቁጠርና ስስታም የሆነ ሸሪክ ሸሪኩን በሚተሳሰበው ዓይነት ራሱን መተሳሰብ ዋጂብ ይሆንበታል፡፡ ያሉትን ሸቀጦች በሙሉ በዓይነታቸው መቁጠርና ፍትሃዊ የሆነ ግምት መገመት ይጠበቅበታል፡፡ ለምሳሌ የአንድ ሱቅ ባለቤት በሱቁ ዉስጥ በፓኬቶችና በዓይነቶች ተከፋፍለው ለሽያጭ የተዘጋጁትን ሁሉንም መቁጠር ይኖርበታል፡፡ ለሽያጭ የቀረቡ የተለያዩ ማሽኖች፣ የማሸኖችና የመኪናዎች መለዋወጫዎች ባለቤት በትክከል ይቆጥራቸውና በጅምላ የሚሸጥ ከሆነ በጅምላ ዋጋ በችርቻሮ የሚሸጥ ከሆነ በችርቻሮ ዋጋ ይገምታቸዋል፡፡

ማስገንዘቢያ፡- ለኪራይ የተዘጋጁ ቤቶችና መኪናዎች በራሳቸው ዉስጥ ዘካ የለባቸውም፡፡ ዘካ ማውጣት የሚወጅበው ባለቤቱ ከነዚህ ከሚያገኘው ኪራይ ዉስጥ ነው - ከኪራይ ዉሉ ቀን ጀምሮ ዓመት ከሞላው፡፡

ማስገንዘቢያ፡- መኖሪያ ቤቶችና (ለንግድ ሳይሆን) ለመጠቀም የተያዙ መኪናዎች ዘካ የለባቸውም፡፡ እንደዚያውም የቤት ቁሳቁሶች፣ የሱቅ ቁሳቁሶች፣ የነጋዴው መጠቀሚያ እቃዎች - እንደ መለኪያዎች፣ መስፈሪያዎች፣ ሚዛኖች፣ መያዣ እቃዎች እነዚህ ሁሉ ዘካ የለባቸውም - የሽያጭ እቃዎች አይደሉምና፡፡ አቡ ሁረይራ ባስተላለፉት ሐዲሥ ነብዩ ሶለሏሁ አለይሂ ወሰለም “አንድ ሙስሊም በባሪያውና በፈረሱ ዉስጥ ሰደቃ (ዘካ) የለበትም፡፡” ብለዋልና - ሙት-ተፈቁን ዐለይህ፡

ወሏሁ አዕለም

t.me/IbnuHashm