Grand Strategiya

1.Биринчи даража (АҚШ): Америка Қўшма Штатлари энг юқори даражада, дунёдаги энг қудратли давлат сифатида глобал масалаларда ҳал қилувчи кучга эга. Бироқ, у ўзи мустақил равишда ҳамма нарсани бошқара олмайди ва халқаро ҳамкорликка муҳтож.

2.Иккинчи даража (Саккиз асосий давлат): Хитой, Япония, Ҳиндистон ва бошқа етакчи давлатлар регионал масалаларда кучли таъсир кўрсатади. Аммо, глобал етакчилик учун бу давлатларнинг имкониятлари чекланган.

3.Учинчи даража (Нефт ва газ ишлаб чиқарувчилар): Саудия Арабистони ва бошқа энергия ресурсларига бой давлатлар ўз ресурслари орқали куч ва таъсирга эга. Уларнинг глобал кучи, асосан, нефть ва газ нархлари билан боғлиқ.

4.Тўртинчи даража (Минтақавий ўйинчилар): Мексика, Жанубий Корея каби давлатлар ўз ҳудудларида муҳим роль ўйнайди. Улар глобал сиёсатда етакчи бўлмаса-да, минтақавий муаммоларни ҳал қилишда таъсирчан.

5.Бешинчи даража (Тинчликсевар мамлакатлар): Швейцария ва Норвегия каби давлатлар барқарор ва ишончли, халқаро дипломатик алоқаларда фаол. Улар глобал куч сифатида эмас, балки минтақавий барқарорликни таъминлашда кучли.

6.Олтинчи даража (Пастки давлатлар ёки муаммоли давлатлар): Афғонистон, Судан каби сиёсий ва иқтисодий жиҳатдан нозик давлатлар. Улар асосан ички инқирозлар ва қўшни давлатларга бўлган таҳдидлар орқали халқаро эътиборни тортади.

7.Еттинчи даража (Нодавлат акторлар ва Трансмиллий корпорациялар): улар манфаатлари ва ҳаракатлари бўйича жуда хилма-хил гуруҳ бўлиб, кўпинча бир-бирига қарама-қарши манфаатлар йўлида ҳаракат қилишади. Улар эндиликда бутун дунё бўйлаб ҳукуматлар, жамиятлар ва шахслар билан чуқур боғланган ҳолда фаолият юритаётгани таъкидланади.

Мазкур икки диссертация АҚШнинг Жанубий Осиёдаги ташқи сиёсати, хусусан, Ҳиндистон, Покистон ва Афғонистон билан муносабатларига бағишланган.
Ҳимоя 29 ноябрь соат 10:00да, ЖИДУ, ИХТИ.

Sovuq urush davrida muhim rol o'ynagan ikki tarixiy hujjat.

Челлен ўзини сиёсатда ҳам синаб кўради ва консерватив сиёсатчи сифатида Швеция парламентида фаолият юритади. У кутилаётган Россия экспансиясидан қўрқар эди ва унинг фикрига кўра Швеция ва Финландия Россия империясига қарши туриши учун янада кучли бўлиши ва ўзининг ҳудудларини кенгайтириши керак эди. У бу мақсадни амалга ошириш учун ўзига тарафдорлар йиғишга ҳаракат қилади, лекин бу ғоя амалга ошмаслиги аниқ бўлгандан сўнг, у барча умидларини Россия ва Буюк Британияга қарши туриш учун Германияга қаратади. У ,,Буюк Германия"нинг бўлажак харитасини тузиб чиқади, унга кўра Марказий ва Ғарбий Европа, Украина ва Месопатамия ушбу харитага кириши керак эди.
Унинг кўпгина ғоялари кейинчалик нацистлар мафкурасига жиддий таъсир кўрсатган Карл Хаусхофер томонидан қабул қилинади ва ривожлантирилади. У асос солинишига ва ривожланишига жиддий таъсир кўрсатган геосиёсат илми кейинчалик АҚШда Збигнев Бжезинский, Генри Киссинжер ва Роберт Каплан томонидан қайта тикланди ва ривожлантирилади.

Маълумот Рамзиддин Облоқулов (ИХТИ, ЖИДУ) томонидан тайёрланди.

