Mansurbek Abdullayev | Insights

Netflix mo’jizasi yoxud sun’iy intellekt …

Sizning shaxsiy netflix akkauntingiz boshqa birovnikiga o’xshamasligini payqaganmisiz? Buning sababi nimada? Ortida qanday algoritmlar turibdi?

Yaqinda do’stim o’zining akkauntidan bir kinoni tavsiya qilish uchun ko’rsatib qoldi. O’zimning akkauntimdan xuddi shu kinoni ochsam, kino afishasi umuman boshqacha. Avval payqamagan ekanman, darrov izlab ko’rsam bundan ancha yil avval Netflix sun’iy intellektdagi recommendation (tavsiya) tizimini allaqchon boshqa bosqichga olib chiqishgan ekan azamatlar :)

Netflixchilar nafaqat sizga yoqadigan kinolarni asosiy oynangizda chiqaribgina qolmasdan, balki sizga yoqadigan va sizni jalb qiladigan kino afishasini ham taqdim etishar ekan.
Buning negizida ikkita model bor: personalized recommendation va personalized visuals. Biri sizga qanday kinolar yoqishiga qarab asosiy oynangizda kinolar ro’yxatini chiqarsa, ikkinchisi sizga yoqadigan aktyorlar va aktrissalarni rasmlari yoki sizga yoqadigan janrdagi (urush sahnalari, komediya va h.k) sahnalarni o’z ichiga oladigan afisha tavsiya etadi.

Mana nimaga Netflixni bir boshlasam ertalabgacha kino yoki serial ko’rib chiqaman. Nima bo’lgandayam Netflixchilar uddalashyapti 😄.

Agarda sizga shunaqa recommendation tizimini qilib bera oladigan inson (menda o’sha) bo’lsa, qaysi sohaga qo’llagan bo’lar edingiz?

@mansurbek_blog

Professor bilan suhbat …

Men: Professor, siz yosh bo’lishingizga qaramasdan sohamizda natijalaringiz judayam ajoyib. Bu darajaga qanday yetkansiz? Eng asosiy (key factor) omil nima bo’lgan deb o’ylaysiz? (Bu paxta qo’yish emas edi, haqiqatda Koreyadagi tengdosh olimlar ichida va o’z sohasida top-10 liklarda bo’lsa kerak).

Professor: O’ylashimcha, yutuqlarimni aksariyati hamkorlik ortidan kelgan (cooperation - olimlarning birgalikda ish olib borishi). Men doim hamkorlarim so’ragan narsasini muddatidan avval va ortig’i bilan bajarishga harakat qilaman. Bu kelgusida ular menga yanada ko’proq ishonishiga va muvaffaqiyatli hamkorlikga olib keladi.
Yana bir omil bu o’z ishingni yaxshi bilishingda. Sohangda yaxshi bo’lsang, hamma sen bilan ishlashga harakat qiladi.

Men: Rahmat, javobingiz uchun.


Ehhh, shu ustozimni qattiq hurmat qilardim va ko’p narsa o’rganardim undan. Hozirda boshqa universitetga o’tib ketgan va o’sha yerdan faoliyatini davom ettirayapti.


@mansurbek_blog

Barcha stresslar ham zararli emas …

Eustress va Distress haqida bilasizmi ? Bilmasangiz, post sizga aniq foydali bo’ladi.

Eustress - bu pozitiv stress turi bo’lib, sizni shaxsiy rivojlanishingizga ijobiy ta’sir ko’rsatadi. Bu turdagi stress, siz qodir bo’lgan amallarni bajarish paytingizda yuzaga chiqadi. Masalan: Loyiha boshladingiz va loyihani tugatishga muddat belgiladingiz. Loyihani amalga oshirish mobaynida duch keladigan muammolar, vaqtida tugatishga bo’lgan ma’sulyat va boshqa omillar salbiy stress olib kelishi tabiiy albatta, ammo siz bu loyihani tugatganigizdan so’ng keladigan natijaga bo’lgan umid va ishonch bu eustressdir. Bu turdagi stress sizni harakatga chorlaydi. Natija esa, o’zingizga bo’lgan ishonch, ishdan qoniqish va boshqa pozitiv xissiyotlarni beradi.

Distress - esa, negativ turdagi stress bo’lib sizga va sizning kundalik hayotingizga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Distressni paydo bo’lish sabablari ko’p, ammo eustress bilan taqqoslash uchun bir sababni keltirishimiz mumkin : bu esa qo’limizdan kelmaydigan ish ortidan yuzaga keladigan stressdir. Bunga ham yuqoridagi misolni sal boshqacharoq ko’rinishini keltirishimiz mumkin: Loyiha boshladingiz, loyiha muddati noto’g’ri va maqsad noaniq qo’yildi. Ya’ni sizdagi mavjud bilim va sharoitingizda siz bu loyihani amalga oshirishga qodir emassiz. Alaloqibat, loyihadagi muvaffaqiyatsizlik sizni tushkinlikga va o’zingizga bo’lgan ishonchni so’nishiga olib keladi. Uzoq muddatli (xronologik) distress salomatlikda jiddiy muammolarni keltirib chiqaradi.

