سرای فرزندان پارسی

❄️🌨❄️🌨❄️🌨🌨🌨🌨
واژه کتاب در زبان پارسی

.
..
.


برابر واژه عربی کتاب در زبان پارسی ، باتوجه به متون زبان های ایرانی همچون پهلوی ساسانی و اشکانی ، سغذی ، ختنی ، اوستایی ، پارسی باستان و متون کلاسیک پس از اسلام :
.
در فرهنگ واژه یاب ، نوشته ابوالقاسم پرتو ، جلد سوم برگه ۱۵۰ در اینباره آمده است :
.
️ کتاب : نیپیک ، نامَک ، کُوراسک ، ماتیکان ، ماتگدان ، نَسک ، نامه
.
️ کتابخانه : ماتیکانکده ، برای نمونه در تذکره الشعرا دولتشاه سمرقندی : « ... هنوز کاخ شیرین که نزدیک به خانقین است ویران نشده بود که در ماتیکانکده ی آن نوشته ای یافتند به دستور دیرینه پارسی باستانی که این است : هژیرا به گی‌هان انوشه بزی - جهان را به دیدار تو شه بزی . »
.
.

در فرهنگ پهلوی نوشته دیوید نیل مکنزی :
.
واژه daftar = کتاب حساب
واژه mādayān = کتاب
واژه nāmag = کتاب ، نامه
واژه nibēg = کتاب ، نوشته
.

در فرهنگ پهلوی فره‌وشی :
.
برابر کتاب :
nipik / nāmak / kurāsak / mātīkān / matiyān / mātagdān / nask / našk
.
کتاب اندرز = pand nāmak
کتاب جنگ = kār nāmak
کتاب حقوق = dātastān nāmak
کتاب مذهبی = nask
کتاب مقدس = mānsar
لوحه = taxtak
نوشته = dip , nipist
.
برابر کتابت :
dapirih / nipikih / nipistan / nipikēnītan
.
در فرهنگ واژگان مانوی :
.
کتاب پهلوانان = kawān /ساسانی
کتاب سرود مذهبی = mahr nāmag / ساسانی
کپی کتاب = nibēs / اشکانی
کتاب = nibēg / اشکانی
کتاب = pōstag / اشکانی
.
در فرهنگ سکایی ختنی بیلی :
.
واژه pūstya = کتاب / این واژه در سغذی pwstk خوانده میشود که بصورت bosdik وارد ترکی هم شد
.
در فرهنگ سُغذی قریب :
.
واژه mārdanē = کتاب ، رساله ، سند
واژه nipēik = کتاب ، نوشته
واژه pōstē = کتاب ، نوشته ، نامه ، سند ( برگرفته از پارسی باستان pavastā )
واژه stur = کتاب ، رساله ، سوترا
.
در اوستایی : واژه naska = کتاب
.

در پارسی باستان ( هخامنشی ) :
.
واژه nipišta = نوشته
واژه dipi = کتیبه ، نوشته خطی
واژه pavasta = پوست نوشته
واژه čarman = چرم نوشته
.

در متون قدیمی فارسی بعد از اسلام :
.
کتاب = نبشته ، نگاشته ، نوشتار ، نامک ، نامه ، انگاره ، نُپی ، نوی ، کراسه و...
.
ورقه = برگه
.
صفحه = رویه
.
فهرست = معرب « پِهرِست » پهلوی است
.
پاراگراف = بند ، فراز
.
جمله = گزاره ، گفتار ، رسته ، وچک
.
کلمه = واژه ، اَخت ، رَند
.
حرف = وات ، واج ، واچ
.
خط = سمیره ، کِشَک ، کشه ، کش ، دبیره
.
نقطه = خَجَک، هولک، خال ، دنگ ، پنده ، دیل ، تیل ، کُیان ، میانک
.
علامت = نشان ...

پاینده و جاوید باد نام ایران
در سایه سار همبستگی اقوام ایران زمین این کهن دیار اهورایی
خرد و اندیشه نگهدارتان

@farzandan_parsi

🔍 نکته ویرایشی

به جای درآمیختگی(ترکیب) های تازی که بَرگیر(مضاف الیه) آنها "ال" دارد، می توان برابرهای پارسی را بکار برد .

