صفت و چگونگي نماز
بعد از اتمام طهارت و پاكيزگي بدن و محل نماز با صفتي كه ذكر كرديم انجام گرفت، و مسلمان از دخول وقت نماز مطمئن شد بطرف قبله كه خانهء خدا در مكه است ايستاده و براي هر نمازي كه مى خواست بخواند اعم از فريضه و سنت و نافله در قلب خودش نيّت مى كند (2) و سپس اعمال ذيل را انجام مى دهد:
1 ـ در حاليكه به سجده گاه خودش مى نگرد تكبير تحريمه «الله أكبر» مى گويد.
2 ـ در هنگام گفتن تكبيرة تحريمه هر دو دست خود را در تا برابر دو شانه و يا مقابل گوشها بالا مى برد.
__________
(1) - و در نزد بعضى علماء و مذاهب اسلامى مانند مذهب أحناف وقت ظهر تا زمانى ادامه پيدا مى كند كه سايهء هر چيز علاوه از سايهء اصلى دو برابر شود، = = اگر سايهء اصلى جوان (1.5) مترى در وقت زوال (هنگاميكه آفتاب بالاى سر ايستاده) (20) سانتى متر بوده تا وقتى كه سايهء او سه متر و (20) سانتى متر شود وقت نماز ظهر ادامه دارد. (مترجم)
(2) - نيّت در قلب است، زيرا از رسول اكرم - صلى الله عليه وآله وسلم - ثابت نشده كه آنحضرت نيّت را بر زبان آورده باشند، مگر نيّت حج، و همچنين از صحابه و ياران و تابعين هم ثابت نشده، پس نيّت كردن با زبان يك نوع بدعت بشمار مى رود. (مترجم)
3 ـ و سنت است كه بعد از تكبير تحريمه دعاي استفتاح نماز بخواند (1) و بگويد: «سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ وَتَبَارَكَ اسْمُكَ، وَتَعَالَى جَدُّكَ، وَلَا إِلَهَ غَيْرَكَ».
«بار إلها! ما تو را منزه مى دانيم، و تو را حمد و سپاس مى گوئيم، و نام تو را برتر مى دانيم و هيچ معبود بر حقي غير از تو وجود ندارد».
و اگر بخواهد بجاي دعاي گذشته اين دعاء را مى خواند: «اللَّهُمَّ بَاعِدْ بَيْنِي وَبَيْنَ خَطَايَايَ كَمَا بَاعَدْتَ بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ، اللَّهُمَّ نَقِّنِي مِنْ خَطَايَايَ كَمَا يُنَقَّى الثَّوْبُ الْأَبْيَضُ مِنَ الدَّنَسِ، اللَّهُمَّ اغْسِلْنِي مِنْ خَطَايَايَ بِالْمَاءِ وَالثَّلْجِ وَالْبَرَد».
«بار إلها! همچنانكه بين مشرق و مغرب فاصله ايجاد كردي، بين من و گناهانم فاصله ايجاد كن. پروردگارا! همچنانكه لباس سفيد از چرك پاك مى شود مرا از گناهانم پاك گردان. خداوندا! مرا از گناهانم با آب و يخ (برف) و تگرگ شستشو ده».
4 ـ سپس مى گويد: «أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ، بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ».
«پناه مي برم به خدا از شر شيطان ملعون و نفرين شده، بنام خداوند بخشايندهء مهربان».
سپس سورهء فاتحه را قراءت مى كند: {((((((((((لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ (2) الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ (3) مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ (4) إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ (5) اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ (6) صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالِّينَ (((} و بعد از آن مى گويد: «آمين».
__________
(1) - دعاى شروع كردن نماز «استفتاح»، دعائيست كه بعد از تكبير تحريمه و قبل از شروع به قراءت فاتحه در نماز خوانده مى شود و حكم آن سنت است.
