رَه‌نگار (میثم مشایخ)

‍‍ ‍‍ 👥 مباحثه: "چین، آمریکا و لیبرال‌های ایران"

👈 میثم مشایخ، فعال سیاسی اصلاح‌طلب، در رشته توییتی در نقد توییتی از علی علیزاده نوشت:

۱- علتی که آقای علیزاده به عنوانِ تنها علت و یا علتِ اصلیِ آغاز روابط چین و آمریکا بیان می‌کند، نه تنها غلط است بلکه پدیده‌‌یِ مهم تاریخی که آغاز فصل جدیدی از روابط بین‌الملل و معلولِ عللِ مختلف و تابعِ عوامل متعدد و دارای ابعادی گوناگون و وسیع است را با نگاه/تحلیلی تک‌بعدی و تک‌علتی تقلیل می‌دهد.

۲- در ادامه، ضمنِ ارائه دلایلی چند، خطای تحلیلیِ آقای علیزاده و درستیِ نگاهِ آقای نبوی و نیز چگونگی بوجود آمدنِ راهِ سوم در روابطِ بین‌الملل از طریقِ چین و آمریکا را اجمالا نشان خواهم داد.

۳- شکل‌گیریِ روابطِ میان چین و آمریکا را می‌بایست در قالبِ مفهوم و چارچوب نظریِ "وابستگیِ متقابل" فهمید که در دهه ۱۹۷۰ (دهه‌ی آغاز روابط چین و آمریکا) توسط کوهن و نای مطرح شد. نظریه‌ای که با پایانِ جنگِ ویتنام و برهه‌ی آغازینِ مذاکرات میان چین و آمریکا از سال‌های ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۲ یعنی چهار سال پس از گسترشِ تنش میانِ شوروی و چین (از ۱۹۶۵) و دو سال پس از نخستین آزمایش اتمی چین (۱۹۶۷) بوجود آمد.

۴- این نظریه بر مبنای تحولاتِ آن دهه باور داشت که دیگر اعمال زور و قدرتِ نظامی برای پیشبردِ سیاست‌ها کارایی ندارد و با توجه به اهمیت مسائل اقتصادی، شیوه‌ی همکاری و رقابتِ استراتژیکِ اقتصادی و سیاسی_امنیتی که تحتِ وابستگیِ متقابل تنظیم می‌شود، بعنوانِ جایگزین، فصل جدیدی را در روابط بین‌الملل و توازن قدرت در جهان خواهد گشود.

🔅علل و عوامل شکل‌گیریِ روابط میان چین و آمریکا

۵- از سال ۱۹۶۹، چین و آمریکا به فصل مشترکی که آغاز روابطِ دو کشور را رقم زد، رسیدند: شوروی! آمریکا همواره به دنبالِ مهار شوروی در عرصه بین‌الملل بود و چین هم، در پیِ تقابل با زیاده‌خواهی‌ها و تهدیدات امنیتیِ شوروی.

۶- تهدیدِ شوروی و شرایط و زمینه‌هایِ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و بین‌المللیِ دو کشور، علل و عوامل متعدد و مختلفی برای آغاز و شکل‌گیریِ روابط میان چین و آمریکا را نشان می‌دهد که در ادامه، گذری بر آن خواهم داشت.

۷- از اواخر دهه ۱۹۴۰ میلادی یعنی با آغاز دوران جنگ سرد و سپس سقوط امپراتوری چین و تاسیس جمهوری خلق چین، تنش‌ها میان چین و آمریکا آغاز شد که حدود بیست سال به طول انجامید. نخبگان چینی، هویت خود را بر اساس ضدیت و دشمنی با آمریکا شکل می‌دادند و در هفته‌ای تحت عنوان هفته‌ی تنفر از آمریکا، تظاهرات سراسری در چین علیه سیاست‌های آمریکا برگزار می‌کردند.

