Kitoblar Dunyosi

1154-yil Xitoyda mis keskin kamayib ketganda bir narsa ixtiro qilindi.
Savol: nima ixtiro qilindi???

Alexandre Dumas (talaffuzi: Aleksandr Dyuma) (24-iyul 1802 — 5-dekabr 1870) — farang yozuvchisi. Sarguzashlarga boy tarixiy romanlari bilan nom chiqargan. Dumas eng mashhur fransuz yozuvchilaridandir. Alexandre Dumasning oʻgʻli Alexandre Dumas ham yozuvchi boʻlgan. Shuning uchun Alexandre Dumas katta Dumas père (Dumas-ota) va Alexandre Dumas kichkina Dumas fils (Dumas-oʻgʻil) deb yuritiladi.

Alexandre Dumasning eng mashhur asarlari „Uch mushketyor“ (1844), „Graf Monte-Kristo“ (1844-1845), „Yigirma yildan keyin“ (1845) va „Vikont de Brajelon“ (1848-1850) romanlaridir. Dumas romanlar bilan birga dramalar ham yozgan. U hayoti davomida 1200 dan oshiq asar yozgan. Alexandre Dumasning koʻp asarlari rus tilidan oʻzbek tiliga tarjima qilingan.

Dumas adabiy faoliyatini dramaturg sifatida boshlagan — uning ilk asari „Ov va muhabbat“ (1825) kichik pyesasidir. „Genrix III va uning saroyi“ (1829) dramasi yozuvchiga muvaffaqiyat keltirdi. Dumasning „Antoni“ (1831), „Nel minorasi“ (1832) va boshqa pyesalari romantik teatr tarixidagi muhim voqeadir.

1835-yilda Dumas birinchi tarixiy romani „Izabella Bavarskaya“ni eʼlon qildi. 19-asrning 40-yillarida ketma-ket „Uch mushketor“ (1844), „Yigirma yildan soʻng“ (1845), „Vikont de Brajelon“ (Le Vicomte de Bragelonne, ou Dix ans plus tard) (1848—50) tarixiy-sarguzasht romanlari paydo boʻldi. Trilogiyani tashkil etgan bu romanlarning qahramonlari umumiy — asardan-asarga oʻtib yuradi. Uchinchi romanni aslida Paul Mahalin yozgan. Shunday boʻlsa ham, kitobga avtor deb Dumasmning nomi koʻrsatilgan. „Qirolicha Margo“ (1845), „Monsoro xonim“ (1846), „Qirq besh“ (1847—48) — Genrix Navarrskiy haqidagi trilogiyadir. „Graf Monte-Kristo“ (1845—46) zamonaviy hayot haqidagi sarguzasht roman.

📚 @DunyoAdabiyoti 📚

Salqin saharlarda, bodom gulida,

Binafsha labida, yerlarda bahor.

Qushlarning parvozi, yellarning nozi,

Baxmal vodiylarda, qirlarda bahor...



Qancha sevar eding, bag’rim, bahorni,

O’rik gullarining eding maftuni.

Har uyg’ongan kurtak hayot bergan kabi

Ko’zlaringga surtib o’parding uni.



Mana, qimmatligim, yana bahor kelib,

Seni izlab yurdi, kezdi sarsari.

Qishning yoqasidan tutib so’radi seni,

Ul ham yosh to’kdi-yu, chekindi nari.



Seni izlar ekan, bo’lib shabboda,

Sen yurgan bog’larni qidirib chiqdi.

Yozib ko’rsatay deb husn-ko’rkini,

Yashil yaproqlarni qidirib chiqdi.



Topmay, sabri tugab bo’ron bo’ldi-yu,

Jarliklarga olib ketdi boshini.

Farhod tog’laridan daraging izlab,

Soylarga qulatdi tog’ning toshini.



Qirlarga ilk chiqqan qo’ychivonlardan

Qayda shoir, deya ayladi so’roq.

Barida sukunat, ma’yuslik ko’rib,

Horib-charchab keldi, toqatlari toq...