Stessni boshqara olish ham bir san’at …

Inson bu ijtimoiy jonzod. Demak, inson kundalik hayotda yashar ekan doimiy stresslarga duchor bo’ladi va stresslardan qochish deyarli imkonsiz.
“Unda nima qilish kerak?! “
Stresslarni balansda ushlab tura olishni o’rganish kerak. Stresslarni balansda ushlashning ish ko’rsatgichga qanday ta’sir qilishini Yerkes-Dodson (ikki olim Yerkes va Dodson tomonidan topilgan) qoidasi juda yaxshi tasvirlab beradi. Bu ikki inson sichqonlar ustida tajriba o’tkizib, ularga uch xil holatda bir vazifani o’rgatishgan (1-tovushsiz, 2-o’rtacha balandlikdagi tovush ostida va 3-yuqori balandlikdagi tovush ostida). Tajriba natijasiga ko’ra, sichqonlar o’rtacha balandlikdagi tovush ostida (2-holat) vazifani tezroq o’rganishgan. Shu o’rinda insonlarga ham, ularni harakatga undovchi ma’lum darajadagi stresslar kerak bo’ladi.

Xulosa:
Hayotda yaxshi natijalarga erishishimiz uchun o’rta me’yordagi stressga muhtoj ekanmiz. Distresslarni, eustresslarga o’gira olishni o’rganish foydadan holi emas. Boshqacha qilib aytganda katta va darhol bajarishga qurbimiz yetmaydigan muammolarni kichik va qurbimiz yetadigan bo’laklarga bo’lib bajarish ancha distressni kamaytiradi.

@mansurbek_blog

Vaqt o’tishi rostdanam tezlashdimi ?

Sizning ham nazaringizda vaqt o’tishi tezlashganday tuyuladimi ? Unda postni o’qisangiz oxirida bunga javob topasiz …

Esimda dastlab Koreya davlatiga kelganimda, O’zbekiston bilan vaqt o’tishi tubdan farq qiladiganday tuyulgan. Avvaliga parvo qilmadim, so’ng bir kitobda vaqtlar turli balandliklarda turlicha o’tishi haqidagi gapni o’qib qoldim (bu faktga keyinroq yana to’xtalamiz). O’zimcha, ha demak Koreya O’zbekistonga nisbatan dengiz sathidan balandroqda joylashgani uchun vaqt tez o’tar ekanda deb xulosa qilib qo’ygandim.

Yaqinda bolalikdagi do’stlarim bilan suhbatda, do’stlarimning biri esingdami yoshligimizda vaqt judayam barakali bo’lar edi, hozir hech narsaga ulgurolmayapman deb qoldi. Bu gap menda yana “vaqt o’tishi rostdanam o’zgaradimi ?” degan savolni keltirib chiqaradi. Chunki bu hissiyotni o’zimda ham tuyayotgandim.

Bu safar ilmiy asoslar qidirishga tushib ketdim va javobni topganday bo’ldim. Javobi: Vaqt o’tishi o’zgarmaydi. Bizga tez o’tayotgandek tuyulishi esa bu miyamiz va tanamizning ishi …

Keling vaqt tez o’tganday tuyulishini bir nechta asosiy sabablarini keltirib o’tamiz:

(1) Proportsiya nazaryasi - bu nazarya, yoshimiz o’tgan sari yillar umrimizning kichik proprtsiyasiga aylanib borishini ifodalaydi. Masalan, tasavvur qiling 1 yil bu 10 yoshli bolaning butun hayotining 10% degani. 50 yoshda esa bir yil bu butun hayotning 2% degani. Aynan shu praportsiya bizni vaqtni qabul qilish instiktimizni o’zgartiradi.

(2) Diqqat va vaqtni qabul qilish - vaqt o’tishini anglash diqqatga bog’liq. Agarda yangi turdagi mashg’ulotlar va yangi voqealarga duch kelsak vaqt sekinlashganday tuyuladi. Sababi ongimiz yangi bo’lgan muhitga boshqacha yondashadi va o’sha vaziyatdagi detallarni maksimum eslab qolishga harakat qiladi. Doimiy va kundalik hayotimizda takror duch keladigan voqealarga esa diqqatimiz sust bo’ladi, shuning hisobiga vaqt o’tishini payqamaymiz. Yuqorida ham aytib o’tganimizdik yillar yoshimiz o’tgan sari kichik fraksiyalarga aylanib boradi.

(3) Biologik soatning o’zgarishi - ba’zi tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki yosh o’tishi bilan ichki biologik soat sekinlashadi va bu bizni vaqtni his qilishimiz va real vaqtning o’tishi orasida nomutonosiblikni keltirib chiqaradi.

Xulosa: Vaqt tezlashganini his qilayapsizmi ? Demak, ulg’ayapsiz …

Ha, aytgancha faktga qaytadigan bo’lsak. Turli balandliklarda vaqt millari turlicha aylanishi bu rost faqat kichik raqamlarga: Agarda siz dengiz sathidan 8848 metr (Everest cho’qisining balandligi) balandlikda 30 yil umr guzoronlik qilsangiz, dengiz sathi bilan teng joyda yashagan Karldan atiga 0.91 milli sekund oldinda bo’lasiz 😊.

