✍️سعید معدنی
🖊 دندان و نان؛
پیامدهای ناگوار افزایش جمعیت
@sokhanranihaaقبل از انقلاب ۱۳۵۷ سیاست جمعیتی رژیم پهلوی مثل اغلب کشورهای جهان سوم آن زمان، تشویق به کنترل جمعیت و کاهش باروری و زاد و ولد بود. اما با توجه به روستایی بودن نیمی از جمعیت و اینکه بخشی از شهرنشینان فرهنگ روستایی داشتند و فرزند نشانگر قدرت خانواده بود، این سیاست به سختی پیش می رفت. پس از انقلاب نه تنها این سیاست کنار گذاشته شد، بلکه حتی تبلیغ کنترل جمعیت و عمل در راستای آن جرم تلقی شد. مثلا اگر پزشکی عمل جراحی میکرد تا مادری فرزنددار نشود مجرم بود. همچنین در منابر، محافل و تریبونها تشویق به فرزندآوری سکهی روز بود. برخی نیز در میان توده مردم میرفتند و میگفتند این سیاست طاغوت بود تا جمعیت شیعه کم شود!( نمیدانم چرا عقلمان نمیرسید و به سیاست مشابه سایر کشورهای جهان سوم غیر شیعهی آن زمان توجه نمیکردیم!)
خاطرم هست یک بار در همان دهه شصت، استاد ما در سر کلاس درس دانشگاه از آیتالله مشکینی نقل قولی کرد که گفته بود: "شما نگران نباشید. فرزنددار شوید و بچه را به کوچه و خیابان بفرستید. خودش بزرگ میشود. هر آنکس که دندان دهد نان دهد"( نقل به مضمون). از این سخنان به انحای مختلف بسیار گفته میشد و هنوز هم گفته میشود. اینگونه افراد درک درستی از پیچیدگی های جامعهی مدرن و ویژگیهای پدیدهی شهرنشینی امروزی نداشته و ندارند. اینکه جامعه امروز با زمان قاجار و قبل از آن بسیار متفاوت است. بدین صورت بود که کنترل جمعیت برای حدود یک دهه رها شد و رشد جمعیت به شکل نگران کنندهای بالا رفت و ایران در وضعیت بدی قرار گرفت و متخصصان امر نگران امورجاری و آینده ایران شدند. به ناچار به اکبر هاشمی رفسنجانی - مرد متنفذ آن دوره در ساختار قدرت - متوسل شدند تا راهی برای این گره بگشایند. سرانجام فتواها از مراجع مبنی بر کنترل جمعیت گرفته شد و تشویق به کنترل جمعیت شروع شد. اما دیگر کار از کار گذشته بود و انفجار جمعیت دههی ۱۳۶۰ شمسی کار خودش را کرد و افزایش جمعیت ادامه پیدا کرد و همچنان ادامه پیدا خواهد کرد و جمعیت ایران با همین رشد در آینده به ۱۱۰ تا ۱۲۰ میلیون هم خواهد رسید.
در یک گزارش تحلیلی آمده برخی کارشناسان بر این باورند که با توجه به شرایط اقلیمی ایران، جمعیت مناسب همراه با رفاه عالی برای این سرزمین حدود ۳۰ میلیون نفر است و سیاست های پهلوی در جهت کنترل جمعیتی احتمالا در راستای همین هدف بود. در فیلم کوتاهی که در شبکههای اجتماعی و سایتها موجود است محمدرضا پهلوی آخرین پادشاه ایران در دیدار با روحانیون می گوید: "جمعیت ایران شاید به ۶۵ میلیون نفر هم برسد لذا باید برای آن زمان فکری کرد" در زمان وقوع انقلاب اسلامی جمعیت ایران ۳۳ میلیون نفر بود. محمدرضا پهلوی نمیدانست که ما در دهه ۱۳۷۰ از این ۶۵ میلیون عبور خواهیم کرد و الان که سال ۱۴۰۳ است احتمالا از ۹۰ میلیون نفر هم گذاشته ایم. ۹۰ میلیونی که تقریبا برای مدیریت آن هیچ برنامهریزی مدونی نداریم.
این افزایش سرسام آور و بدون برنامه جمعیت در دهه ۶۰ عوارض جبران ناپذیری بوجود آورده است از جمله:
-افزایش بیکاری و سرخوردگی بخش مهمی از جوانان و گسترش و افزایش جرم و جنایت؛
-آموزش طبقاتی مدارس و وجود اکثریت مدارس و دانشگاهها بی کیفیت؛
- مهاجرت و یا فرار جوانان باهوش و متخصص از کشور؛
-عدم امکان اشتغال، داشتن مسکن و ازدواج برای اکثریت جوانان و میانسالان؛
-وجود اتومبیلها و جادههای بیکیفیت، که هر روز بطور متوسط ۵۰ نفر در تصادفات کشته میشوند؛
- عدم وجود چند ورزشگاه استاندارد، و مورد تمسخر قرار گرفتن از سوی کشورهای منطقه، اینکه فرزندانمان در مقابل تیمهای ملی و باشگاهی سایر کشور خجل و سرافکنده و خوار میشوند؛
-تبدیل شدن دو استان سرسبز شمالی کشور به زباله دانی زباله های مسافران انبوه تعطیلات آخر هفته؛
- بسیاری از استانهای مرکزی هم به خاطر افزایش بی رویهی و بیحساب و کتاب از آبهای زیرزمینی با خطر حتمی فرو نشستزمین مواجه هستند؛
- افزایش روز افزون گرانی و تورم و فقر، اینکه مردم در شش و بش زندگی روزمره خود درماندهاند؛
-و مسائل دیگر ...
فعلا جمعیت ۸۵-۹۰ میلیونی امروز را به امان خدا رها کردهایم تا ببینیم آینده چه میشود. این سرزمین که جمعیت مناسب برای آن ۳۰ میلیون نفر بود با جمعیت ۱۲۰ میلیون نفر به مراتب فرسوده تر خواهد شد.
در نهایت اینکه جمعیت ایران در زمان قاجار یعنی سال ۱۲۸۰ شمسی بنا به برآوردها تقریبا ۷/۵ میلیون نفر بوده، بخش های زیادی از این سرزمین بکر و پرآب و سرسبز بود. اما بعد قرنی با هجوم بی رویه جمعیت و نابودی محیط زیست، زیستن در آن سخت شده است. به تعبیر سهراب سپهری" تنهایی من شبیخون حجم تو را پیشبینی نمی کرد"!
۲۶ شهریور ۱۴۰۳
#سعید_معدنی