platforma.uz dan repost
Тилшунос ва турколог олим Бахтиёр Исабековдан кичиккина мастер-клас
Мана, Вазирлар Маҳкамасининг Давлат тилини ривожлантириш департаменти она тилимизни ислоҳ қилиш учун турли танловлар ўтказиш ва китобчалар нашр қилишдан ташқари яна (аслида) нималарга эътибор қаратиши керак эди...
❗️ Ўрис тили бизга инглиз тили каби халқаро алоқа тили, илм-фан тили сифатида кириб келмаган. У зўрлик билан қабул қилдирилган.
❗️ Рус тили Ўрта Осиё ва Қозоғистонда норасмий давлат тили бўлиб, шундай илдиз отдики, бу ерларда маҳаллий халқлардан росмана “совет халқи” шакллана бошлади. Булар... паспортида “ўзбек” бўлгани билан тили, руҳи, урфи ўрисча бўлди. Ана шундайлар то ўтган асрнинг охиригича Ўзбекистон деб аталган юртнинг ҳукмрон табақаси бўлди.
📛‼️1988 – 1990-йилларда ўзбек тилига давлат тили мақоми бериш учун бўлган ҳаракатларнинг энг ашаддий душманлари асли ўрис тиллилар ёки Москва эмас, ўзимиздан чиққан ўша совет халқи, яъни маданият жиҳатидан ўрислашганлар бўлганди.
👉 Ҳукуматимиз асосий қонунимизга таяниб, давлат тилини амалга ошириш учун лозим бўлган барча тадбирларни қўллаши, Ўзбекистонда ягона давлат тили бўлиб, у миллатимизни, давлатимизни мустаҳкамлаш учун хизмат қилишини таъминламоқ учун чоралар кўриши, ўзбек мактабларини, ўзбек тилини ўқитиш ишларини кучайтириш лозим.
👉 Давлат идораларида ўзбек тилини билмайдиганлар бўлмаслиги, айниқса, Тошкент шаҳрида ўзбекча лавҳалари бўлмаган ҳеч бир ташкилот бўлмаслиги (бундайлар бўлган тақдирда улар жаримага тортилиши) керак.
❗️❗️Бизда жуда кўп сўзлар занглаб қолган. Сўз ясалиши ҳам занглаган, биз сўзларни рус тили қоидалари бўйича ясашга ўрганиб қолдик. Занглаган сўзларни мойлаб туриб ишлатиш керак-да, бўлмаса тилимизни қашшоқлаштириб қўямиз.
❗️❗️❗️Илмий тилда 90 фоиз сўзлар рус тилига оид. Илмий тил шаклланмас экан, ўзбек тили олдидаги хавф ошиб бораверади. Илмий тилни русча сўзлардан тозалаш керак, русча илмий услуб тилимизга сингиб кетган.
📌 Бизнинг халқ амални яхши кўради, катта амалдорлар ўрисча билгани учун катта-катта мансабларда ишлаётганини кўриб, ўз болаларини ҳам умид билан ўрис мактабларига бермоқда, баъзилар ўйлаганидай ўрис мактабларида ўқитиш яхшироқ бўлгани учун эмас.
❗️Рус тили дунёнинг ҳамма ерида ҳам ўтмайди, мана, Украинада энди ўтмайди, Грузия, Болтиқбўйида ҳам шу ҳолат. Ўзи қисилиб ётибди, булар дунёни рус тили билан таниймиз дейди. Ҳеч ким қаршилик қилмайди, рус тилини ўргансин, бемалол, лекин бутун бир миллатга бу тилни тиқиштириш энди нотўғри.
✅ Лотин алифбосига тезроқ ўтишимиз керак, чунки лотиндан бизни босиб олган ҳарфларнинг ҳиди келмайди.
✅ Имло қоидалари ишланиши керак, саводсизликнинг олдини олишимиз учун янги алифбо ҳам албатта ислоҳ қилиниши лозим.
✅ Алифбомиздаги энг катта камчиликлардан бири “нг” товуши. Бунга битта белги топиш керак. Тошкент шевасида “келинг” билан “келин” битта бўлиб кетмоқчи. “Ў” ҳарфини “о” деб олиш ҳам ғализ. Бошқалар бу тилни ўрганмоқчи бўлса, “ў” ҳарфини “о” деб ўқийди.
❗️Биз ҳануз имло билан талаффузда рус тили қоидаларига амал қиламиз. Грамматикамиз ҳам, талаффузимиз ҳам рус тилига бўйсунади. Мана шу жиҳат ҳам тилдан бездиради.
✅ “Ц” ҳарфини бутунлай чиқариб ташлаш керак эди, бу товуш бизнинг тилимизда йўқ. Лекин зарур бўлган ўринда унинг бошқа бир муқобилини топишимиз керак.
✅ Қанча қийин бўлса ҳам унлиларни иккитадан қилишимиз лозим, шунда алифбода 6 та эмас, 9 та унли бўлади.