So’ngra jilo bo’lib kirdi yotog’imga,

Hulkar va Omonning o’pdi yuzidan.

Singib yosh kuydirgan za’far yonog’imga

Sekin xabar berdi menga o’zidan.



Lekin yotog’imda seni topolmay,

Bir nuqtada qoldi uzoq tikilib.

Yana yel bo’ldi-yu, kezib sarsari,

Mendan so’ray ketdi qalbimni tilib:



«Qani men kelganda kulib qarshilab,

Qo’shig’i mavjlanib bir daryo oqqan?

«Baxtim bormi deya, yakkash so’roqlab»

Meni she’rga o’rab, suqlanib boqqan?



O’rik gullariga to’nmaydi nega,

Elda hilpiratib jingala sochin?

Nega men keltirgan sho’x nashidaga

Peshvoz chiqmaydi u yozib qulochin?



Qanday ishqqa to’lib boqardi tongga,

Kamol toptirardi keng xayolimni.

Uning rangdor, jozib qo’shig’ida

Mudom ko’rar edim o’z jamolimni.



Qani o’sha kuychi, xayolchan yigit?

Nechun ko’zingda yosh, turib qolding lol.

Nechun qora libos, sochlaringda oq,

Nechun bu ko’klamda sen parishonhol?»



Qanday javob aytay, loldir tillarim,

Baridan tutdim-u, keldim qoshingga.

U ham g’aming bilan kezdi aftoda,

Boqib turolmayin qabring toshiga.



Alamda tutoqib daraxtga ko’chdi,

Kurtakni uyg’otib so’yladi g’amnok.

Sening yoding bilan yelib beqaror,

Gullar g’unchasini etdi chok-chok.



Gul-u rayhonlarning taraldi atri,

Samoni qopladi mayin bir qo’shiq.

Bu qo’shiq naqadar oshno, yaqin,

Naqadar hayotbaxsh, otashga to’liq.



Bahorga burkangan sen sevgan elda,

Ovozing yangradi jo’shqin, zabardast.

O’lmagan ekansan, jonim, sen hayot,

Men ham hali sensiz olmadim nafas.



Hijroning qalbimda, sozing qo’limda,

Hayotni kuylayman, chekinar alam.

Tunlar tushimdasan, kunduz yodimda,

Men hayot ekanman, hayotsan sen ham!

1945

O’g’lim, sira bo’lmaydi urush
To’lisharmi o’lkada bahor,

Quyosh kezar osmon ko’ksida.

Qaldirg’ochlar qanotmi qoqar,

Undan soya labi ustida.



Mana, o’g’lim labi ustida

Qaldirg’ochning mayin qanoti.

O’spirinim toza ko’ksida,

Kunda oshar yangi his toti.



Bo’yi oshib ketdi bo’yimdan,

Bosa olar ko’ksiga boshim.

Sevgim qurib bergan uyimda

O’sdi mening katta yo’ldoshim.



Yurak to’la shodlik, mehr, baxt,

Uning ko’zlariga boqaman.

Nigohiday tiniq va yorqin

Orzu to’lqinida oqaman.



Orzulari qalbimga ziynat,

Hayotidir ko’zim qorasi.

O’kinaman, ba’zida faqat,

Yonida yo’q, uning otasi.



Urush! Noming o’chsin jahonda,

Hamon bitmas sen solgan alam.

Sen tufayli ko‘p xonadonda

Ota nomli buyuk shodlik kam.



Yulding ota demak baxtini,

Juda murg’ak go’daklarimdan.

Yaxshi ham bor shunday Vatani,

Dalda bo’ldi yuraklarimga.



Ota bo’lib soldim men yo’lga,

Ona bo’lib mehrimga oldim.

Mana, yurtga o’g’il o’stirgan

Bir davlatmand boy bo’lib qoldim.



Qancha ishonch, umid baxsh etar,

Ham Vatanga, ham menga bu dil,

Qoya kabi yonimdan chiqib,

Suyan, –deydi, –kiftimga dadil.