۸- در دو دهه‌ی آغازین جنگِ سرد، چین و آمریکا، رویارویی‌هایِ متعددی با یکدیگر داشتند که به طور مثال می‌توان به جنگ کره، مسئله تایوان و جنگ ویتنام اشاره کرد که دو کشور را در اواخر دهه ۱۹۶۰ در شرایطِ ظهورِ علل و عواملی قرار داد که موجب شد چین و آمریکا علی‌رغم اختلافات ایدئولوژیک، استراتژیِ "همکاری و رقابت" را برگزینند:

🔅اوضاع وخیم اقتصادی و سیاسی-امنیتی چین

🔅 ناکامی و گیر افتادن آمریکا در جنگ با ویتنام

🔅 تهدیدِ مشترک شوروی

🔅 ظهور اُپک بعنوان قدرت جدید اقتصادی

🔅 اختلاف تجاری میان آمریکا و ژاپن

🔅 لغو یک‌جانبه نظام مالی بین‌الملل و قرارداد برتن وودز توسط ریچار نیکسون

۹- در نهایت، پس از پایانِ جنگ سرد و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و ابعادِ مثبتِ داخلی (برای چین و آمریکا) و نیز ابعادِ مثبتِ جهانیِ روابطِ بین دو کشور، شکلِ دیگری از روابط از ابتدای دهه ۱۹۹۰ میلادی با محوریتِ همکاری اقتصادی شکل گرفت که فراز و فرودهایی نیز به دلیل تعارض و اختلافِ دیدگاهِ دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان نسبت به چین در سال‌های بعد داشت.

۱۰- بنابراین، با توجه به آنچه در این نوشتار آمد، می‌توان نگاهِ تک‌‌بعدیِ علی علیزاده که بمب اتم را به عنوان علت اصلی یا تنها علت می‌داند را خطا دانست و در مقابل، بر دیدگاهِ بهزاد نبوی صحه گذاشت. زیرا، جمهوریِ خلق چین که هویت خود را در ضدیت و دشمنی با آمریکا تعریف می‌کرد، نشان داد که می‌توان نوکر و تحت سلطه آمریکا نبود و در عین حال بر پایه منافع ملی، با آن همکاری و رقابتِ توامان کرد.

‏پی‌نوشت: برای مطالعه‌ی بیشترِ نظریه وابستگی متقابل و روابطِ میان چین و آمریکا، به دو مقاله زیر در قالبِ دو لینک بنگرید که در نوشتار فوق، از داده‌هایی از این دو مقاله، در کنارِ دیگر داده‌های نظری و تاریخی بهره بردم:

https://t.co/E7904X5C71‎

https://t.co/1iGFnKENCh‎

@javadrooh

💢 نفت و بی راهی که کیهان پیشنهاد می کند!

سه شنبه گذشته، یادداشتی با عنوان" راه تازه ای باید" به قلم سعدالله زارع پور در روزنامه کیهان انتشار یافت که دربرگیرنده مفروضات و پیشنهادات جالبی، برای عبور از بحران کنونی در اقتصاد بود. در مقدمه این یادداشت نویسنده با اشاره به بیانیه کمیسیون مشترک برجام مدعی شده بود که ادامه چانه زنی با ۱+۴، برای ایران هیچ دستاورد روشنی نخواهد داشت و به همین دلیل ایران باید با کنار گذاشتن استراتژی " نگاه به غرب" توجه خویش را معطوف به گسترش روابط با روسیه، چین و هندوستان نماید . نویسنده با این مفروضات، پیشنهاد کرده بود، کشورمان ضمن عقد یک قرارداد ۲۰ و حتی ۵۰ در قالب یک کنسرسیوم با حضور شرکت های ایرانی، چینی، روسی و هندی، فروش نفت به این کشورها را برای سال های متمادی تضمین نماید.

۱- نویسنده کیهان احتمالا در هنگام نوشتن این یادداشت فراموش کرده بود که روسیه و چین از جمله کشورهای عضو گروه ۱+۴ در برحام هستند و امضای این کشورها پای بیانیه اخیر، به معنای تایید مفاد آن است. اگر بیانیه مدنظر آنچنان که کیهان می پندارد، " پر از خالی" است، چطور باید از نقش روسیه و چین در طراحی و تصویب آن به سادگی عبور کرد؟

