Akaakuuwwan Ilaalcha Namaa
Ilaalcha isaan qaban irratti hundoofnee namoota bakka sadiitt qooduu dandeenya. Isaanis kan armaan gadiiti:
Namoota Ilaalcha /Yaada Xiqqaa
Qaban (Small Minded People)
Namoonni akkasii yeroo baay'ee nama dhuunfaa irratti xiyyeef- fatu. Haasaan isaanii nama dhuunfaa waliin kan wal qabate dha. "Abalu akkas jedhe...", "Abalu akkas goote...", "Abbaan abaluu
akkana akkana gochuuf jedha..." jedhu. Namoonni akka kanaa kun waa'ee nama dhuunfaa irratti waan xiyyeeffataniif hawaasa biratti hamattoota jedhamuun beekamu.
Waa'ee waan biraa dhaga'uu irra waa'ee nama tokkoo dhaga'uun baay'ee isaan gammachiisa. Waan dhaga'an icciitiidhaan qabatanii turuun isaanitti ulfaata. Kanaaf dhoksaa /icciitii namaaf eeguu irratti rakkina qabu.
Namoota Ilaalcha Giddu Galeessaa
Qaban (Medium Minded People)
Namoonni garee kana keessatti ramadamanimmoo warra jalqabaa irra amma tokko kan fooyya'anii dha. Yeroo baay'ee wanti isaan yaadan waa'ee dhaabbata (organization) tokkooti. Dhaga'uus wanti isaan fedhan kanuma. "Kilabiin kubbaa miillaa Arsenaal akkana godhe...", "Waldaan dargaggoota aanaa keenyaa kana kana raawwate...", "Masjiida achii keessatti kun kun ta'e..." fi kanneen kana fakkaatan jedhu.
Namoonni akkanaammoo yeroo fi humna isaanii waan hin bar- baachifneef oolchuun beekamu. Waan isaan hin ilaallanne keessa seenuun of qisaasessu. Kunimmoo yeroo isaaniitti haalaan akka hin fayyadamne isaan taasisa. Ammallee wanti bira darbanii deemuun isaaniif ta'u ni jira. Kanneen akkanaa yoo si mudatan irraa hin baqatin. Kallattii sirrii itti argisiisi.
Namoota yaada /ilaalcha guddaa
qaban (Large minded people)
Isaan kun namoota fageessanii yaaduu danda'anii dha. Waa'ee nama dhuunfaas ta'e waa'ee dhaabbata adda addaa utuu hin taane, yaada (idea) irratti mari'atu. Akkamitti hojii adda addaa hojjechuu akka qaban haasa'u. Yeroo baay'ee mul'ata (vision) qaban dubbachuu jaallatu.
Namoonni akkasii ofii isaanii qaama rakkina garaa garaa ta'u utuu hin ta'in, rakkina uumame hundaaf furmaata barbaaduun beekamu. Nama kufe yoo argan kufaatii isaaf itti qoosuudhaan hamilee isaa cabsuu irraa qabanii kaasanii maal gochuu akka inni qabu itti himuun, kallattii itti agarsiisuun dirqama eenyummaa isaanii ba'atu.
Ofii isaanii sadarkaa guddaa irra ga'uuf akkuma dhama'an hunda namoonni isaan kaanis akka guddatan barbaadu. Hinaaffaaf raaw. watanii iddoo hin kennan. Hir'ina isaanii irra ga'umsa isaanii ir. ratti xiyyeeffatu.
"Ani nan deemaa, ati hafi" ilaalcha jedhu hin qaban. "Anis atis wajjin kufna" jedhaniis hin yaadan. Nama hundumaaf ilaalcha sirrii qaba. "Wajjin guddanna" jedhanii waan yaadaniif dadhabaa lammii isaanii gargaaruu irratti xiyyeeffatu. Gammachuu lammii isaanii gargaaruun isaaniif kennu qarshiin kamuu bakka isaaniif hin buusu.
Kitaaba Eebbisaa Baayisaa barreesse irraa
Miiraa Xiiqii ๐ฏ