✅ چون خدا خواهد که پَرده کَس دَرَد
میلش اندر طعنه پاکان بَرَد
♦️هر گاه خداوند بخواهد پرده عِرض و آبروی کسی را پاره کند. یعنی هر گاه آدمی تباهکار ، مستحق رسوایی گردد، خداوند در او میل و علاقه ای ایجاد می کند که به خرده گیری و عیبجویی افراد وارسته و پاک دست زند. خداوند به اقتضای اسم ستّار (پوشاننده معایب خلق) و حَلیم (بردبار ، صبور) از زشتی افراد در می گذرد و آنرا بر ملا نمی کند تا باشد که فرد خاطی به خود آید و راه ناصواب را ترک گوید و در عین حال عِرض و آبرویش نیز در نزد مردم محفوظ مانَد. اما چون زشتی را از حدّ در گذراند، خداوند پرده او بدرد و رسوایش کند. یکی از طرق بی آبرو کردن گستاخان اینست که آنان را به طعن و قدح پاکان انگیزد.
✅ چون خدا خواهد که پوشد عیبِ کس
کم زند در عیبِ معیوبان، نَفَس
♦️هرگاه خداوند بخواهد که عیب کسی را پوشاند، کاری می کند که شخص هرگز از عیب عیبناکان سخن نگوید و حرفي در طعنه آنان بر زبان نراند. زیرا بر اساس «جواب عمل» هرکه به عیب جویی و پرده دری دیگران علاقه مند باشد، خودِ او نیز آماج عیبجویی و پرده دری دیگران قرار گیرد. پس در حق دیگران ستّار باش تا خدا در حق تو ستّاری کند.
✅ چون خدا خواهد که مان یاری کند
میلِ ما را جانب زاری کند
♦️هرگاه خداوند بخواهد که به ما یاری رساند، میل و علاقه ما را به
سوی تضرّع و زاری کشاند.(تضرّع و زاری حاکی از وقوف شخص بر کاستی ها و نواقص خود اوست. و قهراً وقتی که آدمی به معایب خود واقف باشد می کوشد خود را از آن صفات دور کند. و بدین ترتیب محال نمی یابد که در پوست خلق افتد بل قوای خود را در جهت تکمیل نفس خود صرف می کند.)
✅ ای خُنُک چَشمی که آن، گریانِ اوست
ای همایون دل که آن، بریانِ اوست
♦️خوشا به سعادت آن چشمی که از شوق لقای حضرت حق بگرید. و خجسته باد آن دلی که از سوز و عشق حق تفتیده و بریان باشد.
✅ آخِرِ هر گریه، آخر خنده یی است
مردِ آخِر بین، مبارک بنده یی است
♦️سرانجام هر گریه ای، خنده است. هر کس عاقبت بین باشد، بندهء مبارک و فرخنده ای است.
مصراع اول، معنی وسیعی دارد. یکی آنکه تضرّع بر نقص و کاستی خود موجب می شود که شخص در صدد بر آید که نقایص خود را رفع کند و به کمال مطلوب رسد. و این نتیجه مسلّماً خوشایند اوست. دیگر آنکه چون احوال روزگار، ثابت نیست، چه بسا آنکه اینک در مسلّماً خوشایند اوست. دیگر آنکه چون احوال روزگار ثابت نیست، چه بسا آنکه اینک در رنج و عسرت است از آن بدر آید و به شادی و نشاط رسد. و بر عکس، آنکه اینک ایّامش به کام است، چه بسا به خاک سیاه نشیند.
✅ هر کجا آبِ روان سبزه بُوَد
هر کجا اشکی دوان، رحمت شود
♦️به عنوان مثال، هر جا که آب روان باشد، در آنجا سبزه می روید، و هر کجا که اشکِ ریزان باشد، ثمرهء آن گریه، حصول رحمت الهی است.
✅ باش چون دُولاب، نالان، چشم تر
تا ز صَحنِ جانت بر رویَد خُضَر
♦️مانند چرخ چاه، گریان و نالان باش. یعنی اشک بریز و ناله کن تا در فضای درون جانت سبزه های ایمان و ایقان و عرفان بروید.(«دولاب» به هنگام حرکت، آوازی دارد که از چرخ بر می خیزد و پیرامون آن همیشه تر است. از اینرو مولانا آنرا نالان و چشم تر گفته است. مراد از نالیدن و اشک ریختن، انفعال عمیق روحی است.)
✅ اشک خواهی، رحم کن بر اشک بار
رحم خواهی، بر ضعیفان رحم آر
♦️اگر می خواهی گریه کنی، پس بر چشمانِ اشکبار اعم از یتیمان و مظلومان و مستمندان رحم آور. زیرا رحم آوردن بر اینان، مستلزم رقّت قلب و انفعال روحی است، و چون به آنان رحم آوردی دیگران به تو رحم کنند. پس اگر خواهان آنی که به تو رحم شود بر ناتوانان رحم آور.
📚شرح مثنوی معنوی حضرت مولانا
✍دکتر کریم زمانی
🔺
@Zibaei_quran 🔺