۲- یادداشت نویس روزنامه کیهان به احتمال زیاد به دلیل ناآگاهی از سوابق ارتباطات نفتی و گازی میان ایران و سه کشور مورد اشاره و بی توجه به آخرین خبرها در این حوزه چنین پیشنهادی ارائه کرده است. نویسنده حتماً از انصراف شرکت روسی لوک اویل از ادامه همکاری با ایران، به دلیل احتمال از سرگیری تحریم های آمریکا، در یک ماه گذشته خبر ندارد. قطعا ایشان مطلع نیست که شرکت CNPC چین به دلیل عدم انجام تعهدات خویش در میدان نفتی آزادگان به دلیل تحریم ها و با گذشت پنج سال از انعقاد قرارداد، توسط وزارت نفت از این میدان اخراج شد. احتمالا نویسنده از نوع رفتارهای هندوستان در دوران تحریم در مورد توسعه میدان گازی فرزاد B بی اطلاع است. نویسنده شاید خبر نداشته که در یک سال اخیر یک‌ قرارداد نفتی با شرکت زاروبژنفت روسیه برای توسعه میدان های آبان و پایدارغرب امضا شده و شرکت چینی CNPC، شریک توتال در کنسرسیوم توسعه فاز ۱۷ پارس جنوبی محسوب می شود! آقای زارع پور احتمالا خبرندارد که روس ها همین امروز قرارداد فروش نفت به این کشور را قراداد "نفت در برابر غذا" می خوانند! اگرنه هیچ انسان عاقلی با وجود آگاهی از این سوابق، اینگونه آبروی کارشناسی خود را صرف پیشنهادات خنده آور نمی کند!

۳- با یک تحقیق ساده در مورد مدل های قرارداد نفتی می توان فهمید که مراد از قراردادهای " بلندمدت" در نفت، واگذاری میدان های نفتی به شرکت های توسعه دهنده است و نه فروش " بلندمدت نفت". چرا که فروش نفت مقوله ای جدا از تولید آن محسوب می شود و شرایط آن تابعی از وضعیت بازار، میزان عرضه و تقاضا است. احتمالا نویسنده یادداشت، چیزهایی در مورد" قراردادبلند مدت" در نفت شنیده و بدون آگاهی از جزئیات آن، تصمیم به ارائه پیشنهادات شگرف! در این حوزه گرفته است. البته فروش گاز مبحثی جدا از نفت است. قراردادهای گازی معمولا به صورت بلندمدت امضا می شوند.بهترین قرارداد گازی که هم تامین کننده منافع ملی و هم تضمین کننده امنیت ملی کشورمان بود، قراردادی است که در نتیجه تلاش های کیهان و همفکرانش هرگز اجرا نشد.در سوابق کیهان کارشکنی در مسیر اجرای کرسنت که امروز می توانست به مثابه اهرم فشار بر امارات در اختیار کشورمان باشد، ثبت شده است.

۴- گذشته از غیر کارشناسی بودن پیشنهاد انعقاد قرارداد " پنجاه ساله" نفتی، که از سوی نویسنده یادداشت کیهان ارائه شد و می توان آن را به پای کم اطلاعی ایشان از مباحث استراتژیک انرژی و آینده نگری در بازارهای نفت دانست، باید از ایشان پرسید که بالاخره کیهان موافق عقد قراردادهای طولانی مدت با شرکای خارجی در حوزه نفت و گاز هست یا خیر؟ مراجعه به آرشیو روزنامه کیهان در سالهای اخیر به خوبی نشان می دهد که طولانی مدت بودن قرارداد با شرکای خارجی یکی از ایرادات کیهان و جریان مورد علاقه اش به قرارداد IPC بود. حال چه اتفاقی افتاده که کیهان حاضر به ارائه پیشنهاد قرارداد بلند مدت با شرکتهای روس، هندی و چینی شده است؟! آیا کیهان به دنبال مدلی پیشرفته تر از IPC برای جذب شرکت های این سه کشور است؟! چرا این پیشنهادات جذاب باید به صورت انحصاری به شرکت های روسی، چینی و هندی ارائه شود؟!

۵- یادداشت "راه تازه ای باید" بیشتر نمایشگر نادانی ها در مورد نفت و اقتصاد انرژی بود. با این حال نباید از کنار این واقعیت گذشت که ارائه چنین پیشنهاداتی نتیجه ترجیح ایدولوژی بر اقتصاد و واقعیت های سیاست خارجی است. نگاهی که بر اساس آن می توان به روس ها علی رغم رفتارهای مکارانه، خصوصا در نفت و‌ گاز اعتماد کرد و حتی پیشنهاد فروش ۵۰ ساله نفت را به آنها ارائه کرد!

https://t.me/naft2016

‍ هجرت مردی که نگران ایران بود
(محمد فاضلی – عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی)
✅ جامعه‌شناسی و اصحاب اندیشه اجتماعی در ایران امروز سوگ‌وار مردی شدند که سهمی به‌سزا در بالیدن جامعه‌شناسی ایران داشته است. محمدامین قانعی‌راد (1397-1334)، استاد جامعه‌شناسی و رئیس پیشین انجمن جامعه‌شناسی ایران، غروب پنج‌شنبه 24 خرداد 1397 ایران را به قصد دیار باقی وداع گفت. محمدامین قانعی‌راد را از ابتدای دهه 1389 می‌شناختم، بارها گفت‌وگو کرده بودیم و در چند مورد از نزدیک با هم کار کردیم. خودش مرا برای نقد کتاب «جامعه‌شناسی رشد و افول علم در ایران» دعوت کرد.

