Kimyo.65+

Kimyo - Milliy sertifikat
#aprobatsiya

43-savol (yozma ishning 3-savoli)
Raqamlangam 1-5 probirkalarda noma’lum moddalar eritmalari mavjud.
Ushbu moddalar bilan quyidagi tajribalar qilingan:
1-probirkaga 3-probirkadagi eritmadan tomchilatib qo‘shilsa, dastavval cho’kma tushib so’ngra u erib ketadi.
(Birinchi probirkadagi kationning elektron konfiguratsiyasi [Ar]3d¹⁰4s⁰. Birinchi probirkaga BaCl₂ eritmasi qo‘shilsa kislotalarda erimaydigan cho‘kma hosil bo‘ladi) 3-va 4-probirkalardagi eritmalar o’zaro qo’shilsa, idish tubiga noma'lum oksid cho’kmaga tushadi va NaNO₃ eritmasi hosil bo’ladi. 3-va 5-probirkalardagi eritmalar o’zaro ta’sirlashganda o’tkir hidli gaz ajraldi. 3- va 4- probirkalardagi moddalarning reaksiyasidan hosil bo‘lgan eritma (cho‘kma bilan birga), 6-bo‘sh probirkaga quyildi va ustiga 3- va 4- probirkadagi moddalarning reaksiyasidan ajralgan gaz qo’shilsa, cho’kma erib ketdi.
2-va 3-probirkalardagi eritmalar o’zaro aralashtirilganda, “ohak suti” hosil bo’ladi. 2-va 4-probirkadagi eritmalar aralashtirilganda esa, sarg’ish rangli cho’kma ajraladi. 4-va 5-probirkalardagi eritmalar o’zaro aralashtirilganda, oq pag’a cho’kma ajraladi.

1. 1-2-3-4-5-probirkalarda qaysi moddalar eritmalari borligini aniqlang.
2. Sodir bo’lgan barcha reaksiyalarning molekular, ionli va qisqa ionli tenglamarini yozing va tenglashtiring. (6-probirkadagi cho‘kmaning erish reaksiyasi bundan mustasno)
3. 6-probirkada oksid erishidan hosil bo’lgan eritma qaysi sinfning barcha vakillari uchun reaktiv ekanligini yozing va ushbu sinfning gomologik qatorda ikkinchi o‘rinda turgan vakili bilan reaksiyasini yozing va tenglashtiring.

👉@kimyo_65👈

Kimyo - Milkiy sertifikat
#aprobatsiya

Aprobatsiyada umumiy 43 ta savol bo‘lib barchasi uchun 3 soat vaqt ajratildi.

1-32 savollar yopiq test (A, B, C, D variantlardan birini tanlash kerak)

33-35 savollar yopiq test - moslashtirish (A, B, C, D, E, F variantlardan birini tanlash kerak)

36-40 savollar ochiq test. 1 ta savoli bor. Javobini yozish kerak.

41-43 savollar yozma ish bo‘lib har bir savol bir nechta savollardan iborat. Yechimini yozish kerak.

👉@kimyo_65👈

Kimyo - Milliy sertifikat
#aprobatsiya

41-savol (yozma ishning 1-savoli)
Zichliklari 1,2 g/ml va 1,5 g/ml bo‘lgan eritmalar teng massada aralashtirilganda 300 ml 30%-li CuSO₄ eritmasi (Eritma 1) hosil bo‘ldi. Hosil bo‘lgan eritma 6,7 A tok kuchi bilan elektroliz qilinganda, olingan eritmada kislotaning miqdori (mol) tuznikidan 2 marta ko‘p bo‘lgan eritma hosil bo‘ldi. Olingan eritmaga 20%-li NaOH eritmasidan qo‘shilganda neytrall muhitli eritma (Eritma 2) hosil bo‘ldi. ''Eritma 2'' elektroliz qilinsa katodda faqat vodorod ajraladi.

1. ''Eritma 1''-ning zichligini aniqlang.
2. ''Eritma 1''-ning molyar konsentratsiyasini aniqlang.
3. Elektroliz uchun sarflangan vaqtni (soat) aniqlang.
4. NaOH eritmasi massasini aniqlang.
5. ''Eritma 2'' dan tarkibi ''glauber tuzi''ning tarkibi bilan bir xil bo‘lgan eritma olish uchun qancha (g) suvni bug‘latish kerak.
6. NaOH eritmasi qo‘shilgach olingan eritmadagi sulfat ionini to‘liq cho‘ktirish uchun qancha (g) BaCl₂ kerak.