Men onaman, mening yuragim

Farzandlarim quvonchiga kon.

Dil orziqar, ba’zan tilagim

Vahimalar o’ragan zamon.



Yo’q, urushning nomi ham o’chsin,

Mening o’g’lim kerak hayotga.

Istamayman, uning dudlari

Qo’nsin labi uzra qanotga.



Bas, bas, ezgu onalar qalbi

Yashay olsin bexavf, baxt bilan.

Mehnatimiz, g’azab, sevgimiz

Tinchlik, deydi butun xalq bilan.



Ko’krak suti va mehnat bilan

Biz jahonga berganmiz turmush,

Ona qalbi oyoqqa tursa,

O’g’lim, sira bo’lmaydi urush!

1954

u shoirning "Semurgʻ yoki Parizod va Bunyod" dostoni asosida qoʻgʻirchoq teatri uchun "Semurgʻ" pyesasi (S. Somova bilan hamkorlikda) hamda "Zaynab va Omon" operasi librettosini yozdi.
A. S. Pushkin, M. Yu. Lermontov. N. A. Nekrasov, M. Voqif, L. Ukrainka, M. Dilboziy, S. Kaputikyan, E. Ognetsvet, Mustay Karim, Amrita Pritam, Ye. Bagryana va b. ning asarlarini oʻzbek tiliga tarjima qilgan. Uning asarlari koʻplab chet tillarda, shuningdek, qardosh turkiy xalqlar tillarida nashr etilgan. Zulfiya xalqaro Javaharlal Neru (1968), "Nilufar" (1971) mukofotlari hamda Hamza nomidagi Oʻzbekiston Davlat mukofoti (1970) laureati. Shuningdek, u Bolgariyaning "Kirill va Mefodiy" (1972) ordeniga sazovor boʻlgan.
Oʻzbekiston hukumati atoqli shoiraning madaniyatimiz taraqqiyotidagi katta xizmatlarini eʼtiborga olib, Zulfiya nomidagi Davlat mukofotini taʼsis etdi. Toshkentdagi koʻchalardan biriga uning nomi berilgan.

