Doctor - "ZSHZ"

#Qandli_diabet_I_turi

🆕🆕🆕
Qandli diabet (I turi) bu insulin yetishmasligi tufayli kelib chiqadigan endokrin kasallik bo‘lib, asosan yoshlar va bolalarda kuzatiladi. Keling, bu kasallik haqida to‘liq ma’lumotni ko‘rib chiqamiz: ✅

1. Etiologiyasi ⚡️

Qandli diabetning I turi asosan autoimmun kasallik hisoblanadi, bunda tananing immun tizimi o‘zining beta hujayralarini yo‘q qiladi. Beta hujayralari insulin ishlab chiqaruvchi hujayralardir, ular pankreatik orolchada joylashgan. Etiologik omillar quyidagilar bo‘lishi mumkin:✔️
• Genetik omillar: Kasallikka moyillik irsiy yo‘l bilan yuqishi mumkin. Buning uchun maxsus genlar majmuasi mavjud.✔️
• Atrof-muhit omillari: Viruslar (masalan, qo‘zichoq va enteroviruslar) autoimmun javobni qo‘zg‘atishi mumkin.✔️
• Autoimmun javob: Tana beta hujayralarini begona hujayralardek qabul qilib, ularga qarshi antitanachalar ishlab chiqaradi, bu insulin ishlab chiqarishni sekin-asta kamaytiradi va to‘xtatadi.✔️

2. Patogenezi ✅

Kasallik rivojlanish jarayoni quyidagicha: 💥
• Beta hujayralari immun tizimi tomonidan yo‘q qilinadi.✔️
• Insulin yetishmovchiligi paydo bo‘ladi, natijada hujayralar glyukozani qabul qila olmaydi va energetik yetishmovchilikka duchor bo‘ladi.✔️
• Qonda glyukoza darajasi oshadi (giperglikemiya) va bu to‘qima va organlarga zarar yetkazadi.✔️
• Yana, glyukozaning ko‘payishi osmotik diurezni oshiradi va bu organizmdan ortiqcha suyuqlik chiqarilishiga olib keladi.✔️

3. Klinikasi ✅

I tur qandli diabet quyidagi asosiy belgilarga ega: 💥
• Charchoq va zaiflik ✔️
• Ko‘p chanqash (polidipsiya) ✔️
• Ko‘p siyish (poliuriya) ✔️
• Tez ozish - tana insulin yetishmovchiligi sababli energiyani yog‘ va mushaklardan oladi ✔️
• Ko‘p ovqatlanishga ehtiyoj (polifagiya) ✔️
• O‘tkir asoratlarda qandli diabet ketoatsidozi (diabetik ketoatsidoz) paydo bo‘lishi mumkin, bu og‘ir ahvol hisoblanadi. ✔️

4. Diagnostikasi 💥

Qandli diabet I turini aniqlash uchun quyidagi laborator testlardan foydalaniladi: ⬇️
• Qondagi glyukoza darajasini aniqlash: Qonda glyukozaning och qoringa yuqori darajada bo‘lishi diagnostik belgidir. ✔️
• Glikozirlangan gemoglobin (HbA1c): Qandli diabet bilan uzoq vaqt davomida qonda glyukoza miqdorini o‘rtacha aniqlaydi. ✔️
• Autoantitanachalarni aniqlash: Beta hujayralarga qarshi autoantitanachalar mavjudligi qandli diabet I turiga xos. ✔️
• C-peptid darajasi: Bu insulin ishlab chiqarilish darajasini baholaydi. ✔️

5. Davolash ✅

I tur qandli diabet uchun asosiy davolash insulin terapiyasidir. Insulin turli yo‘llar bilan yuboriladi va quyidagi usullar qo‘llaniladi: ⬇️
• Insulin inyektsiyalari – bemor har kuni insulin ukolini olishga majbur bo‘ladi. ✔️
• Insulin pompalari – bu qurilma orqali insulin asta-sekin va muntazam ravishda tanaga yuboriladi. ✔️
• Oziqlanish va jismoniy faoliyat – qondagi glyukoza darajasini boshqarish uchun to‘g‘ri parhez va mashg‘ulotlar zarur. ✔️

