Муҳаммадназар (Матназар)ни эслаб...
Фалсафий шоир, беназир таржимон ва адабиётшунос Матназар Абдулҳакимов билан бир мактабда таълим олганман.
Болалик давримда у билан кечган айрим ҳайратомуз воқеалар бир умр эсимда қолган. Бу хотираларни “
@Jayhun_mavjlari” мухлислари билан баҳам кўришни лозим топдим.
Чунончи, бир куни маҳалламизда ўйнаб юриб, Матназар уйига таклиф қилиб қолди. Кириб борсам, уйдаги катта меҳмонхонада 3-4 нафар оппоқ кийим кийган, бошларига салла ўраган нуроний отахонлар (мен ўйлаган араб имлосидаги китобни эмас, балки) “Шарқ юлдузи” журналини ўқиб ўтиришган эканлар. Кейинчалик англасам, Матназарнинг отаси (Абдулҳаким мулла - эл орасида барча уни шундай ном билан билар эдилар) ва унинг дўстлари на фақат мусулмончиликдан, балки замонавий адабиётдан, шу даврда “Шарқ юлдузи” журналида босилиб чиқадиган ўзбек ёзувчи ва шоирларининг янги роман, қисса, ҳикоя ва шеъриятидан ҳам яхшигина хабардор инсон эканлар.
Мен кейинчалик Матназарга “Сендаги иқтидор ва қобилият отангдан ўтган бўлса керак” деганимда у “отамдан ҳам кўра мен онамдан кўп нарса олганман” деган. Матназарнинг онаси Тўхтажон опа бунчалик илмли, зукко аёл эканлигидан мен унчалик хабардор эмас эдим.
Шу жойда айтишим керакки, мақоламга нима учун “Муҳаммадназарни эслаб” деб сарлавҳа қўйганимга сабаб, Матназарнинг ота-оналари Матназар туғилганда унга “Муҳаммад Пайғамбар назар қилган” маъносида шу исмни қўйган бўлсалар керак деб ўйлайман. Аммо, давр тақозасига кўра Хоразмда урф бўлган Матёқуб, Матрасул, Маткарим каби исмлар каби уни исмини ҳам туғилиш гувоҳномасига Матназар деб ёздирган бўлишлари эҳтимолдан холи эмас.
Матназарнинг отаси вилоятнинг бош имом хатиби сифатида тан олингани ҳам эсимда, аммо, шунчалик катта обрўга, катта мартабага эга инсон бўлишига қарамасдан, у киши рўзғорини ўз меҳнати билан тебратар, ўзининг боқча-полизида бодринг етиштириб ва уни махсус бочкаларда тузлаб, Урганч бозорида сотиб кун кечирар эдилар. Урганч бозорида шу даврда Матназарнинг отасидан бошқа бодринг тузлаб сотадиган биронта ҳам одам йўқ эди.
Яна бир воқеа...
Пахта йиғим-терим компанияси авж олган бир паллада (мен бешинчи, Матназарлар эса 6-синфда ўқиб юрган даврда) бизни ҳам кўч-кўлонимиз билан пахтага олиб кетишган. Орадан бир ҳафта ўтгач бизга терган пахталаримиз учун пул беришди. Шу даврларда ҳар бир қишлоқ марказида биттадан дўкон бўлиб, бу дўконда ҳар хил нарсалар сотилар эди. Пулни олган заҳоти ҳамма болалар қий-чув қилишиб, дўкондаги ширинликлар сотиладиган бўлимдан мармалад сотиб ола бошладик.
Шу пайт Матназарга кўзим тушиб қолди. У дўконнинг китоб бўлимида туриб, олган ҳамма пулига китоб сотиб олди. Кечқурун ярим кечаларда биз ухлаш учун Матназар билан тортишиб, электр лампочкасини ўчирдик. Аммо, у қаердандир шам топиб келиб, тонггача ухламасдан, сотиб олган китобларини барчасини ўқиб чиққани ҳеч эсимдан чиқмайди.
Кейинчалик ҳар биримиз ўз йўлимиз билан, мен мусиқачи бўлиш мақсадида мусиқа ўқув юртларида, Матназар эса рус тили ва адабиёти ўқитувчиси бўлиш учун Таганрог педагогика институтида ўқидик.
Тақдир тақозоси билан мен мусиқа ўқитувчиси, бастакор бўлдим. Матназар эса элга танилган шоир, таржимон ва адабиётшунос бўлиб етишди.
Матназар қўшиқ учун махсус шеър ёзишни жуда ёмон кўрар эди. Бастакор ва хонандалар лозим топсалар, шеърларимни ўзлари қўшиқ қилсинлар дер эди.
Хонанда Ўктам Аҳмедов “Хабаринг йўқ” номли қўшиғида “меъмор” сўзини “меъмар” деб талаффуз қилгани учун ёмон кўриб юрганини биламан. Янги босилиб чиққан китобларидан берар экан, унинг қуйидаги шеърини қўшиқ қилиш истаги пайдо бўлди:
Сирлашиб ғижжагу сетор энди,
Сен билан мен каби бедор энди.
Майлига. Айлама рад. Нолада най,
Ўртаниб ишқига иқрор энди.
Тинмайиб муштлаб ўзин, рашкини,
Жанг қилиб, чанг қилар изҳор энди.
Ақлидан озди қиқирлаб қайроқ,
На илож, тошга темир ёр энди.
Бағрини тонгга қадар тирнайди,
Инграй-инграй, оҳ, қаранг, тор энди.
Тортди дил пардасини доирага,
Аҳли ишқ ўтда жарангдор энди.
Матназар қалбини бир шарҳла сен ҳам,
Қаламим, бўлма кўп абгор энди.
Шеърнинг охирги байтидаги айрим сўзларни Матназарнинг розилиги билан қуйидагича ўзгартирдим:
Матназар дил
