#Economy
#Border
Chegaralar va iqtisodiyot
Chegara mamlakatlar o‘rtasidagi farqlarni ko'rsatadi va muhitni tashqi dunyodan ajratib turadi. Iqtisodiy nuqtai nazardan, milliy chegaralar fizik xususiyatlari yoki geografik roli bilan emas, balki savdo va ishlab chiqarish omillariga ta'sir qiluvchi hukumatlarning siyosat ko'lamini belgilashi bilan ahamiyatlidir (Krugman, 1991). Davlatlar o‘rtasidagi chegaralarning mavjudligi yuqori tranzaksion xarajatlar sababli uzoq muddatli iqtisodiy samaradorlikni pasaytiradi. Chegaralar, shuningdek, savdo hajmini qisqartiradi (McCallum, 1995).
Chegara oldi hududlar savdo va turizm uchun ham o'ziga xos o'ringa ega. Ichki yoki tashqi bozor uchun ishlab chiqaruvchilar past logistika xarajatlari bois, chegara oldi hududlarga relokatsiya qilishlari mumkin. Hozirgi kunda Qoraqalpog'iston va Xorazmdagi islohotlar mantig'i ham shu. Empirik dalillar AQShning yirik bozoriga yo'naltirilgan ishlab chiqarish korxonalarining Meksika-AQSh chegarasidagi hududlarga ko'chirilishini ko'rsatdi (Hanson, 1996). Bu kabi chegaraviy o'zgarishlar mamlakat iqtisodiyoti va aholisiga ta'sir etadi, jumladan, Gigant avto korxonalar sabab 50-yillar oxiridan gullab yashnagan Detroit shahri hozirgi paytga kelib ko'p tomonlama inqirozni boshdan kechirmoqda.
Chegaraviy o'zgarishlarning ta'siri haqida tadqiqotlar mavjud, biroq C5 keysida yoki SSSR ning qulashi ortidan yangi chegaralarning paydo bo‘lishi shahar kesimida iqtisodiy ko‘rsatkichlarga qanday ta’sir ko‘rsatganini chuqur o‘rgangan iqtisodiy tadqiqotlar yetarli emas. Pittsburg tadqiqotchisi Humoyun aka Abdumavlon o'zining ilk ilmiy maqolasini shu mavzuga bag'ishlabdi. Maqolada yangi chegaralarning shahar aholisi va iqtisodiy faoliyatga ta’siri o‘rganilgan. Unga ko'ra :
Tadqiqotda iqtisodiy ta'sir darajasini o'lchash uchun tungi chiroqlar, ishlab chiqarish korxonalari va chegara o'tish joylari haqidagi ma'lumotlardan foydalanilgan. Maqolani to'liq o'qib chiqishni tavsiya etaman. Hamyurtimizga esa omad. Bratni telegramda kuzatish - @musofir_iqtisodchi
Qo'shimcha adabiyot - link
@Fan_choyxonasi
#Border
Chegaralar va iqtisodiyot
Chegara mamlakatlar o‘rtasidagi farqlarni ko'rsatadi va muhitni tashqi dunyodan ajratib turadi. Iqtisodiy nuqtai nazardan, milliy chegaralar fizik xususiyatlari yoki geografik roli bilan emas, balki savdo va ishlab chiqarish omillariga ta'sir qiluvchi hukumatlarning siyosat ko'lamini belgilashi bilan ahamiyatlidir (Krugman, 1991). Davlatlar o‘rtasidagi chegaralarning mavjudligi yuqori tranzaksion xarajatlar sababli uzoq muddatli iqtisodiy samaradorlikni pasaytiradi. Chegaralar, shuningdek, savdo hajmini qisqartiradi (McCallum, 1995).
Chegara oldi hududlar savdo va turizm uchun ham o'ziga xos o'ringa ega. Ichki yoki tashqi bozor uchun ishlab chiqaruvchilar past logistika xarajatlari bois, chegara oldi hududlarga relokatsiya qilishlari mumkin. Hozirgi kunda Qoraqalpog'iston va Xorazmdagi islohotlar mantig'i ham shu. Empirik dalillar AQShning yirik bozoriga yo'naltirilgan ishlab chiqarish korxonalarining Meksika-AQSh chegarasidagi hududlarga ko'chirilishini ko'rsatdi (Hanson, 1996). Bu kabi chegaraviy o'zgarishlar mamlakat iqtisodiyoti va aholisiga ta'sir etadi, jumladan, Gigant avto korxonalar sabab 50-yillar oxiridan gullab yashnagan Detroit shahri hozirgi paytga kelib ko'p tomonlama inqirozni boshdan kechirmoqda.
Chegaraviy o'zgarishlarning ta'siri haqida tadqiqotlar mavjud, biroq C5 keysida yoki SSSR ning qulashi ortidan yangi chegaralarning paydo bo‘lishi shahar kesimida iqtisodiy ko‘rsatkichlarga qanday ta’sir ko‘rsatganini chuqur o‘rgangan iqtisodiy tadqiqotlar yetarli emas. Pittsburg tadqiqotchisi Humoyun aka Abdumavlon o'zining ilk ilmiy maqolasini shu mavzuga bag'ishlabdi. Maqolada yangi chegaralarning shahar aholisi va iqtisodiy faoliyatga ta’siri o‘rganilgan. Unga ko'ra :
- Yevropaga chegaradosh postsovet shaharlari aholisi 1991-yildan 2021-yilgacha yillik 0,6 foiz qisqarishi aniqlandi.
- Markaziy Osiyoning chegaradosh shaharlarida Xitoy va Eron bozorlariga ochilish hisobiga iqtisodiy o'sish qayd etilgan.
- Bo'linishlar yangi chegaralardan 25 kilometr radiusdagi shaharlarga, ayniqsa, og'ir ta'sir etdi. Katta shaharlar esa ta'sirlarga chidamliroq ekani aniqlandi.
- Boltiqboʻyi shaharlari 30 yil davomida ichki shaharlarga nisbatan aholi sonining deyarli yarmiga qisqarishini boshdan kechirdi.
Tadqiqotda iqtisodiy ta'sir darajasini o'lchash uchun tungi chiroqlar, ishlab chiqarish korxonalari va chegara o'tish joylari haqidagi ma'lumotlardan foydalanilgan. Maqolani to'liq o'qib chiqishni tavsiya etaman. Hamyurtimizga esa omad. Bratni telegramda kuzatish - @musofir_iqtisodchi
Qo'shimcha adabiyot - link
@Fan_choyxonasi