6. Qiziqarli faktlar ✅

• Qandli diabet I turi odatda yosh bolalar va o‘smirlar orasida ko‘p uchraydi, ammo har qanday yoshda paydo bo‘lishi mumkin. ✔️
• Bugungi kunda kasallikni to‘liq davolash usuli hali mavjud emas, ammo ilmiy tadqiqotlar davom etmoqda va kelajakda beta hujayralar transplantatsiyasi yoki gen terapiyasi yordamida davolash imkoni mavjud bo‘lishi mumkin. ✔️
• Kasallik bilan yashovchilar uchun zamonaviy texnologiyalar, masalan, glyukoza monitoring tizimlari, insulin pompalari va sun’iy pankreatik qurilmalar ishlab chiqilgan bo‘lib, ular qandli diabet bilan yashashni sezilarli darajada osonlashtiradi. ✔️

Bu qandli diabet I turi haqida asosiy ma’lumotlar edi, agar qo‘shimcha savollaringiz bo‘lsa, albatta so‘rang! ✉️

Doctor- " ZSHZ " kanali uchun maxsus buldi❗️☄️

@doctor_ZSHZ ⭐️✅

🆕🆕🆕

#OIV/OITS

📌OIV/OITS (Odam Immunitet Tanqisligi Virusi/Odam Immunitet Tanqisligi Sindromi) haqida to’liq ma’lumot:⬇️

📌1. Etiologiyasi

OIV — bu odam immunitet tanqisligi virusi bo‘lib, retroviruslar oilasiga kiradi va T-helper limfotsitlarini (CD4 hujayralari) zararlaydi. Virus organizmga yuqishning asosiy usullari:✔️

• himoyasiz jinsiy aloqa,
• qon va uning mahsulotlari orqali (infektsiyalangan ignalar, qon quyish),
• ona sutidan emizish va homiladorlik davomida onadan bolaga o‘tish orqali yuqadi.

📌2. Patogenezi

OIV organizmga kirgandan so’ng CD4 hujayralariga joylashadi va o’zining DNKsini joylashtiradi. Bu hujayra ichida virus ko’payadi va immunitet hujayralarini asta-sekin kamaytirib boradi. Immunitet sustlashganidan keyin organizmda turli infektsiyalar va o’smalar rivojlanishi osonlashadi, natijada bemorda OITS rivojlanadi.✔️

📌3. Klinikasi

OIV infeksiyasi bosqichlarga bo‘linadi:

• Dastlabki bosqich: Grippga o’xshash belgilar (isitma, bosh og’rig’i, charchoq, bo‘g‘imlarda og‘riq).
• Latent bosqich: Bir necha yil davomida hech qanday simptom bo‘lmasligi mumkin. Shu paytda virus immunitet tizimini zaiflashtiradi.
• OITS bosqichi: Immunitet juda past bo‘lib, boshqa infektsiyalar (tuberkulyoz, pnevmoniya) va o‘sma kasalliklari rivojlanadi. Bemor og‘ir zaiflik, ishtahasizlik, vazn yo‘qotish kabi belgilarni sezadi.✔️

📌4. Diagnostikasi

OIV infektsiyasini aniqlash uchun quyidagi diagnostik usullar qo‘llaniladi:

• Immunoferment analiz (IFA): OIVga qarshi antitanalarni aniqlash usuli.✔️
• PCR (Polimeraza zanjirli reaksiya): Virusning DNKsini aniqlash orqali OIVni tasdiqlaydi.
• Immunoblotting: Diagnostikani tasdiqlash uchun qo‘shimcha test hisoblanadi.✔️
• CD4 hujayralar miqdorini o‘lchash: Immun tizimi faoliyatini baholash uchun qo‘llaniladi.✔️