@mansurbek_blog

Imom ma’ruzasidan “Ota onanga har kuni yaxshilik qil va yaxshi muomalada bo’l, har kuni haj va umrani qilganingdagi savobga ega bo’lasan”.

Ishonmaydiganlarni 3 guruhga bo’lish mumkin:
• Alloh va din haqida fikr yuritishni xohlamaydilar, ular dinsizlikni yaxshi narsa deb o’ylashladi;
• Dinning xususiyatlarini bilmaganlari uchun ishonishmaydi. Bunday insonlarga musulmonlar dinni yetkazishi zarur
• Dinda taqiqlar borligi sababli. Dinni taqiqlardan iborat deb o’ylaydilar va buni yoqtirishmaydi.
Odamlarning aybini islomga yo’yadi,tafakkur qiluvchi insonlar esa islomdan qochmaydi ular juda yaxshi biladiki kuni kelib Alloh ularni narigi dunyoga oladi. Hech kim Allohdan qocha olmaydi. Ishonish aqlni taqazo qiladi, ishonish un fikr zarur, tafakkur lozim. Ishonish uchun kuchli qalb kerak.

“Dor ostidagi odam” asaridan iqtibos.
Asar muallifi: Amina Shenliko’g’li.

@mansurbek_blog

Barcha haqiqat nisbiydir, hammaning o'z haqiqati bor!

Inson fitratida haqiqatni bilishga intilish borligidan-mi bilmadim,doim hayotda duch kelgan muommolarga haqiqiy yechim topishga harakat qilamiz. Albatta buning yomon joyi yo'q, shubhasiz biz bunga buyurilganmiz. Lekin, hech o'ylab ko'rganmisiz balkim biz topgan yechim aslida to'g'ri emasdur?
Hozir hayotimning shunday bosqichiga keldimki, negadur hamma narsa nisbiydek tuyulishni boshladi. Har qanday vaziyatga yoki muommoga har qanaqangi yechim topmay, u yechim men uchun ishlasa boshqalarda ishlamasligini xis qildim va bu narsa shunchalar ko'p bo'laverganidan shunday xulosaga keldim.

Xulosa quyidagicha: Bu dunyoda Robbimiz yuborgan ilmdan boshqa haqiqiy ilm yo'q, qolgan barcha bilimlar odamlarning o'zlarining nisbiy haqiqatlaridir.

Xulosani o'qib, kimdir aytishi mumkin, insonlar tarafidan ham barcha uchun ishlaydigan qonuniyatlar borku deb. Masalan kimyodan atomlarning tuzilishi, fizikadagi yerning tortishish kuchi va h.k.lar. To'g'ri bu qonuniyatlar ishlaydi, lekin bu aniq haqiqat emas. Mana shu qonuniyatlar shu darajaga kelgunga qadar, bir necha marta bu nazariyalarga o'zgartirishlar kiritilgan, demak bundan buyog'iga ham bu nazariyalarga o'zgartirilish kiritilishi hech gap emas. Masalan, 1804 yilda John Dalton, atom zarrasini maydalab bo'lmaydi va har bir atom yaxlit yagona noyobdir degan nazaryasini 93 yildan keyin, J.J. Thomson xato ekanligini isobtlagan, lekin uning ham atom zarralari to'g'risidagi nazaryasi ko'p yashamadi. Ingliz olimi Ernest Rutherford, hozirgi kunda biz foydalanadigan atom nazaryasiga asos solgan. Fikru ojizimcha, bu nazarya ham aniq haqiqat ekanligini hech kim kafolatlay olmaydi va bu kelajakda o'zgarishi mumkin (yaqinda bir olim, bu nazarya ham ehtimollar nazaryasiga asoslanadi deb qoldi).
Bundan tashqari, hozirda ham ilm fandagi yetuk olimlarning 10 minglab iqtibos keltirilgan ilmiy topilmalarini (tasavvur qilishingiz uchun 10 ming ta dunyoning turli chetidagi olimlar ushbu topilmadan o'z ilmiy ishlarida foydalanganlar) boshqa bir olim tomonidan xato ekanligini isobtlab chiqishlariga tez-tez guvohi bo'laman.

Bu vaziyat menga nimani eslatib turadi, bilasiz-mi?

Robbimiz tarafidan ilm olishga buyurilganimiz, uning haqiqatlarini anglashga buyurilganimizdir. Shu haqiqatni anglash yo'lida ekanmiz, aniq haqiqat faqat uning o'zigagina tegishli ekanligini va bizni naqadar ojiz ekanligimizni bildirib turadi.

P.S.: Aynan shuning uchun ham maksimal darajada, o'zgalarga maslahat berishdan chekinaman. Chunki mening haqiqatim, ular uchun haqiqat bo'la olmaydi.
••• Bu post muallifning shaxsiy fikrlari asosida yozildi.

@mansurbek_blog