Zulfiya (1915—1996) Oʻzbek shoirasi. Taniqli oʻzbek shoirasi Zulfiya 1915- yilning 1-martida Toshkent shahrida Isroil temirchi oilasida tug'ildi. 1922-yildan 1931-yilgacha maktabda, so'ng 1931 - 1934-yillar orasida qizlar bilim yurtida tahsil oldi. Mehnat faoliyatini juda erta boshlagan shoira deyarli bir umr jurnalistika va nashriyot sohasida ishladi. U 1935 - 1938- yillarda Til va adabiyot instituti aspiranti, 1938 - 1948-yillar mobaynida Bolalar nashriyoti muharriri, Oʻzbekiston davlat nashriyoti bo'lim mudiri, 1953- yilgacha «Saodat» jurnalida bo'lim mudiri, 1953- yildan to 1980-yilga qadar, salkam o'ttiz yil davomida, shu jurnalning Bosh muharriri lavozimida ishlab keldi. Mashhur oʻzbek shoiri Hamid Olimjonning turmush o'rtog'i, o'ziga xos she'riyati biian minglab kitobxonlar qalbini rom etgan iste'dodli shoira Zulfiya 1996-yilning 1-avgustida vafot etdi.
Zulfiya (taxallusi; toʻliq ism sharifi Zulfiya Isroilova) (1915.1.3— Toshkent — 1996.1.8) — shoira, jurnalist, tarjimon, jamoat arbobi. Oʻzbekiston xalq shoirasi (1965). Mehnat Qahramoni (1984). Shoir Hamid Olimjonning rafiqasi. Xotin-qizlar ped. bilim yurtini tugatgach (1931—34), Oʻzbekiston Fanlar qoʻmitasi qoshidagi Til va adabiyot in-ti aspiranturasiga oʻqishga kirgan (1935). Soʻng Yoshlar va oʻsmirlar adabiyoti nashriyotida muharrir (1938—40), Oʻzbekiston davlat nashriyotida boʻlim mudiri (1941— 50), "Oʻzbekiston xotin-qizlari" (qarang "Saodat") jur.da boʻlim mudiri (1950—53), bosh muharrir (1954—85) boʻlib ishlagan.
Uning ilk sheʼri 1931 yilda "Ishchi" gaz. da bosilgan. Dastlab 1932 yil "Hayot varaqalari" sheʼrlar toʻplami nashr etilgan. Shundan keyin uning "Temiroy" (1934), "Sheʼrlar", "Qizlar qoʻshigʻi" (1939) sheʼriy kitoblari eʼlon qilingan. Zulfiy sheʼriy ijodining porlashi "Uni Farhod der edilar" (1943), "Hijron kunlarida" (1944) va "Hulkar" (1947) toʻplamlari bilan bog'liq. Ayniqsa, H. Olimjonning bevaqt vafotidan keyin (1944) yozilgan, ruhiy silsilalar va qalb iztiroblari bilan toʻla sheʼrlar Zulfiya ijodida jiddiy oʻzgarishlar sodir boʻlganidan darak beradi. U shaxsiy fojiasi tasviri orqali Ikkinchi jahon urushidan katta talafot va yoʻqotishlar bilan chiqqan xalqning dard va alamlarini ifodaladi.
40-yillar oxirida eʼlon qilingan Sovet davlatining sanʼat va adabiyot toʻgʻrisidagi qarorlari oʻzbek adabiyo-tiga ham katta zarar keltirdi. Zulfiya bad-bin kayfiyatlar — pessimistik kechinmalar kuychisi sifatida taʼna toshlari ostida qoldi. Shundan keyin u, boshqa qalamkash birodarlari singari, "davr gʻoyalari" ni ifodalovchi sheʼrlar yozishga oʻtdi. Lekin koʻp oʻtmay, oʻzbek ayollari hayotini yaxshi biluvchi shoira va jurnalist sifatida dugonalari haqida sheʼr va publitsistik maqolalar yozdi, ularni ijtimoiy faollikka chaqirdi, insoniy haq-huquqlarining poymol boʻlmasligi uchun kurashdi.
50-yillarning 2-yarmida u Osiyo va Afrika yozuvchilarining tinchlik va xalqaro birdamlik shiori ostida oʻtgan harakatida faol qatnashib, jahonning koʻpgina mamlakatlarida boʻldi. Hindiston, Misr, Yaponiya va qoʻshni respublikalarga qilgan safari shoira ijodida chuqur iz qoldirdi. "Mushoira", "Oʻgʻlim, sira boʻlmaydi urush", "Qozogʻiston oʻlanlari", "Men chizolmagan surat" singari sheʼrlari Zulfiyaga shuhrat keltirdi. Zulfiya sheʼrlarida tasvir etilayotgan hayot koʻlami kengayb, ijodiga xorijiy xalqlar hayoti manzaralari ham kirib keldi. 70-yil lardan boshlab uning ijodidagi milliy hayot tasvirida yangi ranglar kamalagi paydo boʻldi, haqqoniylik va his-hayajon kuchaydi. "Oʻylar" (1965) sheʼriy guldastasi bilan boshlangan voqelikni falsafiy idrok etish tamoyili "Visol" (1972), "Yillar, yillar..." (1975) sheʼriy kitoblarida davom etib, shoira ijodida chinakam badiiy yuksalish davri boshlanganini namoyish etdi. U yana doston janriga qaytib, ustoz Oybekning soʻnggi safariga bagʻishlangan "Quyoshli qalam" (1970) dostonini yaratdi. Ayni paytda shoira bolalarga bagishlangan turkum sheʼrlar ham yozdi ("Lolaqizgʻaldoq", 1975).
Zulfiya hayotining muhim bir qismini Hamid Olimjonning adabiy merosini oʻrganish va nashr etish ishiga bagʻishladi. Ana shu jarayonning uzviy qismi sifatida

–
Yalt etgan umri-la barqaror qildi
Basharning muqaddas, oliy huquqin.