📌5. Davolashi

OIV infeksiyasi uchun to‘liq davolash usuli yo‘q, lekin antiretrovirus terapiyasi (ART) yordamida virus miqdorini kamaytirish va bemorning umrini uzaytirish mumkin. ART bir nechta dori guruhlarini o‘z ichiga oladi va muntazam ravishda qabul qilinadi. Bu virusning ko‘payishini sekinlashtiradi va bemorning immunitetini saqlashga yordam beradi.✔️

📌6. Qiziqarli faktlar

• OIV inson immun tizimiga maxsus hujum qiladi va immunitet hujayralarini zararlaydigan yagona virus hisoblanadi.✔️
• 1980-yillarda OIV kashf qilinganidan beri virus haqida ko‘p tadqiqotlar olib borildi va qator davolash usullari ishlab chiqildi.✔️
• OIV yuqmaydigan odamlar guruhi mavjud. Ularning immun tizimi virusni o’ziga kiritishga moyil emas.✔️
• Antiretrovirus terapiyasi orqali OIV bilan yashayotgan odamlar uzoq va sifatli hayot kechirishlari mumkin, va ART qabul qiluvchi odamdan boshqa insonga virusni yuqtirish ehtimoli juda past.✔️
• OIV yuqtirgan ko’plab odamlar og‘ir stigmatizatsiyaga duch keladilar, lekin bu xastalikni tushunish va qo‘llab-quvvatlash muhim.✔️

Agar qo’shimcha ma’lumot yoki tavsiyalar kerak bo’lsa, aytishingiz mumkin.💬


Doctor- " ZSHZ " kanali uchun maxsus buldi❗️☄️

@doctor_ZSHZ ⭐️✅

🆕🆕🆕

📌Gripp (gripp infeksiyasi) haqida umumiy ma'lumotlar quyida keltirilgan:

1. Etiologiyasi⬇️
Gripp yoki influenza, gripp viruslari tomonidan kelib chiqadi. Asosan Influenza A, B, va C turlari mavjud bo'lib, eng ko'p kasallanishni Influenza A va B viruslari keltirib chiqaradi. Viruslar juda oson mutatsiyaga uchrab, har yili yangi shtammlar paydo bo'lib, ularga qarshi immunitetning zaiflashishiga sabab bo'ladi.✔️

2. Patogenezi⬇️
Gripp virusi asosan yuqori nafas yo'llari epitelial hujayralariga hujum qiladi. Virus organizmga tushganida, nafas yo'llarining shilliq qavatiga kirib, epitelial hujayralarni zararlaydi va ko'payishni boshlaydi. Bu jarayonda organizm virusga qarshi kurashish uchun yallig'lanishli sitokinlar ishlab chiqaradi, bu esa isitma, mushak og'riqlari va charchoq kabi belgilarni keltirib chiqaradi.✔️

3. Klinikasi⬇️
Grippning klinik simptomlari juda ko'p va o'zgaruvchan bo'lishi mumkin. Asosiy belgilar quyidagilardan iborat:

Isitma (odatda yuqori)
Bosh og'rig'i
Mushak va bo'g'imlarda og'riq
Tomoq og'rig'i
Yo'tal (quruq yoki nam)
Charchoq va zaiflik
Qattiq holatlarda nafas qisilishi va ko'ngil aynishi kuzatilishi mumkin.✔️

4. Diagnostikasi⬇️
Grippning diagnostikasi odatda klinik simptomlarga asoslanadi. Laboratoriyada aniqlash uchun quyidagi testlardan foydalaniladi:

RT-PCR (revers transkripsiya-polimeraza zanjir reaktsiyasi) – aniq va tezkor usul
Immunoassaylar (qisqa muddatli) – gripp antigenlarini aniqlash uchun ishlatiladi, ammo aniq bo'lmasligi mumkin✔️
Serologik testlar – qonda antitanalarni aniqlash, ammo ular infektsiyadan keyingi kech davrda samarali.✔️

