Mavzu: Qadimgi dunyo tarixidagi yurtimiz hududlarida joylashgan yodgorliklar, shahar va qal'alar (2022-yilgi nashr)
1️⃣ O'rta Osiyoda eng qadimiy toshdan yasalgan mehnat qurollari topilgan hududlar:
1) Farg'ona vodiysidagi Selungur;
2) Toshkent viloyatidagi Ko'lbuloq.
2️⃣ O'rta paleolit davri makoni – Boysun togʻidagi Teshiktosh g'ori.
3️⃣ So'ngi paleolit davri makonlari topilgan joylar:
1) Samarqand shahri;
2) Toshkent viloyatidagi Ko'lbuloq;
3) Farg'ona vodiysi.
4️⃣ Mezolit davri makonlari:
1) Obishir (Farg'ona vodiysi);
2) Qoʻshilish (Toshkent vohasi);
3) Machay (Surxondaryo viloyati).
5️⃣ Bronza davri manzilgohlari:
1) Xorazm viloyati;
2) Buxoro viloyati Qorako'l tumani Zamonbobo manzilgohi;
3) Surxondaryo vil. Muzrabotdan Sopollitepa, Sherabodga yaqin joydan Jarqo'ton manzilgohlari.
6️⃣ Mil.avv. VII – VI asrlarda rivojlangan shaharlar:
1) Afrosiyob (Samarqand shahri);
2) Ko‘ktepa (Zarafshon vohasi);
3) Yerqo‘rg‘on va Uzunqir (Qashqadaryo vohasi);
4) Ko‘zaliqir (Xorazm);
5) Qiziltepa (Surxondaryo vohasi).
7️⃣ Qadimgi Baqtriya davlati shaharlari - Afrosiyob, Qiziltepa, Uzunqir, Yerqo‘rg‘on.
8️⃣ Qadimgi Xorazm davlati shahri - Koʻzaliqir.
9️⃣ Ahamoniylar davrida mil.avv. VI – IV asrlarda daryolar vohalaridagi hunarmandchilik markazlari sifatida rivojlangan qadimiy shaharlar:
1) Ko‘ktepa (Zarafshon);
2) Daratepa (Qashqadaryo);
3) Xumbuztepa va Ko‘zaliqir (quyi Amudaryo vohasi).
🔟 Salavkiylar davlatidagi madaniyat markazlari - Baqtra, Maroqanda, Marg‘iyona Antioxiyasi (Marv), Termiz.
1️⃣1️⃣ Sirdaryo boʻyida joylashgan shahar va qal’alar:
1) Kurushkat (Kiropolis) – Kir II asos solgan;
2) Aleksandriya Esxata – Xoʻjand shahri yaqinida Makedoniyalik Aleksandr tomonidan qurilgan.
1️⃣2️⃣ Yunon-makedonlar davrida qurilgan qal’alar:
1) Kampirtepa qal’asi – Termiz yaqinidagi Amudaryoning o‘ng qirg‘og‘ida joylashgan;
2) Uzundara qal’asi – Boysun togʻlarida joylashgan;
3) Oyxonim shahri – Baqtriyada joylashgan qadimgi yunon shahri.
1️⃣3️⃣ Qadimgi Xorazmning shahar va qal’alari:
1) Xiva, Jonbosqal’a, Bozorqal’a – ulug‘vor va muhtasham binokorlik ishlari amalga oshirilgan
2) ibodatxonalar qurilgan qal’alar – Qoʻyqirilganqal’a (mil. avv. III asrda qurilgan mustahkam istehkom) va Oqchaxon qal’a (mil. avv. II–I asrlarga tegishli Amudaryoning o‘ng qirg‘og‘idagi qal’a)
3) Tuproqqal’a - Milodiy II–III asrlardagi shohona shahar – Xorazm hukmdorlarining qarorgohi;
4) Oybo‘yirqal’a - mil.avv. V–IV asrlar tegishli qal’a, xum sirtiga bitilgan yozuv namunasi topilgan;
1️⃣4️⃣ Qangʻ davlati yodgorliklari:
1) Qanqa shahar-qal’asi (Qangʻdiz, Bityan) – Toshkent viloyati Oqqoʻrgʻon tumanida joylashgan;
2) Shoshtepa yodgorligi mil.avv. II asrda qurilgan.
1️⃣5️⃣ Davan davlati shaharlari – Ershi, Shoʻrabashat, Axsikent, Uchqoʻrgʻon.
1️⃣6️⃣ Kushon davlati yodgorliklari – Xolchayon, Ayritom, Zartepa, Dalvarzintepa, Eski Termiz (Qoratepa, Fayoztepa), Surxko‘tal (Afg‘onistondagi Qunduz shahri yaqinida) va Kampirtepa (Termiz yaqinida).