✅ ❌

کما فی‌السابق همانند گذشته

من حیث المجموع رویهمرفته

فی‌المثل برای نمونه

ابدالدهر همیشه

جدیدالبنا تازه ساز

سریع السیر تندرو

علی السویه یکسان

فی‌الفور بی درنگ

مجهول الهویه ناشناس، گمنام

قسی‌القلب سنگ‌دل


✍ 🦅 شهباز 🦅

@farzandan_parsi

💐🌿🍃🌺🍃🌼🌾
🌿🌺🍂
🍃🍂
🌺
🍃
🌼
۱۳۹۷/۱۱/۸

بامداد تان به مهر
سپید پگاهتان فرخ :

هر روز خورشید در آغوشِ
بامداد می‌شکُفد.
خورشید همچون نگینی در دامنِ
آسمان تیغ می‌کِشد
بر تاریکی های شبِ بی چراغ
و ناگزیر خواب از
چشمان پُف کرده زمین بُگریزد.

ناب ترین لبخند بر
لبانتان به گُل بنشیند .

✍ 🦅 شهباز 🦅

@farzandan_parsi
🌼
🍃
🌺
🍂🍃
🌿🌺🍂
💐🌿🍃🌺🍃🌼🌾

بازرگانان آزمند (طمع کار)
و دادرسِ فریب‌کار:

دو بازرگان آزمند بر سر بخش ته‌مانده کالای خود (یک تکه پنیر) دچار درگیری شدند و نزد دادرس رفتند تا پنیر را به گونه برابر میان آنها بخش کند.
دادرس پنیر را به گونه‌ای بخش کرد که یک تکه سنگین‌تر از تکه دیگر شد. از این رو از تکه سنگین کمی جدا کرد و خورد. این بار تکه دیگر سنگین گردید.
دوباره از آن کمی جدا کرد و خورد. باز هم یکی از دو تکه پنیر از دیگری سنگین‌تر شد و ...
دادرس آن‌چنان این کار را دنبال کرد تا تنها تکه کوچکی از پنیر بجای ماند. پس واپسین تکه را به بازرگانان نشان داد و گفت: این هم مزد کارم است و آن را بر دهان گذاشت و خورد.
سپس رو به آن دو نمود و گفت: اکنون تمام درگیری میان شما پایان یافت!

آزمند برابر پارسی واژه طمع‌کار است.

@farzandan_parsi

🔍 نکته ویرایشی

❌ «سفر»
واژه‌ای بیگانه است
بجای آن می‌توان واژگان پارسی

✅ نورد، گشت ، گشت‌وگذار ، گردشگری ، گردش ، گذر ، گذار ، رهنوردی ، رهسپاری ،
را بکار برده.

❌ سفر کردن
✅ رهسپارشدن، راهی‌شدن

❌ سفرکننده
✅راهی

❌ سفرنامه
✅ گشت‌نامه

❌ سفارت
✅ نمایندگی ، فرستادگی ، فرستش ، میانجیگری ، بَغدِستانی .

❌ سفارت‌خانه
✅ بَغدِستان، پیک‌سرا

❌ سفیر
✅ نماینده ، کاردار ، فرستاده ، میانجی ، پیک .

❌ سفرا
✅ میانجیان ، فرستادگان .

❌ آژانس مسافرتی
✅سفرگزار ، گشتگزاری .

❌ اسباب سفر
✅ ره توشه

❌ مسافر
✅ گشتار ، رهنورد ، رهسپار ، رهرو ، راهی ، رونده .

❌ مسافربری
✅ راهی‌بَری

❌ مسافرت
✅ گشت‌وگذار ، گردش ، رهسپاری ، راهی‌گشتن ، بوم‌نوردی .

❌ مسافرخانه
✅ مهمانسرا ، مهمانخانه ، کاروانسرا ، راهی‌خانه .