👉@kimyo_65👈

Oddiy moddalarning ishqorlarga ta'siri:

1. Metallar (amfoter metallar ishqorlar bilan ta'sirlashadi) bilan:
a) eritmada:
Zn + KOH + H₂O → K₂[Zn(OH)₄] + H₂
b) eritmadan tashqarida, temperatura ta'sirida:
Zn + KOH → K₂ZnO₂ + H₂

2. Metallmaslar bilan:
Cl₂ + KOH → KCl + KClO + H₂O
Cl₂ + KOH (t°) → KCl + KClO₃ + H₂O
S + KOH → K₂S + K₂SO₃ + H₂O
P₄ + KOH → PH₃ + KH₂PO₂ + H₂O
Si + KOH + H₂O → K₂SiO₃ + H₂
Hal₂ + KOH → KHal* + KHal*O + H₂O
Hal - galogen

👉@kimyo_65👈

#tahlil

Bu savolga javob berish uchun nisbiy molekulyar massa va molyar massa o‘zi nima ekanligini tushunishimiz kerak bo‘ladi.

Nisbiy molekulyar massa - molekulaning haqiqiy massasining (1 tasining massasining) ¹²C izotopining haqiqiy massasining 1/12 qismidan necha marta og‘ir ekanligini ko‘rsatuvchi kattalik.

Suv misolida ko‘rsak:
¹²C ning haqiqiy massasining 1/12 qismi 1m.a.b ga teng. Suvning haqiqiy (1 tasining) massasi 18m.a.b (hech qachon haqiqiy massa o‘zgarmaydi). Bundan suvning nisbiy molekulyar massasi:
Mr(H2O)=18m.a.b/1m.a.b=18 bo‘ladi.

Molyar massa - 1 mol (tarkibida 6,02•10²³ ta zarracha tutgan) moddaning massasi.

Suv misolida ko‘rsak:
Suvning haqiqiy (1 tasining) massasi 18m.a.b (hech qachon o‘zgarmaydi) edi.

1 ta H2O ------------ 18m.a.b
6,02•10²³ ta (1 mol) H2O -------- X

X=18m.a.b • 6,02•10²³ = 18 g/mol ekan.

Bu yerdan suvning nisbiy molekulyar massasi (18) va molyar massasi (18 g/mol) son jihatdan teng chiqdi.


Nazariy jihatdan 1 mol modda tarkibida 6,02•10²³ ta zarracha bor deb olamiz. Lekin bu sonning o‘rniga boshqa son olsak nima bo‘ladi? Misol uchun 1 mol modda tarkibida 12,04•10²³ ta molekula tutadi deb olsak.

Yana suv misolida ko‘rsak:

Nisbiy molekulyar massasi:
Suvning haqiqiy (1 tasining) massasi o‘zgarmaydi, ya'ni u 18m.a.b bo‘ladi.
Mr=18m.a.b/1m.a.b=18

Molyar massasi:
1 ta H2O --------------- 18m.a.b
12,04•10²³ ta (1 mol) --------- Y

Y= 18m.a.b • 12,04•10²³ = 36 g/mol


1 mol modda tarkibidagi zarrachalar soni o‘zgarganda moddaning nisbiy molekulyar massasi [Mr(H2O)=18] va molyar massasi [M(H2O)=36 g/mol] farqli bo‘lishi mumkin ekan.

👉@kimyo_65👈

#savol

Nazariy jihatdan olib qaralganda nisbiy molekulyar massa va molyar massa har doim son jihatidan teng bo‘ladimi? Javobingizni izohlang.

👉@kimyo_65👈

#yechim

Agar metall oksid hajmi reaksiyaga kirishgan metall hajmidan katta (yoki teng) bo‘lsa, oksid pardasi yaxlit bo‘lishi mumkin:
V(Me2On) > V(Me)
ya'ni V(Me2On)/V(Me) > 1 bo‘lishi kerak.

Be uchun: Be → BeO
V(Be)=9:1,86=4,84 sm³
V(BeO)=25:3,01=8,31 sm³
V(BeO)/V(Be)=8,31/4,84=1,71

Qolgan metallar uchun ham xuddi shunday hisoblashlar olib boramiz.
Hisoblashlar natijasi:

Metall | Be | Mg | Cr | Zn |
V(Me2On)/V(Me) | 1,71 | 0,81 | 2,01 |1,59 |

Natijadan ko‘rinishicha, magniy yuzasida yaxlit oksid parda hosil bo‘lmaydi.

👉@kimyo_65👈

#yechim

Eng katta energiya ajraladigan jarayon yadro reaksiyasidir, shuning uchun a) +7,14·10⁶ kJ/mol. Suyuq holdan gaz holga o‘tish uchun energiya sarf qilish lozim, shuning uchun b) -30,24 kJ/mol. Shunda c) +2120 kJ/mol bo‘lishi kerak.