«ستايش خداي راست، پروردگار جهانيان - بخشاينده مهربان - خداوند روزِ جزا - تنها تو را بندگي مى كنيم، و تنها از تو ياري مى جوييم - ما را به راهِ راست ره نما - راه كسانى كه به آنان انعام كرده اي (راه پيغمبران و صدّيقان و شهيدان و صالحان)، نه آنان كه مورد خشم قرارگرفته اند (يهود)، و نه راه گمراهان (نصاري)».
«آمين» دعاي ما را بپذير، و ما را به راه راست پايدار گردان.
5 ـ سپس سوره اي از سوره هاي قرآن كه آن را حفظ دارد قراءت مى كند مانند: {((((هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ (1) اللَّهُ الصَّمَدُ (2) لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ (3) وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَد (((} [الإخلاص: 1 - 4].
«بگو: خداوند است كه يگانه است - خداوند بى نياز است - نه (فرزند) زاده، و نه زاده شده است - و هيچ كس همتاي او (نبوده) و نيست».
يا سوره: {(((((جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ (1) وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجًا (2) فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا (((} [المسد: 1 - 3].
«چون نصرتِ الهي و فتح فرا رسد - و مردم را ببيني كه گروه گروه در دينِ خدا درمى آيند - پس پروردگارت را با ستايش (او) به پاكي ياد كن و از او آمرزش بخواه. بى گمان او توبه پذير است».
6 ـ بعد از آن به ركوع رفته مى گويد: «الله أكبر» و دو دست خود را بر زانوي خود مى گذارد و مى گويد: «سُبْحَانَ رَبِّيَ الْعَظِيمِ» «پاك است پروردگار بزرگ من».
و سنت است كه سه بار يا بيشتر آن را تكرار كند.
7 ـ سپس سر را از ركوع بلند كرده مى گويد: «سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ» «خدا مى شنود ـ و مى پذيرد ـ ستايش كسيكه او را ستايش نمايد»، خواه إمام باشد و يا منفرد (تنهاگذار).
و بعد از راست شدن و آرام گرفتن از ركوع مى گويد: «رَبَّنَا وَلَك
بعد از اتمام طهارت و پاكيزگي بدن و محل نماز با صفتي كه ذكر كرديم انجام گرفت، و مسلمان از دخول وقت نماز مطمئن شد بطرف قبله كه خانهء خدا در مكه است ايستاده و براي هر نمازي كه مى خواست بخواند اعم از فريضه و سنت و نافله در قلب خودش نيّت مى كند (2) و سپس اعمال ذيل را انجام مى دهد:
1 ـ در حاليكه به سجده گاه خودش مى نگرد تكبير تحريمه «الله أكبر» مى گويد.
2 ـ در هنگام گفتن تكبيرة تحريمه هر دو دست خود را در تا برابر دو شانه و يا مقابل گوشها بالا مى برد.
__________
(1) - و در نزد بعضى علماء و مذاهب اسلامى مانند مذهب أحناف وقت ظهر تا زمانى ادامه پيدا مى كند كه سايهء هر چيز علاوه از سايهء اصلى دو برابر شود، = = اگر سايهء اصلى جوان (1.5) مترى در وقت زوال (هنگاميكه آفتاب بالاى سر ايستاده) (20) سانتى متر بوده تا وقتى كه سايهء او سه متر و (20) سانتى متر شود وقت نماز ظهر ادامه دارد. (مترجم)
(2) - نيّت در قلب است، زيرا از رسول اكرم - صلى الله عليه وآله وسلم - ثابت نشده كه آنحضرت نيّت را بر زبان آورده باشند، مگر نيّت حج، و همچنين از صحابه و ياران و تابعين هم ثابت نشده، پس نيّت كردن با زبان يك نوع بدعت بشمار مى رود. (مترجم)
3 ـ و سنت است كه بعد از تكبير تحريمه دعاي استفتاح نماز بخواند (1) و بگويد: «سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ وَتَبَارَكَ اسْمُكَ، وَتَعَالَى جَدُّكَ، وَلَا إِلَهَ غَيْرَكَ».