5. Davolash
Grippni davolash simptomatik va etiotropik davolash usullari bilan amalga oshiriladi:⬇️

Etiotropik: Virusga qarshi dori vositalari, masalan, oseltamivir (Tamiflu) yoki zanamivir (Relenza) belgilarni qisqartirishi mumkin, lekin ularni kasallikning dastlabki kunlarida qo'llash samaraliroq.✔️
Simptomatik: Isitma tushiruvchi (paratsetamol yoki ibuprofen), suyuqlik ichish, dam olish va ozuqa bilan ta’minlash.✔️
Profilaktika: Grippga qarshi vaksinalar grippga chalinish xavfini kamaytirishga yordam beradi.✔️

6. Qiziqarli faktlar⬇️
Gripp virusi juda ko’p va oson mutatsiyaga uchraydi, bu sababli har yili yangi vaksina ishlab chiqiladi.
Gripp odatda qishda keng tarqaladi, bu virus qishning sovuq sharoitlarida yaxshiroq yashash imkoniyatiga ega bo'lgani bilan bog'liq.
"Ispan grippi" 1918-1919 yillarda jahon miqyosida pandemiyaga sabab bo'lib, dunyo bo'ylab 50 milliondan ortiq odamning o'limiga sabab bo'lgan.
Virus ko'pincha chaqaloqlar va qariyalarda og'ir kechadi va ba'zida asoratlarga olib kelishi mumkin, shuning uchun ularni alohida himoya qilish zarur.✔️

Agar qo‘shimcha ma'lumot kerak bo‘lsa, bemalol so‘rashingiz mumkin!✅

Doctor- " ZSHZ " kanali uchun maxsus buldi❗️☄️

@doctor_ZSHZ ⭐️✅

🆕🆕🆕

#COVID-19 ⭐️

COVID-19 haqida to‘liq va aniq ma'lumotlarni keltiraman:⬇️

📌 1. **Etiologiyasi (kasallik kelib chiqish sababi)**⬇️
COVID-19 — bu yangi turdagi koronavirus SARS-CoV-2 bilan chaqiriladigan infeksion kasallik. SARS-CoV-2 koronaviruslar oilasiga mansub bo'lib, bu oila oldin SARS va MERS kabi kasalliklarni ham keltirib chiqargan. U asosan nafas yo‘llari orqali yuqadi (havo-tomchi yo‘li bilan), shuningdek, virus bilan zararlangan yuzalar orqali ham yuqishi mumkin.✔️

📌2. **Patogenezi (kasallik rivojlanish mexanizmi)**⬇️
Virus odam organizmiga nafas yo‘llari orqali kiradi va asosiy nishoni bo‘lgan o‘pka hujayralariga yopishadi. SARS-CoV-2 virusining S-spayk oqsili ACE2 reseptorlariga bog‘lanib, hujayraga kirish imkoniyatini oladi. Shu bilan virus hujayra ichida ko‘payishni boshlaydi va immunitet tizimi kuchli yallig‘lanish javobini ishga tushiradi. Bu jarayon o‘pka to‘qimasini zararlashga, kislorod yetishmovchiligiga va og‘ir holatlarda o‘pka shishi va nafas olish yetishmovchiligiga olib keladi.✔️

📌3. **Klinikasi (kasallik belgilarining rivojlanishi)**⬇️
COVID-19 ning belgilarini uch guruhga ajratish mumkin:⬇️
- **Yengil shakli**: odatda shamollashga o‘xshash simptomlar, masalan, burun bitishi, tomoq og‘rig‘i, yo'tal, tana haroratining ko'tarilishi (yengil isitma), bosh og‘rig‘i, charchoq.✔️
- **O‘rta shakli**: yuqoridagi simptomlar bilan birga nafas olish qiyinlashuvi va ko‘krak qafasidagi og'riqlar paydo bo'lishi mumkin.✔️
- Og'ir shakli: o‘pkaning yallig‘lanishi (pnevmoniya), o‘tkir respirator distres sindromi (ARDS), nafas olish yetishmovchiligi, sepsis va ko‘p organlar yetishmovchiligi. Ba'zi bemorlarda tromboz va yurak-qon tomir asoratlari kuzatiladi.✔️