1. Tranzit hudud: Hozirgi kunda Rossiya sanksiyalar ostida qolganligi tufayli u Afg‘oniston hududi orqali Janubiy Osiyo mamlakatlariga chiqmoqchi. Xususan, Hindiston Rossiya neftining asosiy xaridori bo‘lib, ikki mamlakat o‘rtasidagi umumiy savdo hajmi 66 milliard dollarga yetgan, bu urushdan oldingi o‘tgan yilga nisbatan besh baravar ko‘p. Shuningdek, yaqin yillargacha Rossiya bilan dushman bo‘lib kelgan AQSH ittifoqchisi Pokiston o‘rtasidagi savdo aylanmasi 2023-yili bug‘doy va un importi bo‘yicha birinchi o‘rinni egalladi. Rossiya o‘zining mahsulotlari uchun qo‘shimcha bozor ochishda Pokiston bilan tobora yaqinlashmoqda. Bu kabi Janubiy Osiyo mamlakatlariga o‘tishda Afg‘oniston tranzit hudud vazifasini o‘tab beradi.

2. Terrorizmga qarshi kurash: Rossiya “Crocus City Hall” dagi voqealardan so‘ng yana terrorizmga qarshi kurashga e’tibor qaratmoqda. Bu borada ular Toliblar bilan hamkorlikni yo‘lga qo‘ymoqchi. Chunki ISHID va AL-QOIDA terroristik tashkilotlari va unga aloqador tuzilmalar Afg‘oniston hududida joylashganligi hamda Toliblarning o‘zlari ham ularga qarshi kurashayotganligi tufayli bu borada ularga yordam berish Rossiya uchun ahamiyatga ega.

3. Markaziy Osiyodagi manfaatlar: Rossiyaning Qirg‘iziston va Tojikistonda harbiy bazalari borligi tufayli o‘zining ta’sir kuchiga ega hamda Markaziy Osiyoda katta manfaatlari bor. “Heartland” nazariyasi bo‘yicha Afg‘oniston chegarada joylashganligi uchun hamda mana shu manfaatlarini egallab turishi va himoya qilishi uchun Rossiyaga Afg‘onistonda tinchlik kerak.

4. Afg‘oniston yangi iqtisodiy hamkor: Afg‘oniston Rossiya uchun yangi iqtisodiy hamkor bo‘lishi mumkin. Chunki Afg‘onistonga yangi hukumat kelgandan so‘ng Xitoyning ham qiziqishi va aloqalari ancha ortgan. Xitoy va Janubiy Osiyo mamlakatlari manfaatlari bor joyda Afg‘oniston Rossiyaning hamkoriga aylanishi mumkin. Afgʻoniston litiy, mis va noyob yer elementlari kabi minerallarga boy hudud. Rossiya tog‘-kon va resurslarni qazib olish bo‘yicha o‘z tajribasiga ega bo‘lib, bu sohalarga sarmoya kiritishi va rivojlantirishi mumkin, bu esa har ikki davlatga foyda keltirishi mumkin.

5. AQSH bilan birga emasligiga ishonch: Rossiya Afg‘oniston bilan yaqinlashishi bu AQSH bilan birga emasligiga ishora. Ya’ni AQSH Tolibonni terrorchi deb Afg‘onistonda harbiy harakatlar o‘tkazdi va axiyri ular davlatni vayron qilib tark etishdi. Lekin Rossiya biz ular bilan ittifoqdoshmiz, yordam berishga tayyormiz deb ataylab tashviqot qilayotgan bo‘lishi mumkin.

6. Afg‘oniston yangi siyosiy hamkor: Hozirgi paytda Rossiya uchun siyosiy ittifoqdosh va hamkorlar juda muhim. Bu borada Shimoliy Koreya Rossiyaning hamkori, chunki Rossiya izolyatsiya ostida, lekin u ham Rossiyaga qarshi bo‘lib ketishi mumkin. Bunday holatda Rossiya Tolibon bilan qaysidir ma’noda ittifoqdosh aka-uka bo‘lib ketishi mumkin.

Xulosa
Tolibonning Rossiya bilan strategik aloqalari rivojlanmoqda, tez orada Tolibon Rossiyada taqiqlangan tashkilotlar ro‘yxatidan chiqariladi, bu borada prezident tomonidan bayonot berildi. Tolibonning tan olinish yoki olinmasligi xalqaro jamiyatga bog‘liq bo‘lsada, Rossiya jahon siyosatidagi muhim o‘yinchilardan biri sifatida hatto Tolibonni tan olinish jarayonida asosiy davlatlardan biri bo‘lishi mumkin.