✅ ایران را از عمق جان دوست داشت و دلش نگران حال و آینده ایران بود؛ و تا آخرین روزها که تن رنجور شده‌اش توان داشت برای ایران و مسائل مختلف‌اش فکر کرد، نوشت، مصاحبه کرد، کانال تلگرامی‌اش را به‌روز کرد. جامعه‌شناسی را فقط در دانشگاه و کلاس حبس نکرد، به عرصه عمومی کشاند، همان گونه که نام کانال تلگرام‌اش هم «جامعه‌شناسی حوزه عمومی» بود.

✅ من افتخار داشتم از مهر 1393 در پروژه «باید درباره آب گفت‌وگو کنیم» همکارش باشم. جامعه‌شناس زمانه‌اش بود و دریافت که محیط‌زیست و آب مسأله بزرگ پیش روی ایران عزیزش است. انجمن جامعه‌شناسی ایران را در کنار مرکز بررسی‌های استراتژیک و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات برای چهارده نشست «باید درباره آب گفت‌وگو کنیم» بسیج کرد. همان‌قدر با شور و تعهد وارد بحث محیط‌زیست و آب شده بود که به تخصص اصلی‌اش درباره جامعه‌شناسی علم می‌پرداخت؛ همان‌ قدر مؤثر که دو دوره از درخشان‌ترین دوران‌های انجمن جامعه‌شناسی ایران را مدیریت کرد.

✅ یک سال اخیر جسم‌اش دیگر همراهی نمی‌کرد اما نگران ایران بود. آخرین بار در دی‌ماه 1396 در نشستی که برای تحلیل اعتراضات خیابانی توسط انجمن جامعه‌شناسی ایران و انجمن علوم سیاسی برگزار شد، قبل از من سخنرانی کرد (نفر اول سمت راست عکس زیر)، با همه وجود از نگرانی‌هایش برای ایران گفت و هشدار داد. بیم‌ناک بود، از سرطانی که او را تضعیف می‌کرد گویی نمی‌هراسید، شجاعانه با تن نحیفش آمده بود تا از سرطان‌های خطرناک‌تری که بر جان ایران نشسته‌اند بگوید. سخنش که تمام شد، توان نداشت بالای صحنه بماند، آرام صندلی را ترک گفت و در بین حضار نشست. اما این شش ماه آخر هم دست از تلاش برنداشت، فعالانه اندیشید، نوشت، سخن گفت تا شاید گوش شنوایی پیدا شود.

✅ کتاب‌های پرشمارش یادگارهای جاودانه اوست. یادگارهای مردی که هم اخلاق و اصول دانشگاه را درونی کرده بود، هم در دفاع از استقلال و آزادی دانشگاه نوشت، هم برای اعتلای علم کوشید، و هم مسئولیت اجتماعی دانشگاهی‌بودن را یک لحظه از یاد نبرد. تردید ندارم در حالی ایران را ترک گفته که از عمق جان نگران این آب و خاک بوده است. روحش شاد.

✅ برخی از کتاب‌های تألیف‌شده توسط محمدامین قانعی‌راد:
تعاملات و ارتباطات در جامعه علمی: بررسی موردی رشته علوم اجتماعی
تبارشناسی عقلانیت مدرن، قرائتی پست مدرن از اندیشه شریعتی
جامعه شناسی کنشگران علمی در ایران
مشارکت سیاسی و اجتماعی نخبگان
ساختار مدیریت نظام علمی کشور
نظام عملی کشور دربرنامه سوم توسعه
شبکه سیاستی علم و فناوری: نظریه ها، تجربیات و مدل مفهومی
پیمایش علم و جامعه: تجربه جهانی و اجرای نسخه ایرانی
الگوی چهاروجهی برای ارزیابی توسعه علوم انسانی
نخبگان دانش: مشارکت یا مهاجرت؟
زوال پدرسالاری؛ فروپاشی خانواده یا ظهور خانواده مدنی؟
#محمدامین_قانعی‌راد
#جامعه‌شناسی_ایران
(این متن را اگر می‌پسندید، برای دیگران هم ارسال کنید.)