San'at tanqidchisi kundaligi

Ibrohimovaning "Alsgeymer"i haqida

Ibtidoiy davrlarda ifoda etish shakli tasvir edi. Keyinchalik tarixiy evolyutsiya natijasida tasvir o'rnini so'z egalladi. Lekin hozirgi media olamni tasavvur qilib tasvir(vizual) birlamchi o'ringa qaytayotganini tahmin qilish mumkin. Bu misolni keltirishimdan maqsad muallifnining kitobida na tasvir o'z o'rnida, na so'z(matnlar ohangrabosi) o'z o'rnida qo'llangan. Muallif huddi izquvar-tergovchi kabu syujet orqasidan yugiradi-ki, o'qirmanni nafas olishga ham qo'ymasdan tupikka(odatiy, kutilgan) xulosa bilan yuzlashtiraveradi. Bu jihatni nisbatan uslub deb ham baholab bo'lmaydi. Buni shunchaki "fast-food adabiyoti" bo'lishi mumkin.

Ataraksiya va ahloqiy mimisis.
Muallif kitobida so'zlarni shunchalik zo'rlagan-ki, o'qish davomida o'zimni haqoratlanoyotgandek his etdim. Ikkinchidan, syujet o'ta tezkor va hikoyalar xulosasi mahalliy(an'anaviy) qadriyatlarga asoslanganligi o'qirmanning g'ashini keltiradi(shaxsan menda shunday kechdi). Improvizatsiyaga berilib ketadigan tuyiladi.
Lekin muallif o'zi miyasida qurgan algoritimidan bir qadam ham chetlab o'tmagan. Bu jarayonni ataraksiya(tashqi dunyodan holi, o'z holatidan, ishidan rohatlanish) deb ayblash mumkin.
Kitobdagi hikoyalarni o'qish davomida asabimni egovlab kelgan jihat bu xulosalar bo'ldi. Sababi xulosalarning tub mohiyati azaliy ahloqqa taqlid(mimisis)dan iborat edi. Menimcha muallif falsafa va san'at tanqidi haqida fundamental kitoblar bilan shug'illanishi kerak.
Kitobdan o'rin olgan qisqa hikoyalar esa ahloqqa qurilgandek, huddi zamonaviy hadislarga o'xshaydi.
Muallifning(ijodkor) ijtimoiy pozitsiyasi faqatgina kitob so'nggidagi (Ayol, oshxona va ijod) nomli essesida maishiy hayotda ijodkor-ayolning norozilik kayfiyati aks etadi. Aynan shu signal jiddiyroq, sababi muallifdek boshqa ayollar jamiyatimizda ko'plab topiladi.

Menimcha, bu kitob muallif uchun bir ijodiy tajriba, keyingilarida jiddiyroq yondashar? Umid qilamanki, keyingilarida jiddiy kitoblar yozadi.

P.s) kitoblar haqida yozishni davom ettirmoqchiman. Bu birinchisi.
@artjingo

Ko'pchilik ijodkor(rassom, shoir-yozuvchi va boshqalar)ning ijodiy ishi ostida olqishli jumlalar yoziladi. Tahminan shunday: "zo'r, klassno, shedevr, gap yo'q, zo'r chiqqan, tasanno...." bu hammasi parazit so'zlar aslida. Huddi zombi.
Ijodkorni o'zi bilmagan holda yeb bitiradi. Ehtiyot bo'linglar.
@artjingo

"Modern oshiq" Sardor Erkinov haqida

O'zbek tasviriy san'atida peyzajist(manzarachi) rassomlarni bir qancha turga ajratish mumkin. Jumladan:
1.Post-sotsrealizm uslubida kartina yozadigan rassomlar (akademik-realistlar);
2. Sharq ekzotikasi va post-kolonialist peyzajistlar(bu turdagi rassomlar 19-asr oxiri va 20-asr boshlarida Turkistonga kelgan rassomlarning peyjaz ishlaridan tasirlanganlar).
Peyjazistlar rassomlarni ikkiga ajratishimda hechqanday da'vo yo'q, bu shunchaki mening xulosalarim. Va bu xulosalar Sardor Erkinovning ishlariga baho berishda sizlar uchun qo'llanma bo'lishi mumkin?
Sardorning ijodini hozircha ikkiga ajratish mumkin: 1) o'tgan asr boshidagi tarixiy shaxslar portreti("Turkiston ikonasi" deb nomlanadi, ijodiy jarayon davom etmoqda).
2) Peyjazlar.
Sardorning talabalik davridan O'rta asr sharq shoirlari(Sa'diy She'roziy, Hofiz...)ning lirik g'azallari va zamonaviy san'at tarixiga qiziqib yurardi. Tabiiyki, bu qiziqish uning institut davridagi diplom ishida yaqqol aks etgandi. Shu nuqtayi nazarda Sardorni "Modern oshiq" deb nomlasak ham bo'ladi.
Peyzajlar koloriti yoqimli va rangtasvirona tehnika saqlanib qolgan, ya'ni (bannerniy jivopis emas).
Peyzajlarida rangtasvirona simfoniya, gedonizm uchqunlari va liriko-romantizm tuyg'ulari mujassamlashgan.
Yakuniy xulosani keyinga qoldiraman, sababi hali rassom ijodiy tajribalar o'tqizishi kerak. Hozircha ishlarini tomosha qilinglar.
@artjingo