1️⃣ O'rta Osiyoda eng qadimiy toshdan yasalgan mehnat qurollari topilgan hududlar:
1) Farg'ona vodiysidagi Selungur;
2) Toshkent viloyatidagi Ko'lbuloq.
2️⃣ O'rta paleolit davri makoni – Boysun togʻidagi Teshiktosh g'ori.
3️⃣ So'ngi paleolit davri makonlari topilgan joylar:
1) Samarqand shahri;
2) Toshkent viloyatidagi Ko'lbuloq;
3) Farg'ona vodiysi.
4️⃣ Mezolit davri makonlari:
1) Obishir (Farg'ona vodiysi);
2) Qoʻshilish (Toshkent vohasi);
3) Machay (Surxondaryo viloyati).
5️⃣ Bronza davri manzilgohlari:
1) Xorazm viloyati;
2) Buxoro viloyati Qorako'l tumani Zamonbobo manzilgohi;
3) Surxondaryo vil. Muzrabotdan Sopollitepa, Sherabodga yaqin joydan Jarqo'ton manzilgohlari.
6️⃣ Mil.avv. VII – VI asrlarda rivojlangan shaharlar:
1) Afrosiyob (Samarqand shahri);
2) Ko‘ktepa (Zarafshon vohasi);
3) Yerqo‘rg‘on va Uzunqir (Qashqadaryo vohasi);
4) Ko‘zaliqir (Xorazm);
5) Qiziltepa (Surxondaryo vohasi).
7️⃣ Qadimgi Baqtriya davlati shaharlari - Afrosiyob, Qiziltepa, Uzunqir, Yerqo‘rg‘on.
8️⃣ Qadimgi Xorazm davlati shahri - Koʻzaliqir.
9️⃣ Ahamoniylar davrida mil.avv. VI – IV asrlarda daryolar vohalaridagi hunarmandchilik markazlari sifatida rivojlangan qadimiy shaharlar:
1) Ko‘ktepa (Zarafshon);
2) Daratepa (Qashqadaryo);
3) Xumbuztepa va Ko‘zaliqir (quyi Amudaryo vohasi).
🔟 Salavkiylar davlatidagi madaniyat markazlari - Baqtra, Maroqanda, Marg‘iyona Antioxiyasi (Marv), Termiz.
1️⃣1️⃣ Sirdaryo boʻyida joylashgan shahar va qal’alar:
1) Kurushkat (Kiropolis) – Kir II asos solgan;
2) Aleksandriya Esxata – Xoʻjand shahri yaqinida Makedoniyalik Aleksandr tomonidan qurilgan.
1️⃣2️⃣ Yunon-makedonlar davrida qurilgan qal’alar:
1) Kampirtepa qal’asi – Termiz yaqinidagi Amudaryoning o‘ng qirg‘og‘ida joylashgan;
2) Uzundara qal’asi – Boysun togʻlarida joylashgan;
3) Oyxonim shahri – Baqtriyada joylashgan qadimgi yunon shahri.
1️⃣3️⃣ Qadimgi Xorazmning shahar va qal’alari:
1) Xiva, Jonbosqal’a, Bozorqal’a – ulug‘vor va muhtasham binokorlik ishlari amalga oshirilgan
2) ibodatxonalar qurilgan qal’alar – Qoʻyqirilganqal’a (mil. avv. III asrda qurilgan mustahkam istehkom) va Oqchaxon qal’a (mil. avv. II–I asrlarga tegishli Amudaryoning o‘ng qirg‘og‘idagi qal’a)
3) Tuproqqal’a - Milodiy II–III asrlardagi shohona shahar – Xorazm hukmdorlarining qarorgohi;
4) Oybo‘yirqal’a - mil.avv. V–IV asrlar tegishli qal’a, xum sirtiga bitilgan yozuv namunasi topilgan;
1️⃣4️⃣ Qangʻ davlati yodgorliklari:
1) Qanqa shahar-qal’asi (Qangʻdiz, Bityan) – Toshkent viloyati Oqqoʻrgʻon tumanida joylashgan;
2) Shoshtepa yodgorligi mil.avv. II asrda qurilgan.
1️⃣5️⃣ Davan davlati shaharlari – Ershi, Shoʻrabashat, Axsikent, Uchqoʻrgʻon.
1️⃣6️⃣ Kushon davlati yodgorliklari – Xolchayon, Ayritom, Zartepa, Dalvarzintepa, Eski Termiz (Qoratepa, Fayoztepa), Surxko‘tal (Afg‘onistondagi Qunduz shahri yaqinida) va Kampirtepa (Termiz yaqinida).