«بار إلها! ما تو را منزه مى دانيم، و تو را حمد و سپاس مى گوئيم، و نام تو را برتر مى دانيم و هيچ معبود بر حقي غير از تو وجود ندارد».
و اگر بخواهد بجاي دعاي گذشته اين دعاء را مى خواند: «اللَّهُمَّ بَاعِدْ بَيْنِي وَبَيْنَ خَطَايَايَ كَمَا بَاعَدْتَ بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ، اللَّهُمَّ نَقِّنِي مِنْ خَطَايَايَ كَمَا يُنَقَّى الثَّوْبُ الْأَبْيَضُ مِنَ الدَّنَسِ، اللَّهُمَّ اغْسِلْنِي مِنْ خَطَايَايَ بِالْمَاءِ وَالثَّلْجِ وَالْبَرَد».
«بار إلها! همچنانكه بين مشرق و مغرب فاصله ايجاد كردي، بين من و گناهانم فاصله ايجاد كن. پروردگارا! همچنانكه لباس سفيد از چرك پاك مى شود مرا از گناهانم پاك گردان. خداوندا! مرا از گناهانم با آب و يخ (برف) و تگرگ شستشو ده».
4 ـ سپس مى گويد: «أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ، بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ».
«پناه مي برم به خدا از شر شيطان ملعون و نفرين شده، بنام خداوند بخشايندهء مهربان».
سپس سورهء فاتحه را قراءت مى كند: {((((((((((لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ (2) الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ (3) مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ (4) إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ (5) اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ (6) صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالِّينَ (((} و بعد از آن مى گويد: «آمين».
__________
(1) - دعاى شروع كردن نماز «استفتاح»، دعائيست كه بعد از تكبير تحريمه و قبل از شروع به قراءت فاتحه در نماز خوانده مى شود و حكم آن سنت است.
«ستايش خداي راست، پروردگار جهانيان - بخشاينده مهربان - خداوند روزِ جزا - تنها تو را بندگي مى كنيم، و تنها از تو ياري مى جوييم - ما را به راهِ راست ره نما - راه كسانى كه به آنان انعام كرده اي (راه پيغمبران و صدّيقان و شهيدان و صالحان)، نه آنان كه مورد خشم قرارگرفته اند (يهود)، و نه راه گمراهان (نصاري)».
«آمين» دعاي ما را بپذير، و ما را به راه راست پايدار گردان.
5 ـ سپس سوره اي از سوره هاي قرآن كه آن را حفظ دارد قراءت مى كند مانند: {((((هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ (1) اللَّهُ الصَّمَدُ (2) لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ (3) وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَد (((} [الإخلاص: 1 - 4].
«بگو: خداوند است كه يگانه است - خداوند بى نياز است - نه (فرزند) زاده، و نه زاده شده است - و هيچ كس همتاي او (نبوده) و نيست».
يا سوره: {(((((جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ (1) وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجًا (2) فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا (((} [المسد: 1 - 3].
«چون نصرتِ الهي و فتح فرا رسد - و مردم را ببيني كه گروه گروه در دينِ خدا درمى آيند - پس پروردگارت را با ستايش (او) به پاكي ياد كن و از او آمرزش بخواه. بى گمان او توبه پذير است».
6 ـ بعد از آن به ركوع رفته مى گويد: «الله أكبر» و دو دست خود را بر زانوي خود مى گذارد و مى گويد: «سُبْحَانَ رَبِّيَ الْعَظِيمِ» «پاك است پروردگار بزرگ من».
و سنت است كه سه بار يا بيشتر آن را تكرار كند.
7 ـ سپس سر را از ركوع بلند كرده مى گويد: «سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ» «خدا مى شنود ـ و مى پذيرد ـ ستايش كسيكه او را ستايش نمايد»، خواه إمام باشد و يا منفرد (تنهاگذار).
و بعد از راست شدن و آرام گرفتن از ركوع مى گويد: «رَبَّنَا وَلَك