❌ مسافرین
✅ راهیان

❌ همسفر
✅ همراه

🖋 نمونه:

❌ برای مسافرت به قزوین رفتیم
✅ برای گشت‌وگذار به کاسپین رفتیم

❌ بسیار سفر باید تا پخته شود خامی
✅ بسیار گذر باید تا پخته شود خامی

❌ مسافر خرم آباد هستیم .
✅ راهی خرم آباد هستیم .
✅ رهسپار خرم آباد هستیم .

❌ در مسافرتِ به شهر خرم آباد ،
با هم همسفر بودیم
✅ در بوم‌نوردی شهر زیبای خرم آباد ،
با هم همراه بودیم .

❌ ایران سفیری در آمریکا ندارد
✅ ایران نماینده‌ای در آمریکا ندارد .
✅ ایران در آمریکا کاردار ندارد .

@farzandan_parsi

🕊🍃🌼🍃🌼🐝
🍃🌼🍃
🌼🍃
🍃
🌼 ۱۳۹۷/۱۱/۷

درود بر شما
یاران همراه؛

در هوای گرگ و میش بامداد
لبخندهای روزگار آغاز می شود .
خورشید که گیسو بر باد می‌دهد
آهنگ زیبای زندگی نواخته می‌شود.
دختر آفتاب آرام آرام در گوش
بامداد زمزمه میکند و لبخندهای
سپیدی بر چینِ دامن گُلدارِ
آسمان می‌ریزد تا بازتابِ خشمِ
ننه سرمایش نمایان شود .

بامداد تان نیکو
روزگار تان زیبا.

✍ 🦅 شهباز 🦅

@farzandan_parsi

🌼
🍃
🌼🍃
🍃🌼🍃
🕊🍃🌼🍃🌼🐝

❄️پالایش زبان پارسی


✔️پارسی‌گویی هماره جایگزین‌کردن واژه‌ای پارسی به‌جای واژه‌ی بیگانه نیست. گاهی می‌توان با واگویِشِ درست واژه، پارسی را پاک سُخَنید.

♻️بسیاری از واژه‌ها پارسی‌اند، ولی به‌گونه‌ای نادرست و با زبانی بیگانه بازگو می‌شوند.

♻️در پی، شماری از این واژه‌ها را می‌آوریم و امید داریم که شما نیز در پربارترکردن این پِهرِست یاری‌مان کنید.

💠 #انجدان= اَنگُدان، از گیاهان دارویی، نام روستایی نزدیک کاشان
💠 #بدرقه= پادَرِه، پادَرهه(=راهنما)، بِه دَرگَهِ(=میزبان تا درگاه دنبال میهمان می‌رفته است، بَدرَهه)
💠 #بدرقه‌کردن= به دَرگَه شدن، بَدرَهِه کردن
💠 #بذله= بَزلَه، شوخ
💠 #بربط= بَربوت، بَربَت، (فرهنگ عمید آن را برگرفته از Barbitos یونانی دانسته است)
💠 #بربط‌سرای= بَربَت‌سرای، بَربَت‌نواز
💠 #بیهق= بیهگ
💠 #طوق= توغ، چنبره، پَرگَر، گردنبند، یارِه
💠 #عراق= اراک(نام کشور)
💠 #قائن= کاین(نام شهر)
💠 #قائنات= کاین، شهرستان کاین

@farzandan_parsi

🔥🔥🔥🔥🔥🔥🔥🔥🔥
در ششم بهمن سال ۵۶۰ زایشی چهار روز پیش از
جشن سده انوشیروان دادگر در نشستی که با
بزرگان ایران برای آگاهی از چگونگی برگزاری
جشن سده داشت، گفت:
«می‌خواهد برای هر روستای ایران یک دهگان
(دهقان) برگزیند که خویشکاری‌اش (وظیفه‌اش)
سروسامان دادن کارهای روستا، گردآوری خراج
سالیانه، شناسانیدن (معرفی) سرباز در هنگام نیاز،
پرورش اسب برای فروش به ارتش، میانجیگری
میان مردم و... است و چنین کسی باید هم برزگر
باشد هم دارای زمین (خرده مالک) که با
دردسرهای هر دو گروه آشنا باشد.
و همچنین دادگر، راستگو، راست کردار و مردمی.
و خویشکاری میهنی‌اش کوشش برای افزایش
درآمد روستاها، گزارش فرآورده‌های کشاورزی،
ناخرسندیها، ستمگری و زورگویی کشوریان به
مردم و... به نمایندگان پادشاه است».