Hozirgi kunda insoniyatning boshida turgan eng yirik, globall muammolar qaysilar deb o'ylaysizlar?
Fikrlaringizni izohda qoldiring.

Kino - Chodirxayol(o'rta asrlardagi ko'cha-maydon tomoshalari) emas.
Kino - vaqtni o'ldiruvchi, insonga maroqli hordiq beruvchi san'at emas(garchi bu qarash odamlarimizga SSSR davridagi ijtimoiy-poetic va hind filmlarini tomosha qilib singib ketgan bo'lsa-da)
Kino - amaldagi hukumat siyosatining mediadagi oppozitsiyasi.
Kino - tafakkurli san'at, shu bilan birgalikda mualliflardan faollik talab etuvchi san'at.
@artjingo

Lars Fon Trier - "Faustona qalb" apokolipsisi
Lars Fon Trier- asablari titrayotgan iblis
Lars Fon Trier - kelajak san'ati santexnigi.
Xullas bu kinorejissyorni shunday nomlar bilan atayman). Quyida esa Ijodi va kinemotografik uslubi haqida biron nimalar yozgandim.

Inson psixikasi va tabiat tahlili.
Trier filmlaridagi eng asosiy mavzu bu inson ichidagi iblislardir(shayton, jin), ular(iblis) o'zlarini boshqasiga nisbatan munosabatlari( Догвилл, Антихрист), o'zlarining idroksiz ravishda yo'q qilinishini( Меланхолия, Нимфоманка), haddan tashqari og'riq va azoblar( Рассекая волны, Танцующая в темноте) orqali namoyon qiladi. Va ushbu yovuzlikning boshchisi va asosiy sababchisi sifatida har doim ayol obrazi turadi. Uning filmlarida ayol qahramonlar qandaydir tarzda yerdagi hayotning asosiy sifatida yovuzlikni mutlaqlashtirayotgandek tuyiladi.
So'zsizlik, shafqatsizlik.
U filmlarida zo'ravonlikni, xo'rlash, azob-uqubatlar va qurbonlik mavzularini ustalik bilan tasvirlaydi. Uning o'zi ta'kidlaganidek: "kinoda mutlaq yovuzlikni tasvirlash juda oson, chunki yovuzlik prinspial jihatdan visual xususiyatga ega va har birimizning miyamizda ahmoqa stereotipik yovuzlik tasvirlar to'lib yotibdi. Ammo ezgulikni tasvirlashga harakat qilib ko'ring-chi, eszgulikning visual timsoli doimo zerikarli va yolg'on ko'rinishda ekanligini tushunasiz"
Trier filmlaridagi gipnostik videolar ketma-ketligi
Trier tomoshabinga o'z g'oyalarini to'laqonli tarzda singdirish uchun gipnostik video-tasvirlarni sekinlashtirgan holda taqdim etadi. Bu narsa uning (Антихрист) boshlanishida va (Меланхолия)ning bazi sahnalarida ko'rish mumkin. Aynan o'sha kadrlar Phantom kemaralari tomonidan soniyasiga ming kvadrat chastotoda suratga olingan, natijada esa tomoshabinni ongsizlik oqimi bilan yuzlatiradi.
Sovuqqonkik va "Scandinavia nuari"
Lars fon Trier Daniyada to'g'ilgan va shu davlatda rejissyorlik ta'limini olgan. Uning san'at estetikasi va uslubi shimoliy Yevropa azaliy san'atkorlari uslubi bilan hamohang. Shuning uchun ham uni "skandinaviya nuari" asoschisi deyishadi.
Uning ilk filmi (элементы преступления)da nuar janrining klassik qonunlariga bo'ysingan holda tavsirga olingan, lekin ba'zi sahnalarida esa nemis ekspressionizmdan ilhomlanganini ham sezish mumkin.
Novotorlik: "Dogma 95"
Rejissyor "Королевство " filmini suratga olayotgan paytda tehnika va uslub tomoshabin uchun syujet va personajlarga qaraganda muhim emas degan xulosaga keladi. U ijodiy fikr erkinligi uchun qatiy aketizm tamoyillariga tayana boshlaydi. Va shu orqali "Dogma 95" (montajdagi irrationallik, filmlar huddi reportaj-xabardek tuyilishi) paydo bo'ladi.
Trilogiyalar
Rejissyor bir necha marta filmlarni trilogiyalashtirilgan. Ulardan birinchisi "Е- trilogiyasi"(Элементы преступления, Эпидемия и Европа) filmlarning bosh harfi E bilan boshlanadi.
Ikkinchi trilogiyasi esa bolalarning sevimli kitobi "Oltin yurak" trilogiyasi sof qalbli insonlar haqida( Рассекая волны, Идиоты и Танцующая в темноте). Keyingi trilogiyasi tugallanmagan bo'lib "AQSH-imkoniyatlar mamlakati" deb nomlanadi. Shu trilogiyaning ( Вашингтон) filmi umuman suratga olinmagan, (Догвилл ва Мандерлей) filmlarida rejissyorning Amerikaga nisbatan qisman nafratini sezish mumkin.
Muallif so'nggi filmlarini birlashtirmagan, lekin biz uni shartli ravishda birlashtirib, "Depressiya trilogiyasi" (Антихрист, Меланхолия, Нимфоманка) deb nomlashimiz mumkin.
Trier filmlarida albatta bir hikoya qiluvchi(gipnozchi, mashhur rassom yoki Trierning o'zi) turadi, uning so'zlariga qaraganda, ovozli hikoya qilish tomoshabinnni oldinda ulkan bir dahshat kutib turganligini ko'rsatishi bilan, ikkinchi tomondan kinoni san'atning boshqa turlari: adabiyot, teatr yoki musiqaga yaqinlashtiradi.
Xulosa qilib shuni aytishim mumkinki, Trier insoniyat madaniy tafakkurining alter-egosi. Uning ijodini sinchiklab o'rganishimiz kerak va o'zimiz uchun saboq chiqarishimiz zarur.
@artjingo