📌4. **Diagnostikasi**⬇️
COVID-19 diagnostikasida bir necha usullar qo‘llaniladi:⬇️
- **PCR test**: bu SARS-CoV-2 ning genetik materialini aniqlovchi asosiy laboratoriya testi.✔️
- **Antigen testi**: tezkor natijalar beruvchi test bo‘lib, SARS-CoV-2 ning oqsil qismlarini aniqlaydi.✔️
- **Serologik test**: virusga qarshi immunitet tizimi tomonidan ishlab chiqarilgan antitanalarni aniqlash uchun qo‘llaniladi.✔️
- **Kompyuter tomografiyasi (KT)**: COVID-19 bilan zararlangan o‘pka to‘qimasini aniqlash uchun ishlatiladi, bu usul og'ir shakllarda yordamchi bo'lishi mumkin.✔️

📌5. **Davolash**⬇️
COVID-19 ni davolash uchun hozirgi vaqtda maxsus antivirus preparatlari qo‘llanilmoqda:⬇️
- **Antivirus preparatlar**: "Remdesivir" va "Paxlovid" kabi preparatlar virus ko‘payishini to‘xtatishga yordam beradi.✔️
- **Immunomodulyatorlar**: "Dexametazon" kabi preparatlar og‘ir holatlarda immunitet tizimining haddan tashqari yallig‘lanish reaktsiyasini nazorat qilish uchun ishlatiladi.✔️
- **Simptomatik davolash**: isitma tushiruvchi dorilar, kislorod terapiyasi, nafas olish yordam vositalari kabi qo‘llaniladi.✔️
- **Vaksinalar**: COVID-19 ning oldini olish uchun vaksinalar (Pfizer, Moderna, AstraZeneca va boshqalar) keng tarqalgan.✔️

📌6. **Qiziqarli faktlar**⬇️
- SARS-CoV-2 ning S-spayk oqsili o‘zining mutatsiyalari bilan tanilgan, shuning uchun yangi shtammlar (masalan, Delta, Omicron) paydo bo‘lishi davom etmoqda.✔️
- COVID-19 infeksiyasidan keyin "Long COVID" deb ataladigan uzoq muddatli simptomlar rivojlanishi mumkin, masalan, charchoq, nafas olish qiyinligi, kognitiv muammolar.✔️
- Pandemiya davomida masofaviy ish va o‘qitish texnologiyalari keng tarqaldi, bu esa dunyoda katta ijtimoiy va iqtisodiy o‘zgarishlarga olib keldi.✔️

Agar qo‘shimcha ma'lumot kerak bo‘lsa, bemalol so‘rashingiz mumkin!✅

Doctor- " ZSHZ " kanali uchun maxsus buldi❗️☄️

@doctor_ZSHZ ⭐️✅

🆕🆕🆕

#INSULT haqida maulomotlar!⬇️

Insult (miya qon aylanishining o‘tkir buzilishi) – bu miya hujayralarining qon bilan yetarlicha ta’minlanmasligi natijasida yuzaga keladigan jiddiy holat bo‘lib, u o‘z navbatida miya to‘qimalarining zararlanishiga olib keladi. Insultning ikki asosiy turi mavjud: ishemik va gemorragik.✔️

1. Etiologiyasi (Sabablari)⬇️
- **Ishemik insult**: miyaning qon bilan ta’minlanishida tıxalish paydo bo‘lganda yuzaga keladi. Bu tromb (qon quyqasi) yoki embol (qon tomiriga kirib qolgan havo yoki yog‘ zarrasi) bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Sabablari orasida ateroskleroz, yurak xastaliklari (masalan, aritmiyalar yoki yurak xuruji) muhim o‘rin tutadi.
- **Gemorragik insult**: miya ichida yoki atrofida qon tomirlarining yorilishi natijasida qon ketganda yuzaga keladi. Odatda bu yuqori qon bosimi yoki arterio-venoz malformatsiyalar bilan bog‘liq.✔️