G’alaba amri-la, mag‘lub nemisning
Generali qo‘l qo‘ydi. Uch sekund faqat...
Shu mal’un imzoda odamlar o‘qir
Million yil fashistning umriga lan’at.

Aziz asrimizning aziz onlari
Aziz odamlardan so‘raydi qadrin.
Fursat g‘animatdir, shoh satrlar-la
Bezamoq chog‘idir umr daftarin.

Shuhrat qoldirmoqqa Gerostratdek
Diana ma’badin yoqmoq shart emas.
Ko‘plarning baxtiga o‘zlikni jamlab,
Shu ulug‘ binoga bir g‘isht qo‘ysak bas.

Har lahza zamonlar umridek uzun,
Asrlar taqdiri lahzalarda hal,
Umrdan o‘tajak har lahza uchun
Qudratli qo‘l bilan qo‘yaylik haykal.

Hayot sharobidan bir qultum yutay,
Damlar g‘animatdir, umrzoq soqiy.
Quyosh-ku falakda kezib yuribdi,
Umrimiz boqiydir, umrimiz boqiy.

SEN YETIM EMASSAN

(1941-1945 yillar urushining ota-onasiz qolgan go‘daklariga)

Sen yetim emassan,
Tinchlan, jigarim,
Quyoshday mehribon
Vataning - onang,
Zaminday vazminu
Mehnatkash, mushfiq,
Istagan narsangni tayyorlaguvchi
Xalq bor - otang bor,
Cho‘chima, jigarim,
O‘z uyingdasan,
Bu yerda
na g‘urbat,
na ofat,
na g‘am.
Bunda bor:
harorat,
muhabbat,
shafqat
Va mehnat nonini ko‘ramiz baham,

Sen yetim emassan,
Uxla, jigarim.
Bu yerda muzlagan
Ajdar halqumli
Vahshat to‘plarining
Qahqahasi yo‘q.
Bu yerda — odamzod
shaklida yurgan
la’nati devlarning
manfur, yuqumli,
maraz namoyishi
topolmas huquq.
Ulug‘ jang kunidir,
Jangki, beomon,
Lashkar degan axir
Bexatar bo‘lmas,
Otang o‘lgan bo‘lsa,
Qayg‘urma, qo‘zim,
Ko‘zim usti
Minnating boshimga durra.
Shu sog‘lom havoda
Salomat - omon,
Xo‘rsinmay, erkinlab
Ola ber nafas.
Ey, ulug‘ naslimning
Yuragi, joni,
Kiprigingga ilinmas
Yig‘idan zarra.
Sen yetim emassan,
Uxla, jigarim.

Yetimlik nimadir —
Bizlardan so‘ra,
O‘ninchi yillarning
Sargardonligi
Isitma aralash
Qo‘rqinch tush kabi
Xayol ko‘zgusidan
O‘chmaydi sira.
Men yetim o‘tganman,
Oh, u yetimlik...
Voy, bechora jonim,
Desam arziydi.
Boshimni silashga
Bir mehribon qo‘l,
Bir og‘iz shirin so‘z
Nondek arzanda.
Men odam edim-ku,
Inson farzandi...
Sen yetim emassan,
Uxla, jigarim.

Ko‘zimga uyquning
Mudroq ovchisi
To‘rin solmasdan, —
(Birinchi gudokka
Ikki soat bor) -
Otalik hissining
Bebaho, laziz
To‘lqinlari ichra
G‘arq bo‘lib ketib,
Aziz boshing ustida
Termulmakdaman,
Sen yetim emassan,
Uxla, jigarim.

