Banklar tarixi. Fedga asos solgan inson. Kelajakda banklar yo'q bo'lib ketadimi? (3-Qism)
Hozirgi kunda eng katta savollardan biri banklarning yo'q bo'lib ketishi. Bu yerda moliyachilar va fintech asoschilarining bahsi ketmoqda. Ko'plab muvaffaqiyatli fintech firmalarining asoschilari kelajakda bank strukturalari klassik bankdan ko'ra, IT biznesga o'xshab qolishini ta'kidlamoqda. Huddi e-mail chiqqanida pochta xizmatlari bozorda o'z o'rnini yo'qotganidek yoki Netflix, YouTube va boshqa striming platformalaridan keyin televideniya o'z kuchini yo'qotganidek, katta banklar ham fintech startaplar sababli o'z qiymatini yo'qotishi mumkin.
Menimcha, hozirgi kundagi eng yaqqol misol bu Robinhood platformasi. Bu platforma orqali Amerikada yashovchi istalgan shaxs Nyu-York Fond birjasidan komissiyasiz aksiya va obligatsiyalarni sotib olishi mumkin. Oldinlari bu xizmatni banklar brokerlar orqali komissiya evaziga amalga oshirishardi. Robinhoodgacha eng katta broker bo'lgan Fidelity bozorda o'z ulushini yo'qota boshladi, lekin u qariyb 50 yildan beri dominant bo'lib kelgan. Pul o'tkazmalari, hisob raqam ochish, per-to-per to'lovlar - bularning hammasini hozir asosan texnologik kompaniyalar amalga oshirmoqda. Oldin bu qizmatlar banklarning vazifasi bo'lgan. Kelajakda hech kim bank ofisiga borishi kerak bo'lmaydi; branchlar, cheklar va ko'plab shunga o'xshash eski illatlar yo'qolib ketishi kutilmoqda.
Boshqa tarafdan, katta banklarda kapital katta bo'lgani uchun ular yangi dunyoga moslashishlari ham mumkin. Bir necha yil oldin, shunga o'xshagan adaptatsiya media sektorda kuzatilgan. Eng yaxshi misol bu HBO telekompaniyasi: oldin telekanal bo'lgan bu firma internet striming rivojlanishi bilanoq shu sektorga kirgan va hozir Netflixning eng asosiy raqobatchilaridan biri. Dunyodagi ko'plab banklar ham ko'proq IT kompaniyaga aylanib qolishi mumkin; hech qanday call centerlar, hech qanday bank xodimlari bo'lmaydi, asosiy ko'p ishlarni sun'iy intellekt bajaradigan bo'ladi.
Bekorga Oleg Tinkov o'zining Tinkoff Bankini bankdan ko'ra ko'proq IT firmaga o'xshatmagan. Chunki bu kabi gibrid shirkatlarda bank va IT elementlari uyg'unlashadi. Kelajakda ko'plab FinTech startaplar katta banklar bilan raqobat qilib, bank sektoriga kirish bariyerini ancha osonlashtiradi. Bu kabi tendensiya O'zbekiston kabi o'sayotgan davlatlarning moliyaviy holati uchun juda yaxshi bo'lishi mumkin.
Xulosa qilib aytish mumkinki, Goldman Sachs yoki o'zimizning NBU kabi katta banklar yaqin kelajakda butunlay yo'q bo'lib ketmaydi, lekin ular hozirgidek monopolistik qudratini yo'qotadi. Kim biladi, balki birinchiligini ham yo'qotishi mumkin. Oxir-oqibat, hammasini erkin bozor aniqlaydi...
Hozirgi kunda eng katta savollardan biri banklarning yo'q bo'lib ketishi. Bu yerda moliyachilar va fintech asoschilarining bahsi ketmoqda. Ko'plab muvaffaqiyatli fintech firmalarining asoschilari kelajakda bank strukturalari klassik bankdan ko'ra, IT biznesga o'xshab qolishini ta'kidlamoqda. Huddi e-mail chiqqanida pochta xizmatlari bozorda o'z o'rnini yo'qotganidek yoki Netflix, YouTube va boshqa striming platformalaridan keyin televideniya o'z kuchini yo'qotganidek, katta banklar ham fintech startaplar sababli o'z qiymatini yo'qotishi mumkin.
Menimcha, hozirgi kundagi eng yaqqol misol bu Robinhood platformasi. Bu platforma orqali Amerikada yashovchi istalgan shaxs Nyu-York Fond birjasidan komissiyasiz aksiya va obligatsiyalarni sotib olishi mumkin. Oldinlari bu xizmatni banklar brokerlar orqali komissiya evaziga amalga oshirishardi. Robinhoodgacha eng katta broker bo'lgan Fidelity bozorda o'z ulushini yo'qota boshladi, lekin u qariyb 50 yildan beri dominant bo'lib kelgan. Pul o'tkazmalari, hisob raqam ochish, per-to-per to'lovlar - bularning hammasini hozir asosan texnologik kompaniyalar amalga oshirmoqda. Oldin bu qizmatlar banklarning vazifasi bo'lgan. Kelajakda hech kim bank ofisiga borishi kerak bo'lmaydi; branchlar, cheklar va ko'plab shunga o'xshash eski illatlar yo'qolib ketishi kutilmoqda.
Boshqa tarafdan, katta banklarda kapital katta bo'lgani uchun ular yangi dunyoga moslashishlari ham mumkin. Bir necha yil oldin, shunga o'xshagan adaptatsiya media sektorda kuzatilgan. Eng yaxshi misol bu HBO telekompaniyasi: oldin telekanal bo'lgan bu firma internet striming rivojlanishi bilanoq shu sektorga kirgan va hozir Netflixning eng asosiy raqobatchilaridan biri. Dunyodagi ko'plab banklar ham ko'proq IT kompaniyaga aylanib qolishi mumkin; hech qanday call centerlar, hech qanday bank xodimlari bo'lmaydi, asosiy ko'p ishlarni sun'iy intellekt bajaradigan bo'ladi.
Bekorga Oleg Tinkov o'zining Tinkoff Bankini bankdan ko'ra ko'proq IT firmaga o'xshatmagan. Chunki bu kabi gibrid shirkatlarda bank va IT elementlari uyg'unlashadi. Kelajakda ko'plab FinTech startaplar katta banklar bilan raqobat qilib, bank sektoriga kirish bariyerini ancha osonlashtiradi. Bu kabi tendensiya O'zbekiston kabi o'sayotgan davlatlarning moliyaviy holati uchun juda yaxshi bo'lishi mumkin.
Xulosa qilib aytish mumkinki, Goldman Sachs yoki o'zimizning NBU kabi katta banklar yaqin kelajakda butunlay yo'q bo'lib ketmaydi, lekin ular hozirgidek monopolistik qudratini yo'qotadi. Kim biladi, balki birinchiligini ham yo'qotishi mumkin. Oxir-oqibat, hammasini erkin bozor aniqlaydi...