2. Patogenezi (Rivojlanish mexanizmi)⬇️
Insult natijasida miyaning ayrim qismlarida qon aylanishi buziladi, bu esa miya hujayralarining kislorod yetishmovchiligiga olib keladi. Kislorod yetishmasligi hujayra o‘limiga va miya funksiyalarining buzilishiga sabab bo‘ladi. **Ishemik insult**da bu jarayon qon tomirining tiqilishi tufayli sodir bo‘ladi, **gemorragik insult**da esa qon ketishi to‘qimalarni zararlaydi va shishlarni keltirib chiqaradi.✔️

3. Klinikasi (Belgilar)⬇️
Insult belgilari shiddat bilan yuzaga keladi va quyidagilarni o‘z ichiga olishi mumkin:
- Yuz, qo‘l yoki oyoqning bir tomonlama zaifligi yoki uyushishi.
- So‘zlashish yoki tushunish qobiliyatining buzilishi.
- Ko‘rish qobiliyatining keskin pasayishi (ayniqsa, bitta ko‘zda).
- Bosh aylanishi, muvozanat va koordinatsiya buzilishlari.
- To‘satdan paydo bo‘lgan kuchli bosh og‘rig‘i (odatda gemorragik insultda).✔️

4. Diagnostikasi⬇️
- **Kompyuter tomografiyasi (KT)**: miya ichidagi qon ketishini aniqlash uchun ishlatiladi, bu gemorragik insultni tasdiqlashga yordam beradi.
- **Magnit-rezonans tomografiya (MRT)**: miya to‘qimalarining detallangan tasvirini olishda qo‘llaniladi va ishemik insultni aniqlashda juda samarali.
- **Angiografiya**: miya qon tomirlarining holatini baholash uchun o‘tkaziladi.
- **Qon tahlillari**: qand miqdori va lipidlar darajasini tekshirish, shuningdek, qonning quyilish qobiliyatini o‘rganish uchun ishlatiladi.✔️

5. Davolash⬇️
- **Ishemik insult**: Trombolitik terapiya (tromblarni erituvchi dori-darmonlar) qo‘llaniladi. Trombni tezkor ravishda eritish uchun **tissue plasminogen activator (tPA)** berilishi mumkin. Antikoagulyantlar va antitrombosit preparatlar (masalan, aspirin) kelajakda insultni oldini olishga yordam beradi.
- **Gemorragik insult**: qon bosimini nazorat qilish, qon ketishini to‘xtatish va zararlangan qon tomirlarini jarrohlik yo‘li bilan tiklash talab qilinishi mumkin.
- Reabilitatsiya (fizioterapiya, logopediya) insultdan keyingi tiklanishni tezlashtirish uchun juda muhimdir.✔️

6. Qiziqarli faktlar ⬇️
- Dunyo bo‘yicha har yili 15 milliondan ortiq odam insultga uchraydi. Ularning yarmi nogiron bo‘lib qoladi.
- Insultni to‘g‘ri vaqtda tanib olish uchun FAST (Face, Arm, Speech, Time) testi qo‘llaniladi. Bu usul yuzdagi assimetriya, qo‘l yoki oyoqlardagi zaiflik, gapirish qobiliyatidagi buzilishlarni aniqlash va zudlik bilan shoshilinch yordamga murojaat qilishni talab qiladi.
- Ayollarda insult xavfi erkaklarga qaraganda biroz yuqoriroq, ayniqsa, menopauza davridan keyin.
- Stress va uyqusizlik insult xavfini oshirishi mumkin.✔️

Agar qo‘shimcha ma'lumot kerak bo‘lsa, bemalol so‘rashingiz mumkin!

Doctor- " ZSHZ " kanali uchun maxsus buldi❗️☄️

@doctor_ZSHZ ⭐️✅