Esse muallifi: Mirzajonova Shaxnoza
So'nggi yillarga kelib keng jamoatchilik o'rtasida turli munozaralarga sabab bo'layotgan muhokamali mavzulardan biri maktablarda barcha o'quvchilar uchun bir xil maktab formasini joriy etish masalasi hisoblanadi. Ayrim kishilar bu fikrni qo'llab-quvvatlasa, kimdirlar esa, aksincha, salbiy munosabat bildirishmoqda. Aslida, ta'lim jarayonini takomillashtirish va barkamol avlodni tarbiyalashda bu masalaning ahamiyati qay darajada muhim?
Darhaqiqat, bir necha yillardan beri qator afzallik va qulayliklarini hisobga olgan holda yagona maktab formasini belgilash bo'yicha fikrlar ilgari surib kelinmoqda. Avvalo, ta'lim oluvchilarning bir xil kiyimda bo'lishi ular o'rtasidagi moddiy farqlarni kamaytiradi, raqobatni yo'qotishga yordam beradi. Bundan tashqari, kiyinish bo'yicha bir xil tartib joriy etilishi xavfsizlik nuqtai nazaridan ham muhimdir. Negaki bu orqali o'quvchilarni aniqlash osonlashadi va yomon niyatdagi shaxslarning maktabga osongina kirishiga yo'l qo'yilmaydi. Qolaversa, psixologlar fikricha, forma bolalarda o'zlari uchun javobgarlik va atrofdagilarga hurmat hislarini shakllanishiga ham ijobiy ta'sir o'tkazadi. Natijada, sinfda intizom va tartib saqlanadi. Jahon tajribasiga tayanadigan bo'lsak, eng sifatli ta'lim tizimini yo'lga qo'ygan davlatlardan biri - Yaponiya misolida mazkur masala yoshlar orasida ijtimoiy adolat va tartib-intizom o'rnatilishida, dars davomida diqqatni jamlash va fanlarnih o'zlashtirish borasida anchagina ahamiyatli ekanining isbotini ko'ramiz.
Tarozining ikkinchi pallasiga fikrimizni qaratadigan bo'lsak, yagona forma bo'yicha qarshi tomonning mulohazalari ham asosli ekanligini inkor etolmaymiz. Birinchidan, bu bolalarning o'ziga xosligini, individualligini va o'z-o'zini ifoda etish imkoniyatini cheklaydi. Ikkinchidan, material sifati, kiyim qulayligi, dizayni, narxi va dars sifatiga salbiy ta'sir ko'rsatuvchi ortiqcha forma tekshirishlar ba'zi ota-onalar tomonidan noroziliklarga sabab bo'ladi. Uchinchidan, dars jarayonida bolaning erkinligi, ustoz bilan muloqoti, kreativu fikrlashi juda ham muhim. Intizom masalasiga ortiqcha urg'u berilishi, formaning o'quvchiga yuklaydigan mas'uliyati va bosim bu narsalarni bir qadar cheklab qo'yadi. Shuning uchun, ta'lim tizimi dunyoda eng yaxshi deb tan olingan Finlandiyada hech qanday majburiy maktab formalari yo'q. Ular o'quv jarayonida har bir insonning individualligini hisobga olish va erkinligini, qulayligini ta'minlash muhim deb hisoblaydilar.
Mening fikrimcha, bu bahsli mavzu ko'p qirrali va murakkab bo'lgani bois muvozanatni topish lozim. Kiyinish bo'yicha to'la erkinlik berilishi oqibatida milliy qadriyatlarimizga zid, ilm dargohining odob-axloq qoidalariga to'g'ri kelmaydigan nojo'ya holatlar yuzaga kelishi mumkin. Shu tufayli, eng ma'qul yechim manfaatdor tomonlarning fikrlarini inobatga olgan holda, qulay forma tanlash, uning narxini aholining moddiy holatidan kelib chiqib adolatli belgilash va ota-onalar va o'quvchilarning joriy etiladigan forma ko'rinishi borasidagi talab-istaklarini hisobga olish, ko'proq tanlovlar berish kerak.
Xulosa qilib aytganda, gap maktab haqida, farzandlarimiz ta'limi haqida ketar ekan, ular bilan bog'liq har qanday muhokamaga befarq bo'lmasligimiz kerak. Zero, yurtboshimiz Shavkat Mirziyoyey ta'kidlaganidek: " Yangi O'zbekiston maktab ostonasidan boshlanadi". Shunday ekan, talay afzalliklarini inobatga olib, ham yoshlarning xohishlariga mos, ham qulay va zamon talablariga mos keluvchi formalarni bosqichma-bosqich joriy etish eng ma'qul qaror bo'ladi.