👉@kimyo_65👈

#masala

Quyida keltirilgan reaksiyalar uchun issiqlik effektining qiymatlarini keltirilgan raqamlar orasidan tegishlisini tanlab oling (-30,24 kJ/mol; +2120 kJ/mol; +7,14·10⁶ kJ/mol)
a) ²³⁸U + n → ²³⁹U
b) UF6(suyuq) → UF6(gaz)
c) U(kristall) + 3F₂(gaz) → UF6(kristall)

👉@kimyo_65👈

#masala

Olimlar tomonidan ⁸He izotopi bo‘lishi mumkinligi oldindan aytib berilgan edi. Keyinchalik, bu izotop amaliy ishlar davomida sintez qilindi. Bu izotop ketma-ket davom etuvchi radioaktiv yemirilishda qatnashib alfa zarracha va betta (-) zarracha hosil qiladi.
⁸He to‘ldirilgan idishdagi bosim yemirilish jarayoni tugagandan keyin qanday o‘zgarishi kerak?

👉@kimyo_65👈

#mavzu

Absolyut (haqiqiy) massa - ma

— atom yoki birikmaning (har qanday zarracha uchun) 1 donasining massasi.
kg yoki g larda o‘lchanishi mumkin. 1 dona (1 ta) zarrachaning massasi bo‘lganlibi uchun birligi — kg/ta (dona) yoki g/ta (dona).
Uni hisoblash uchun molyar massani Avogadro soniga bo‘lish yoki uglerod birligiga ko‘paytirish kerak:
ma=M/NA
ma=M•u
M: Kislorod atomining absolyut massasini hisoblash so‘ralsin.
ma=(16 g/mol):(6,02•10²³/mol)=2,66•10-²³ g yoki ma=16 g/mol•u=16u (yoki 16 m.a.b) deb oxirigacha hisoblamay ifoda holida qoldirsam ham bo‘ladi.

! Absolyut massani hisoblash uchun molyar massadan foydalanamiz, nisbiy molekulyar massadan emas.
ma=M/NA ✅
ma=Mr/NA ❌


Molyar massa - M

— 1 mol miqdordagi (tarkibida 6,02•10²³ ta zarracha tutgan) zarracha massasi. 1 mol zarracha massasi bo‘lganligi uchun birligi — g/mol.
Nisbiy molekulyar massa bilan molyar massani adashtirmasligimiz kerak. Nisbiy molekulyar massa birliksiz sonning o‘zi bo‘ladi:
M: Kislorodning molyar massasi so‘ralsa
M= 32 g/mol ✅
M= 32 ❌

Nisbiy atom massa - Ar

— ¹²C izotopi absolyut massasining 1/12 qismidan necha marta og‘irligi ko‘rsatuvchi kattalik. Kislorod atomining nisbiy atom massa 16 ga teng degani, kislorodning 1 ta atomining absolyut massasi ¹²C izotopining absolyut massasining 1/12 qismidan 16 marta og‘ir degan ma'noni ifodalaydi. Uni hisoblashda massani massaga bo‘lganimiz uchun birliksiz bo‘ladi. ¹²C ning 1/12 qismi 1,66•10‐²⁷ kg yoki 1,66•10-²⁴ g (u yoki m.a.b bilan belgilanadi)
Ar=ma/u
M: Kislorod atomining absolyut massasi berilib uning nisbiy atom massani hisoblash so‘ralsin:
Ar=(26,6•10-²⁴ g):(1,66•10-²⁴ g)=16
Hisoblashda g lar qisqarib ketib faqat sonning o‘zi qoladi
Ar(O)=16 ✅
Ar(O)=16 g yoki g/mol ❌


Nisbiy molekulyar massa - Mr

nisbiy atom massa bilan bir xil ma'noni ifodalaydi, faqatgina molekula uchun bo‘lganligi uchun nisbiy molekulyar massa bo‘ladi. Bunda ham birlik bo‘lmaydi, chunki molekulaning absolyut (1 tasining) massasini u ga bo‘lamiz va g lar qisqarib ketadi.
M: Kislorodning nisbiy molekulyar massasi so‘ralsa
Mr(O2)=32✅
Mr(O2)=32 g yoki g/mol ❌



Etalon sifatida ¹²C izotopi absolyut massasining 1/12 qismi emas boshqa narsa olsak nima bo‘ladi?
Bunda atom yoki molekulaning absolyut (1 tasining) massasi yoki molyar (1 molining) massasi o‘zgarmaydi. Faqatgina nisbiy massa o‘zgaradi

Agar nisbiy atom massa birligi sifatida ¹²C izotopining 1/12 qismining o‘rniga ²⁴Mg ning 1/6 qismi olinsa nima bo‘ladi?
Kislorod molekulasi uchun bu savolni ko‘rsak.
ma(O2)=5,33•10-²⁶ kg, o'zgarishsiz qoladi.
M(O2)=32 g/mol, o‘zgarishsiz qoladi.
Mr(O2)=32, 4 marta kamayadi (²⁴Mg ning 1/6 qismi) va 8 ga teng bo‘lib qoladi.


SAVOL
To‘g‘ri javobni aniqlang.
A) M(O)= 16 g/mol
B) ma(Li)= 7 g
C) Ar(N)= 14/u

👉@kimyo_65👈