Бизни кузатишда давом этинг👇👇
@platformauzb
Мана, Вазирлар Маҳкамасининг Давлат тилини ривожлантириш департаменти она тилимизни ислоҳ қилиш учун турли танловлар ўтказиш ва китобчалар нашр қилишдан ташқари яна (аслида) нималарга эътибор қаратиши керак эди...
❗️ Ўрис тили бизга инглиз тили каби халқаро алоқа тили, илм-фан тили сифатида кириб келмаган. У зўрлик билан қабул қилдирилган.
❗️ Рус тили Ўрта Осиё ва Қозоғистонда норасмий давлат тили бўлиб, шундай илдиз отдики, бу ерларда маҳаллий халқлардан росмана “совет халқи” шакллана бошлади. Булар... паспортида “ўзбек” бўлгани билан тили, руҳи, урфи ўрисча бўлди. Ана шундайлар то ўтган асрнинг охиригича Ўзбекистон деб аталган юртнинг ҳукмрон табақаси бўлди.
📛‼️1988 – 1990-йилларда ўзбек тилига давлат тили мақоми бериш учун бўлган ҳаракатларнинг энг ашаддий душманлари асли ўрис тиллилар ёки Москва эмас, ўзимиздан чиққан ўша совет халқи, яъни маданият жиҳатидан ўрислашганлар бўлганди.
👉 Ҳукуматимиз асосий қонунимизга таяниб, давлат тилини амалга ошириш учун лозим бўлган барча тадбирларни қўллаши, Ўзбекистонда ягона давлат тили бўлиб, у миллатимизни, давлатимизни мустаҳкамлаш учун хизмат қилишини таъминламоқ учун чоралар кўриши, ўзбек мактабларини, ўзбек тилини ўқитиш ишларини кучайтириш лозим.
👉 Давлат идораларида ўзбек тилини билмайдиганлар бўлмаслиги, айниқса, Тошкент шаҳрида ўзбекча лавҳалари бўлмаган ҳеч бир ташкилот бўлмаслиги (бундайлар бўлган тақдирда улар жаримага тортилиши) керак.
❗️❗️Бизда жуда кўп сўзлар занглаб қолган. Сўз ясалиши ҳам занглаган, биз сўзларни рус тили қоидалари бўйича ясашга ўрганиб қолдик. Занглаган сўзларни мойлаб туриб ишлатиш керак-да, бўлмаса тилимизни қашшоқлаштириб қўямиз.
❗️❗️❗️Илмий тилда 90 фоиз сўзлар рус тилига оид. Илмий тил шаклланмас экан, ўзбек тили олдидаги хавф ошиб бораверади. Илмий тилни русча сўзлардан тозалаш керак, русча илмий услуб тилимизга сингиб кетган.
📌 Бизнинг халқ амални яхши кўради, катта амалдорлар ўрисча билгани учун катта-катта мансабларда ишлаётганини кўриб, ўз болаларини ҳам умид билан ўрис мактабларига бермоқда, баъзилар ўйлаганидай ўрис мактабларида ўқитиш яхшироқ бўлгани учун эмас.
❗️Рус тили дунёнинг ҳамма ерида ҳам ўтмайди, мана, Украинада энди ўтмайди, Грузия, Болтиқбўйида ҳам шу ҳолат. Ўзи қисилиб ётибди, булар дунёни рус тили билан таниймиз дейди. Ҳеч ким қаршилик қилмайди, рус тилини ўргансин, бемалол, лекин бутун бир миллатга бу тилни тиқиштириш энди нотўғри.
✅ Лотин алифбосига тезроқ ўтишимиз керак, чунки лотиндан бизни босиб олган ҳарфларнинг ҳиди келмайди.
✅ Имло қоидалари ишланиши керак, саводсизликнинг олдини олишимиз учун янги алифбо ҳам албатта ислоҳ қилиниши лозим.
✅ Алифбомиздаги энг катта камчиликлардан бири “нг” товуши. Бунга битта белги топиш керак. Тошкент шевасида “келинг” билан “келин” битта бўлиб кетмоқчи. “Ў” ҳарфини “о” деб олиш ҳам ғализ. Бошқалар бу тилни ўрганмоқчи бўлса, “ў” ҳарфини “о” деб ўқийди.
❗️Биз ҳануз имло билан талаффузда рус тили қоидаларига амал қиламиз. Грамматикамиз ҳам, талаффузимиз ҳам рус тилига бўйсунади. Мана шу жиҳат ҳам тилдан бездиради.
✅ “Ц” ҳарфини бутунлай чиқариб ташлаш керак эди, бу товуш бизнинг тилимизда йўқ. Лекин зарур бўлган ўринда унинг бошқа бир муқобилини топишимиз керак.
✅ Қанча қийин бўлса ҳам унлиларни иккитадан қилишимиз лозим, шунда алифбода 6 та эмас, 9 та унли бўлади.
Бизни кузатишда давом этинг👇👇
@platformauzb