این آیین کارآمد کم‌کم بخشی از فرهنگ
روستاهای ایران شد و بنیادگذار آن که از سوی
کهن نگاران فرنام (لقب) دادگر گرفت از
فرمانروایانی بود که کوشید به درد دل مردم
برسد و کارهای شایسته‌ی بسیاری برای پیشبرد
شهریگری (تمدن) و گسترش داد ایرانی انجام داد.

🔍 پالایش زبان پارسی

🖋 🖊 🖌 🖍 🖋 🖍
🖌"قلم" واژه‌ای بیگانه است که در زبان فارسی به چند چَم(معنی) به‌کار می‌رود:
۱. واژه‌ی سُریانی تازی‌شده و ابزاری است که با آن می‌نویسند: کِلک، خامَک، خامِه، خودنویس، خودکار
۲. استخوان ساگِ(ساق) دست یا پا: نَی استخوان، شَتالَنگ، آرنج(در دست)
۳. کالا
۴. شماره
۵. ابزاری برای کندن و هموارکردن: Stylus، سنگ‌خرَاش، آگُس، کـَندار

🔘قلم‌تراش = خامِه‌تراش
🔘قلم‌خورده = کِلک‌خورده، زُدوده
🔘قلمدان = خامِه‌دان، خامَکدان، کِلکدان
🔘قلم دوات = خامه آمِه(آمِه=دوات نویسندگی)
🔘قلمدوش = شانه‌سوار
🔘قلم‌زدن = کِلک‌زدن، نیک نوشتن
🔘قلم‌زن = نویسنده، نِگارگر
🔘قلم‌کردن = دوپاره‌کردن، شکستن
🔘قلم کشیدن = بریدن، زُدودن
🔘قلم‌مو = خامه‌مو، مویین‌خامه
🔘قلمی‌کردن =نوشتن، یادداشت‌کردن
🔘اهل قلم = نویسنده، نویسندگان
🔘یک‌قلم = همه، همگی، یک‌جا
🔘اقلام = خامه‌ها، کِلک‌ها، نمونه‌ها
🔘اقلام صادراتی = کالاهای فرستنی

✍️نمونه:
❌قلم را در قلمدان قرار دادم
♻️کلک را در کلکدان نهادم/ گذاشتم/هِشتَم/ جای دادم

❌قلم در قلمدان قرار دارد
♻️خامه در خامه‌دان است/جای دارد

@farzandan_parsi

🔍 نکته ویرایشی

واژگان پارسی
✅"پَتِه ، رَه برگ، پروانک، گذرانه"
❌بجای واژه بیگانه فرانسه "بلیت"

"بلیت ها از قبل پیش فروش شد."

پیش، به مانک "قبل" است و در چنین
دیسه(جمله) هایی نیازی به
آوردن واژه "قبل" نیست .

پس ،

بجای اینکه بگوییم؛

❌*بلیت ها از قبل پیش فروش شد.*

بایسته است بگوییم؛

✅ *رَه برگ ها پیش فروش شد .*

❌ از "قبل" پیش بینی کردن ،
✅پیش بینی کردن ،

❌از "قبل" پیش خرید کردن ،
✅پیش خرید کردن ، ...

از این پس بجای ؛
❌بلیت ها از "قبل" پیش فروش شد.

✅بگوییم ؛
رَه برگه ها (بلیت ها) پیش فروش شد.

✍ 🦅 شهباز 🦅

@farzandan_parsi

🔍 نکته ویرایشی

🔭 درست بنویسیم

خرجین؛
این واژه تازی ست به چم کیسه و جوال است .
چنان که دهخدا می نویسد، شاید "ین"
نشان دو تایی باشد به چم دو "خرج" که همان دو کیسه و جوال است .
❌ خورجین نادرست است.

مولانا:
ای باعث رزق مستمندان
بی قوصره* و جوال و خرجین

* قوصره = زنبیل خرما

@farzandan_parsi