Nega cho‘chib tushding?
Murg‘ak tasavvur,
Go‘dak xayolingta
Nimalar keldi?
Balki Odess dahshati,
Kerch fojiasi,
Yovvoyi maxluqlar,
Konxo‘r vahshiylar...
Mammasi kesilgan
Sho‘rlik onangning
Pajmurda gavdasi
Ko‘zing o‘ngida
Butun dahshati-la
Aks etar endi.
Onang xo‘rlandimi,
Otang o‘ldimi,
Sen yetim qoldingmi,
Qayg‘urma, qo‘zim,
Ko‘zim usti,
Minnating boshimga durra.
Ota-onasining
Tayini ham yo‘q,
Sut ko‘r qilgur, haromi
Gitler oqpadar
Farzandning qadrini
Qaerdan bilsin?
Bir qo‘ng‘iz mo‘ylovli,
Baroq soch mal’un,
Jigar rang bir mundir
Istagi uchun
Nahotki yerimiz
Chappa aylanib,
Nahotki daryolar
Oqar teskari,
Nahotki odamlar
Kezar darbadar?!
Axir, juda yaqin
Qonli intiqom,
Alhazar,
alhazar,
Ko‘pirar
tomirlarda qon
Va portlar hademay
Bu o‘tli vulqon.
Sen yetim emassan,
Uxla, jigarim.

Sen kulayotibsan,
Balki bu kulgi
So‘nggi oylar ichra
birinchi chechak.
La’li labingdagi
G‘uncha tabassum,
Albat toleingta
Muhr bo‘ladi
Va bunda aks etar
Porloq kelajak.
Tong yaqin,
tong yaqin,
oppoq tong yaqin
Bir nafas orom ol,
Uxla, jigarim.

Oq oydin
tong oldi,
Uxlamokdasen.
Lablaring shivirlar,
Izlamokdalar
Balki bir erkalash,
Bir ona bo‘sa,
Ulug‘ oilaning
go‘dak farzandi,
bilib qo‘y endi:
Sen tezda ulg‘ayib,
Olam kezasan.
Manglayda porlagan
Toleing- quyosh
Butun yer yuzini
Qilur munavvar.
Haqorat yemrilur,
Zulm yanchilur,
Jahonda bo‘lurmiz
Ozod, muzaffar.
Sen yetim emassan,
Mening jigarim!
1942

11:03 G'afur G'ulom sherlari
SOG’INISH

Zo‘r karvon yo‘lida yetim bo‘tadek,
Intizor ko‘zlarda halqa-halqa yosh.
Eng kichik zarradan Yupitergacha
O’zing murabbiysan, xabar ber, Quyosh!

Uzilgan bir kiprik abad yo‘qolmas,
Shunchalar mustahkam xonai xurshid.
Bugun sabza bo‘ldi qishdagi nafas,
Hozir qonda kezar ertagi umid.

Xoki anjir tugab, qovun g‘arq pishgan
Baxtli tong otar chog‘ uni kuzatdim,
Bir mal’un gulshanga qadam qo‘ymishkan,
Joni bir jondoshlar qolarmidi jim!

Unda yetuk edi meros mard g‘urur,
Ostonani o‘pib, qasamyod qildi.
Ukalarin erkalab, o‘zimday mag‘rur,
Ya’ni obod uyimni u dilshod qildi...

Iblisning g‘arazi bo‘lgan bu urush
Albatta, yetadi o‘zin boshiga.
O’g‘lim omon kelar, g‘olib, muzaffar,
Gard ham qo‘ndirmasdan qora qoshiga.

Ne qilsa otamen, meros hissiyot...
Jondan sog‘inishga uning haqqi bor,
Kutaman, uzoqdan ko‘rinsa bir ot,
Kelayapti, deyman ko‘rinsa g‘ubor.

Bahor novdasida bo‘rtgan har kurtak
Sog‘ingan ko‘ngilga berar tasalli.
Ko‘chatlar qomatin eslatganidek,
Nafasin ufurar tong otar yeli.

Kechqurun osh suzsak bir nasiba kam,
Qo‘msayman birovni - allakimimni,
Doimo umidim bardam bo‘lsa ham,
Ba’zan vasvasalar bosar dilimni.