Kinemotografiya tarixida eng katta inqilob bu - o'tgan asrning 1960-yillar boshlarida paydo bo'lgan "fransuz yangi to'lqini" rejissyorlari: Jan Lyuk Godar va Fransua Truyuffo filmlarida ko'rishimiz mumkin. Ikki rejissyorning bir-biridan farqi shunday:
Fransua Truyuffo filmlarida biroz romantika, narcissism lirik kayfiyat seziladi, ammo Jan Lyuk Godar buyuk skeptik va injiq maksimalist bo'lib ko'rinadi, aslida ham shunday.

Fesbook tarmog'idagi do'stlarga savol bermoqchiman: sizlar umuman san'at tarixidagi qanday inqiloblarni bilasiz? Va o'sha inqilibiy harakatlar haqida fikringiz qanday?

San'at bu mukammal jinoyat va aksincha, kino esa axloqsiz dindir.
Lars fon Trier.

Bu rejissyorning psixikasi meni Har doim o'yga toldirib keladi.

Kanal faollashdi

Umuman olganda, O'zbekiston madaniy sohasidagi ijodkorlar: telba, psix, egoist, atheist/agnost, nigilist, tsinik, aktivist, dissident va axmoqona qoliblardan tashqarida fikr yuritadigan bo'lishi zarur! Badiiy ta'lim deb bosh qotirib yurganlar, ayniqsa (K.Behzod instituti) talabalarga yo'qoridagi tushunchalarning ijodkor uchun qanchalik qimmatli ekanligini tushuntirib bersa yetarli.
Etnografiya, ekzotika, orientalizm, milliy o'ziga xoslik atrofida aylanib, biron narsa yozayotgan yoki chizayotganlar bechora odamlardir. Aksiga olib, hukumat ham shu bechoralarni qisman rag'batlantiradi, bu esa - tragediya.
Madaniyat sohasiga qiziquvchi itimoiy tarmoq faollari, mustaqil jurnalistlar va boshqa...lar esa yo'qorida sanab o'tilgan o'zgacga fikrlovchi ijodkorlarni targ'ib qilishi, ommaviylashtirishi zarur.

P.s) faqat hokimlar o'zgaradimi? President siyosati propagandistlari: Madaniyat vazirligi, Yozuvchilar uyushmasi, Badiiy akademiya, Kinematografiya agentligi rahbarlarini ham almashtiringlar. Ko'pchilik charchadi-ku bulardan. Yangi rahbardan qandaydir "Yangilik" kutadi hamma. Shundaymi?

Foto kinorejissyor Luis Bunuelning "Andalusiya iti"(1928) birinchi syurrealistik filmi startidan.