#علوم_و_فنون_ادبی_دهم
#موازنه_و_ترصیع (درس نهم)
⬅️موازنه، تقابل سجع های متوازن یا متوازی در دو یا چند جمله است که به هم آهنگی آن ها می انجامد.
به بیت زیر، توجه کنید:
دل به امید روی او همدم جان نمی شود
جان به هوای کوی او خدمت تن نمی کند
حافظ
دل/به/امید/روی/او/همدم/جان/نمی شود
جان/به/هوای/کوی/او/خدمت/تن/نمی کند
هر مصراع از بیت بالا، یک جمله است. کلمه های دو جمله را روبه روی هم نوشته و به هم ارتباط داده ایم. همان طورکه می بینید، تمام کلمه های مقابل هم، به جز "کوی و روی" سجع متوازن اند. این تقابل سجع ها، افزایش دهندۀ موسیقی لفظی شعر است. آرایۀ موازنه در نثر نیز به کار می رود.
عبارت زیر را با هم می خوانیم:
در/ بدایت/، بند/ و/ چاه/ بود
در/ نهایت/ تخت/ و/ گاه/ بود.
تفسیر سورۀ یوسف(ع)، احمد بن زید طوسی
این عبارت، دو جمله است. کلمه های جملۀ اول با قرینه خود در جمله دوم هم وزن اند؛ یعنی سجع دارند.
⬅️ترصیع، موازنه ای است که، همۀ سجع های آن متوازی باشد؛ مانند:
ای منور به تو، نجوم جمال
ای مقرر به تو رسوم کمال
رشید وطواط
ای/ منور/ به/ تو/ نجوم/ جمال
ای/ مقرر/ به/ تو/ رسوم/ کمال
سجع های پدیدآورندۀ این موازنه، یعنی "منور، مقرر" و "نجوم، رسوم" و "جمال، کمال" با سجع های مثال های قبلی تفاوتی دارد؛ آیا این تفاوت را در می یابید؟ تمام سجع های این "موازنه"، متوازی اند؛ یعنی، علاوه بر هم وزنی، واج های پایانی آن ها نیز یکسان است.
حال یک بار دیگر ابیاتی را که از نظر نحوۀ کاربرد سجع بررسی کردیم، بخوانید؛ موسیقی کدام یک، گوش نوازتر است؟ دربارۀ علت آن توضیح دهید.
⁉️موازنه و ترصیع را تشخیص دهید.
برگ بی برگی بود ما را نوال
مرگ بی مرگی بود ما را حلال
ما برون را ننگریم و قال را
ما درون را بنگریم و حال را
ما ز بالاییم و بالا می رویم
ما ز دریاییم و دریا می رویم
چرا ننهم؟ نهم دل بر خیالت
چرا ندهم؟ دهم جان در وصالت
عالم همه عابدند و معبود یکی است
دنیا همه ساجدند و مسجود یکی است
ز گرز تو خورشید گریان شود
ز تیغ تو بهرام بریان شود
🔰علوم و فنون دهم
#تیمور_مرادی
#موازنه_و_ترصیع (درس نهم)
⬅️موازنه، تقابل سجع های متوازن یا متوازی در دو یا چند جمله است که به هم آهنگی آن ها می انجامد.
به بیت زیر، توجه کنید:
دل به امید روی او همدم جان نمی شود
جان به هوای کوی او خدمت تن نمی کند
حافظ
دل/به/امید/روی/او/همدم/جان/نمی شود
جان/به/هوای/کوی/او/خدمت/تن/نمی کند
هر مصراع از بیت بالا، یک جمله است. کلمه های دو جمله را روبه روی هم نوشته و به هم ارتباط داده ایم. همان طورکه می بینید، تمام کلمه های مقابل هم، به جز "کوی و روی" سجع متوازن اند. این تقابل سجع ها، افزایش دهندۀ موسیقی لفظی شعر است. آرایۀ موازنه در نثر نیز به کار می رود.
عبارت زیر را با هم می خوانیم:
در/ بدایت/، بند/ و/ چاه/ بود
در/ نهایت/ تخت/ و/ گاه/ بود.
تفسیر سورۀ یوسف(ع)، احمد بن زید طوسی
این عبارت، دو جمله است. کلمه های جملۀ اول با قرینه خود در جمله دوم هم وزن اند؛ یعنی سجع دارند.
⬅️ترصیع، موازنه ای است که، همۀ سجع های آن متوازی باشد؛ مانند:
ای منور به تو، نجوم جمال
ای مقرر به تو رسوم کمال
رشید وطواط
ای/ منور/ به/ تو/ نجوم/ جمال
ای/ مقرر/ به/ تو/ رسوم/ کمال
سجع های پدیدآورندۀ این موازنه، یعنی "منور، مقرر" و "نجوم، رسوم" و "جمال، کمال" با سجع های مثال های قبلی تفاوتی دارد؛ آیا این تفاوت را در می یابید؟ تمام سجع های این "موازنه"، متوازی اند؛ یعنی، علاوه بر هم وزنی، واج های پایانی آن ها نیز یکسان است.
حال یک بار دیگر ابیاتی را که از نظر نحوۀ کاربرد سجع بررسی کردیم، بخوانید؛ موسیقی کدام یک، گوش نوازتر است؟ دربارۀ علت آن توضیح دهید.
⁉️موازنه و ترصیع را تشخیص دهید.
برگ بی برگی بود ما را نوال
مرگ بی مرگی بود ما را حلال
ما برون را ننگریم و قال را
ما درون را بنگریم و حال را
ما ز بالاییم و بالا می رویم
ما ز دریاییم و دریا می رویم
چرا ننهم؟ نهم دل بر خیالت
چرا ندهم؟ دهم جان در وصالت
عالم همه عابدند و معبود یکی است
دنیا همه ساجدند و مسجود یکی است
ز گرز تو خورشید گریان شود
ز تیغ تو بهرام بریان شود
🔰علوم و فنون دهم
#تیمور_مرادی