Balki bir g‘alat o‘q yo xavfu xatar
Xazinai umrimdan yo‘qotdi olmos...
Yo‘q, u o‘lmas, qadami olam yaratar,
Hayotiy bu olam sizu bizga xos.

Tong otar chogida juda sog‘inib,
Bedil o‘qir edim, chikdi oftob.
Loyqa xayolotlar chashmaday tindi,
Pok-pokiza yurak bir qatra simob.

O’rog‘u gulqaychi, istak ko‘tarib,
Hovrimni bosishga boqqa jo‘nadim.
Hasharchi qo‘shni qiz - uning sevgani,
Ma’yus bosar edi orqamdan odim.

Bog‘da sarvinozim yo‘q edi garchand,
Ko‘makchim arg‘uvon yoring Nafisa,
Seni sog‘inganda qildim gul payvand –
Bu bahordan hayot olardi bo‘sa.

Dur bo‘lib taqilur yoring bo‘yniga,
Sadafday ko‘zimda, behuda bu yosh.
Ikkoving ikki yosh, labing labiga
Qo‘yar, vasvasamdan kuladi quyosh.

Asaldan ajragan mumday sarg‘ayib,
Ini yo‘q aridek to‘zg‘iganim yo‘q.
Ulug‘ e’tiqodda o‘laman qarib,
Abaddir mendagi padariy huquq.

Sizlarni keldi, deb eshitgan kuni –
O’zing to‘qib ketgan katta savatda
To‘latib shaftoli uzib chiqaman,
G’alaba kunlari yaqin, albatta.

Yayov, ko‘ksim ochiq, boshda shaftolu,
Xuddi mo‘ylabingdek mayin tuki bor,
Har bitta shaftolu misoli kulgu,
Shafaqday nim pushti, sarin, beg‘ubor.

Suyganing labida reza ter kabi
Unda titrab turar sabuhiy shabnam.
Munchalik mazani topa olmaydi
Uyquda tamshangan chaqaloqlar ham.

Ye o‘g‘lim, jonginang salomat bo‘lsin,
O’z bog‘ing, o‘z mevang, danagin saqla.
Shu meros bog‘ingni o‘z qo‘lingga ol,
Menga topshirilgan merosiy haq-la.

Bog‘da tovus kabi xiromon bo‘lib,
Umid danagini birga ekingiz,
G’olib kelajakni sayr qilaylik
Mushfiq onaginang bilan ikkimiz.

VAQT

G’uncha ochilguncha o‘tgan fursatni
Kapalak umriga qiyos etgulik,
Ba’zida bir nafas olg‘ulik muddat –
Ming yulduz so‘nishi uchun yetgulik.

Yashash soatining oltin kapgiri
Har borib kelishi bir olam zamon.
Koinot shu damda o‘z kurrasidan
Yasab chiqa olur yangidan jahon.

Yarim soat ichida tug‘ilib, o‘sib,
Yashab, umr ko‘rib o‘tguvchilar bor;
Ko‘z ochib yumguncha o‘tgan dam - qimmat,
Bir lahza mazmuni bir butun bahor.

Bir onning bahosin o‘lchamoq uchun
Oltindan tarozu, olmosdan tosh oz.
Nurlar qadami-la chopgan sekundning
Barini tutolmas ay(yu)hannos ovoz.

Yigit termiladi qizning ko‘ziga,
Kiprik suzilishi, mayin tabassum...
Qo‘sha qarimoqqa muhr bo‘ladi
Hayotda ikki lab qovushgan bir zum.

Yashash darbozasi ostonasidan
Zarhal kitob kabi ochilur olam,
Tiriklik ko‘rkidir mehnat, muhabbat,
Fursatdir qilguvchi aziz, mukarram.

Bebaho damlarning tirik joni biz,
Har oni o‘tmishning yuz yiliga teng.
O’zbekning barhayot avlodlarimiz,
Har nafas mazmuni fazolardan keng.

Qatrada osmon aks etganidek
Jahonday ma’nodor qorachig‘imiz.
G’olib asrimizga kuyoshdan mash’al,
Zamon ko‘rasining so‘nmas cho‘g‘imiz.

