خانه تاریخی توکلی نیازمند مساعدت مالکان و همت مسئولان قم
این خانه تاریخی درکوی منتهی به مجموعه بناهای زیارتی چهل اختران قم قرار دارد، خانه ای که با نماسازی آجری، رواق ها، ایوان ها، ستون های سنگی با گچبری های زیبایی که دارد میراث دار دوره قاجاریه در دل کویری شهر قم است.
لرزه ای ویران گر، بر دامان این خانه تاریخی افتاده است نه زلزله طبیعی بلکه زلزله از جنس بی توجهی به آن که عملا زمینه نابودی این بنا که از معماری اسلامی و ایرانی برخوردارست را فراهم کرده است.
خانه های تاریخی باید چشمان هر گردشگر داخلی و خارجی را مجذوب خویش کند، این در حالی است که با ریزش و تخریب در بخش هایی از این ساختمان آن را به مخروبه ای تبدیل کرده است که دل هر شهروند علاقه مند به تاریخ و هویت این شهر را به درد آورده است.
** مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قم در گفت و گو با ایرنا ، تعدد مالکان را یکی از مهمترین علت های روند رو به تخریب این خانه تاریخی عنوان کرد.
عیسی رضایی گفت: این خانه دارای حدود 60 ورثه است و 2 دانگ آن نیز در اختیار ستاد فرمان حضرت امام(ره) می باشد که با وجود پیگیری های صورت گرفته کارشناسان این اداره کل، موفق با مذاکره با مالکان این خانه تاریخی نشده ایم و آنان همکاری های لازم را برای مرمت این خانه تاریخی نمی کنند.
وی با بیان این که مرمت اضطراری آن در دستور کار است گفت: بدون مشارکت مالکان، با همکاری شهرداری و سازمان بهسازی، نوسازی و زیباسازی حرم مطهر حضرت معصومه(س) قم، کار آواربرداری و پاکسازی آن آغاز شده است و بعد از اتمام مرحله مورد نظر، مرمت زیر نظر کارشناسان این اداره کل صورت می گیرد.
وی ادامه می دهد: درحال حاضر کارشناسان شرح خدمات آن را آماده و هزینه ای برای مرمت آن پیش بینی کرده اند که اعتبار مورد نظر برای مرمت این خانه مصوب شده است که با اختصاص آن کار عملیاتی اجرایی می شود.
رضایی تاکید کرد: خانه های تاریخی در قم نیازمند مرمت واحیا هستند امابا توجه به کمبود اعتبارات در این حوزه نیازمند مشارکت نهادها و بخش خصوصی هستیم.
رضایی با بیان این که طبق بررسی نقشه های هوایی این منطقه از استان قم متوجه شدیم که خانه توکلی، بزرگتر از مجموعه کنونی بوده است گفت: احداث خیابان آیت الله طالقانی بافت قدیمی این منطقه را قطع کرده است و نزدیکی این خیابان به خانه توکلی تغییر زیادی را به ویژه در گشایش گذر مجاور خانه اعمال کرده است.
وی می گوید: با توجه به تفکیک های فراوان در دوره های مختلفی که اتفاق افتاده است بعید نیست فضای کنونی خانه توکلی (به متراژ حدود 530 متر) جزو باقی مانده مجموعه بزرگتری باشد، چراکه دربی که در قسمت شمال شرقی بنا به ساختمان نوساز مجاور باز می شود و یا ستون های سنگی که در زیرزمین شمال غربی بنا تا نیمه در دیوار مدفون شده است نشانگر این امر می باشد.
وی با اشاره به این که این بنا از دوره قاجار به یادگار مانده است افزود: تنها موردی که در تخمین بنا می تواند کمک کند نوع معماری است که از شاخصه آن می توان تشخیص داد که این خانه برای دوره قاجار است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قم، اضافه کرد: سر در این خانه نماسازی آجری شده است و بخش ورودی خانه، فضایی با هندسه نامشخص وجود دارد که به احتمال زیاد در دوره های قبل دچار تغییراتی شده است ضمن این که حیاط ساختمان دارای فرم مربع شکل است که در قسمت شمالی و جنوبی آن قسمت های اصلی بنا احداث شده است و هر کدام دارای زیرزمین سراسری و یک طبقه می باشد.
وی ادامه داد: جلوی هر ایوان چهار ستون سنگی و اتاق هایی به حالت پنج دری وجود دارد که در سمت غربی حیاط سکویی با 2 ستون سنگی ایجاد شده و در مقابل آن اتاقی کوچک و راه پله ای به سمت پشت بام دارد.
رضایی گفت: با وجود تغییر و تحولات احتمالی به وجود آمده در فرم معماری، این ساختمان هنوز دارای جزییات معماری بسیار بدیع و زیباست.
وی ضمن اهتمام به حفظ میراث فرهنگی به عنوان هویت ملی، از مالکان خانه های تاریخی ثبتی در استان قم خواست تا با مراجعه به این اداره کل از بسته های حمایتی که دولت به امر مرمت و احیای خانه های تاریخی اختصاص داده است بهره مند شوند.
خانه توکلی در کنار مجموعه زیارتی چهل اختران و امامزاده موسی مبرقع(ع) قرار دارد. ابو احمد موسی مبرقع فرزند امام نهم شیعیان جوادالائمه(ع) و برادر تنی امام هادی(ع) است. ایشان در چهل سالگی از مدینه به قم مهاجرت کرد و تا پایان عمر در آنجا ساکن بود.
خانه تاریخی توکلی درطرح توسعه بقعه این امامزاده قرار گرفته است، امامزاده ای که مامن عاشقان مکتب اهل بیت (ع) است و به قدری در بین زائران شناخته شده می باشد که از کشورهای مختلف جهان برای زیارت این مکان مقدس وارد شهر قم می شوند.
گزارش: فرزانه پیری
https://t.me/qom_miras