Zamona soati zang urar mudom,
Minglab hodisalar minutlarga qayd,
Qahramon tug‘ildi, shahar olindi,
Bir gigant qurildi sharafli bu payt.

Reyxstag ustiga g‘alaba tug‘in
Qadashda otilgan adolat o‘qi

O’zbek adabiyotida, jahon adabiyotida yangi bir shoir tug’ildi.
Shu tariqa salkam 45 yillik ijodida davomida G’afur G’ulom ko’pdan–ko’p she’r, doston, ocherk, feleton, hajviya, hikoya, qissa, maqola, tarjima asoslar e’lon qildi. Ular yuzdan ortiq to’plam va kitoblarda jamlanib, bosilib chiqdi .
“Mushtum”,“Yer yuzi” oynomalarida, “Sharq haqiqati”, “Qizil O’zbekiston” ro’znomasida adabiy xodim va maxsus muxbir bo’lib ishlash G’afur G’ulomga jamiyat hayotining qaynoq manzillari va zamondoshlari qalbining toza iqlimlarini chuqur idrok qilish, his etish imkoniyatlari yaratdi.
G’afur G’ulom 20-yillardagi she’rlarida asosiy etiborini yangi jamiyatni qaror topib kelayotgan yangicha munosabatlarini, talablarini kuylashga, eskilik deb baholanayotgan tushunchalarini tanqid etishga qaratdi. Bu davr she’rlarida badiiylikdan ko’ra bayonchilik, ehtirozdan ko’ra e’tirof ustunlik qiluvchi she’rlar ham talaygina edi.
Xalq va Davlat hayotini aks ettirish 30-yillardan shoir asarlarining yetakchi xususiyatlariga aylana bordi. Mazkur xususiyat, ayniqsa, “Turksib yo’llarida” she’ri va “Ko’kan”dostonida yaqqol ko’zga tashlandi.
“Ko’kan” dostoni 20-yillar oxiri, 30-yillar boshlaridagi davr va xalq hayotini badiiy aks ettirdi. Ayni vaqtda shu tamoyilni kuchaytirish va mustahkamlashda muhim mafkuraviy rol o’ynaydi. To’g’ri, jamoa xo’jaligiga o’tish va o’tkazishda majbur qilish, shuningdek, ko’pdan-ko’p o’rtahol xonadonlarning xonavayron bo’lishi ham ro’y berdi. Lekin bu kamchilik, xato va cheklanishlar bilan bir vaqtda, jamoa xo’jaligi o’zbek dehqoni muayyan qatlamining taqdirida, uning oyoqqa turishida, xo’jaligining tiklanishida ijobiy rol ham o’ynaganini e’tiborga olsak, doston o’zbek dehqoni tafakkuri, dunyoqarashi va yashash tarzidagi keskin o’zgarishlarning badiiy hujjati tarzida ahamiyatlidir

Gʻafur Gʻulom
Gʻafur Gʻulom (1903—1966) — buyuk oʻzbek yozuvchisi va shoiri. 1903-yilning 10-mayida Toshkent shahrining Qoʻrgʻontegi mahallasida tugʻilgan. Toʻqqiz yoshida otasidan, oʻn besh yoshida onasidan yetim qolgan Gʻafur Gʻulom avval eski maktabda, soʻngra rus-tuzem maktabida taʻlim olgan.«Shum bola» (1936) avtobiografik qissasida ijodkorning bolaligi, asr boshidagi Toshkent hayoti tiniq tasvirlangan.
Ma'lumot
Abdugʻafur Gʻulom

Gʻafur Gʻulom tavalludining yuz yilligi munosabati bilan tayyorlangan marka
Tavallud sanasi:
10-may 1903-yil
Vafot sanasi:
10-iyun 1966-yil
(63 yoshda)
Kasb:
yozuvchi va shoir
Magnum opus:
«Shum bola» (1936)
Mukofot: