YOZUVCHILAR UYUSHMASI XORAZM VILOYAT BO’LIMI

ЁШ ИЖОДКОР МУЙИБА ОТАМУРОТОВА ШЕЪРЛАРИГА ТАҚРИЗ

Мен Отамуратова Муйиба Ўктам қизини у билан бир маҳаллада яшаганим туфайли туғилганидан бери жуда яхши биламан.
Муйиба зиёли оилада таваллуд топганлиги боис ёшлигидан жуда ҳам тиришқоқ ва илмга чанқоқ бўлиб ўсди. Мен туман "Ҳазораспнома" газетасининг жамоатчи муҳбири сифатида шу нарсани фаҳр ва мамнуният билан эсга оламанки, бир куни газетага мақола олиб бориб, беҳосдан стол устида турган газетага ва унинг биринчи саҳифасидаги "Жажжи малика" номли сарлавҳа остида берилган мақолага ҳамда бошига тож кийиб турган жажжигина қизнинг суратига кўзим тушди. Ўша қиз Муйиба Отамуратова эди. У туман миқёсида ўтказилган "Энг кўп шеър ёдлаган ўқувчи" номинациясини қўлга киритиб, "Жажжи малика"га айланган эди. Бора-бора ўзи ҳам шеърлар машқ қила бошлади. Унинг шеърларини кўздан кечирар эканман, яна оз фурсатлардан кейин, яъни 10 йиллар атрофида Хазораспда худди Зулфияхонимга издош бўлишга арзигулик шоира пайдо бўлишини тасаввур килдим ва фурсати етганда айнан ўзим тасаввур қилган сийратдаги шоира кўзларимни қувонтириб, қалбимни фаҳрга тўлдирди.
У ўқувчилик пайтларидан фан олимпиадаларида, турли адабий кечаларда қатнашиб, яхши ўринларни эгаллаб келди. .
Вақти келиб адабиётга бўлган муҳаббат ва илмга чанқоқлик Муйибани олий таълим даргоҳи тамон етаклади ва у 2015-йилда Урганч Давлат Университети, Филология факультетининг "Ўзбек тили таълими" йўналишига талабаликка қабул қилинди. Таҳсил олиш билан биргаликда Республикамиздаги турли хил маданий ва адабий тадбирларда ҳам фаол иштирок этиб келмоқда. Жумладан, 2016-йилда Матназар Абдулҳаким хотирасига бағишлаб ўтказилган "Мангулик жамоли" кўрик танловининг "Ёш, умидли истеъдод соҳиби" йўналишида ғолибаликни қўлга киритди.
2017-йилда Зулфия номидаги Давлат мукофотига номзод сифатида Республика босқичида иштирок этди.
Айнан шу йили "Ёш китобхон" кўрик танловининг Республика босқичида "Ёш ижодкор талаба" номинацияси бўйича фаҳрли 3-ўринни олиб қайтди.
Муйиба 2019-йилда Университетнинг бакалавр босқичини тугаллаб, Адабиётшунослик мутаҳассислиги бўйича магистратурага қабул қилинди.
Айни пайтда у "Ўзбек адабиётшунослигида портрет жанрининг ўрни" мавзуси юзасидан илмий изланишлар ҳам олиб бормоқда.
Муйиба ўз шеърлари билан вилоят ва Республика нашрларида мунтазам қатнашиш билан биргаликда Республикамиз телевиденияларида ҳам ўнлаб чиқишлар қилган. Шеърлари кўплаб шеърий туркум ва тўпламлардан, бир қанча илмий мақолалари эса хориж журналларидан жой олган.

"Кавсар сувларидек зилолим Ватан,
Бошим узра кулган ҳилолим Ватан.
Қонимда кўпирган шиддат ила шаҳд,
Ватан - чап кўксимда гуллаган дарахт!"...

деб ёзади у ўзининг "Ватан мадҳи" шеърида. Эътибор беринг-а, ёш ижодкор шу тўрт қатор шеърида Ватанга муҳаббатини шундай тасвирлаганки, беихтиёр кўз олдимизда Она Ватанимиз байроғи намоён бўлади. Бундан ортиғи бўлмас назаримда.

Муйиба ўз туйғуларини, ҳиссиётларини ҳам сокин бир оҳангда ўзига хос бетакрор ва чиройли ташбеҳларда ифодалайди. Ўзининг "Ҳаёт жумбоғи" шеърида севги ва муҳаббатни қадрлаб, ички кечинмаларини ниҳоятда нозиклик ва келажакка умид билан қаламга олган.

Майлига, ёнма-ён яшамасак ҳам,
Йиллар ўтмишимиз ёпиб боради.
Муҳаббат бор экан, токи дунёда -
Юраклар юракни топиб боради.
Юрагим юрагинг топиб боради...

Муйиба Отамуратова илк сабоқларини Ҳазорасплик таниқли болалар шоири раҳматли Рустам Назардан олган ва бу инсоннинг ўгитлари унга бутун умр давомида ҳамроҳлик қилишини фаҳр билан тилга олади.
Муйиба Отамуратова бир пайтлари менинг кўз олдимда латифсўз, ўткир қаламли бўлғуси шоира сифатида намоён бўлган бўлса, келажакда бу улкан истеъдод соҳибаси менинг кўз олдимда - элимиз суйган ва тан олган шоираи замон, адабиётшунос олима бўлиб гавдаланмоқда.
Юраги ёр ишқи, Ватан севгиси билан тўла бу ижодкор қизимизга ижод йўлларида улкан омадлар ёр бўлишини тилаб қоламан.

САЛИМА БОНУ

Бизни енголмайди на "ёв" - на "вирус".

Ҳамжиҳат, ҳамфикр, меҳрли элмиз,
Омонлик тилаймиз кеча-ю кундуз.
Сабр-қаноатли, шукрли элмиз,
Бизни енголмайди на "ёв" - на "вирус".
Ўлим-ку ҳар инсон тақдирида бор,
Ўлимдан қўрқмаймиз, бу аниқ, шаксиз.
Норасида гўдак, ўғил-қизлар бор,
"Бу бола-ку" демас, вирус шавқатсиз.
Кўнгил хавотирда бир неча ҳафта,
Бир неча ҳафтаки олмаймиз нафас.
Пичир-пичир сўзлар ҳамма шу ҳақда,
Ким соғу ким бемор тез билиб бўлмас.
Кимники жисмига ёпишса бир дард,
Иситмаси ошкор қилса гар танда.
Шифокор қошига шошилсин шу пайт,
Юрмасин панада, шубҳа, гумонда.
Шу юрт фуқаросин - шу юрт фарзандин,
Дардларига ҳамдард Ватан бор, халқ бор.
Юртдошим, элдошим, жигарим, иним,
Вирус урчиб кетса миллатга хавф бор.
Касалликка гумон бўлса гар танда,
Талвасага тушманг, яширманг, қочманг.
Отангиз, онангиз яшар Ватанда,
Юқумли иллатни атрофга сочманг...
Кимки дарддан ҳоли, вирусдан йироқ,
Бир муддат хотиржам яшар эҳтимол.
Бир муддат уйдан ҳам чиқмаслар, бироқ,
Бир муддатдан кейин не кечар аҳвол?
Жим турманг, илтижо қилинг Худога,
Истиғфорлар айтинг, шифосин берсин.
Раҳм қилсин мўмин бандаларига,
Бу "тождор вирус"нинг жазосин берсин.
Пайт келди бурчимиз адо этмоққа,
Пайт келди ўзликни айланг номоён.
Пайт келди юрт учун собт турмоққа,
Пайт келди ҳамжиҳат, бўлинг бир томон.
Кўнгил хавотирда бир неча ҳафта,
Бир неча ҳафта-ки олмаймиз нафас.
"Коронавирус"га қарши бир сафда,
Иллатни Ватандан даф қилайлик, бас!

Бизни енголмайди на "ёв" - на "вирус"!
Беги ДЎСТ.

ОАВда.....

Кеча 19 апрель куни Вилоят телерадиокомпаниясининг "Репортаж " дастурида таниқли шоир Беги Дўстнинг бугунги мураккаб вазият, синовли кунларда халқимизнинг матонати ҳақидаги мулоҳазалари эфирга узатилди. Шоир ўз ҳис- туйғуларини "Бизни енголмайди на ёв, на вирус" номли шеъри орқали ифодалаб, элдошларимизни ҳамжиҳатлик ва огоҳликка чорлади.

Шоирлар - халқимизга мададкор..
Муҳтарам каналимиз муҳлислари!
Эьтибор қилган бўлсангиз, кейинги саҳифаларимизда ушбу синовли кунларда халқимиз ташвиши билан ҳамнафас ижодкорларимизнинг калбидан тўкилган оҳорли битикларни - адабиётшунослигимизда тилга олинадиган анъанавий ифода билан талқин этганда - ҳали сиёҳи қуриб улгурмай, Сиз азизларга тақдим этиб бормоқдамиз.
Бу ҳам онлайн дунёнинг ( бошқача айтганда, ҳар қандай ёмон нарсанинг ҳам яхшиликка йўғрилган бир қиёфаси!) бир фазилати бўлиб, Сизу бизни, бир- биримизга, қалам аҳлини эса халқимизга янада яқинлаштирмоқда.
"Шоирлар - халқимизга мададкор" лойиҳамизни Гурланлик қаламкашларимиз Содиқжон Иноятов, Алишер Дарвеш ижодидан янги шеърлар тақдим этиш билан бошлаган эдик. Орада кунчиқаримиз Боғот шоирларидан Эрпўлат Бахт ва Ҳабибжон Абдураҳмоновдан ўқидингиз.
Бугун эса, диққатингизни гўзал Урганч шаҳрида яшаб, ижод қилаётган опа- ука ижодкорлар - Шириной ва Равшанбек Собуровларнинг кечагина дунёга келган чақалоқ шеърларига қаратмоқчимиз.
Муҳтарам Президентимиз томонидан "Улуғ халқ қудрати жўш урган замон!" шиори ўртага ташланган айни кунларда шоиризамонларимиз назмида шу қудрат матонат мадҳ этилади!

ЁШ ИЖОДКОР ХОРУН ЎРИНОВ (ХОРУН МУСО) ШЕЪРЛАРИГА
Т А Қ Р И З

Хонқалик ёш ижодкор Хорун Мусо ижоди билан танишганимга етти-саккиз йил бўлиб қолди. Тан олиб айтишим лозимки, шу йиллар ичида Хоруннинг бадиий малакаси анча ошибди, дунёқараши кенгайиб, фикри тиниқлашибди. Агарда ўша йиллардаги ижодида, гарчи шеърни ўқиш маҳорати юксак бўлган эса-да, оҳангга чалғиб кетиб, асосий мавзудан йироқлашиш, фикрни хулосалашда уқувсизлик, баъзан эса қофия, вазн бузилиши ҳолатлари ҳам учраб турарди. Ёш ижодкорнинг ушбу қўлимдаги, Республика ёш ижодкорлари семинари ҳакамлар ҳайъати эътиборига тақдим қилаётган туркум шеърларини ўқиб, анча хотиржам бўлдим. Сабабки, Хорун Мусо ижодида ўсиш-улғайиш жиҳатларини кўрдим. Бу фазилатлар туркумда жамланган шеърларнинг мавзу жиҳатидан ранг-баранглигида (Ватан, она, публицистик мавзудаги ижтимоий фаолликка ундовчи, шунингдек, муҳаббат мавзуларидаги шеърлар), поэтик дид ва ўзига хос бадиий маҳоратда кўзга ташланади.
Алалхусус, ёш ижодкор ўзининг “Тирик томирлар” деб номланган шеърида: ....Кўзларим кўзларинг рангига туташ, Олисдан сезаман сенинг тафтингни. Кафтимни очсам гар чизиқлар ўхшаш, Ёзибсан қўлимга Ватан, исмингни.. дея эътироф этарак, туғилиб ўсган макон – она Ватанга ёш қалбидаги меҳри-садоқатини ифода этишга интилади. Бугунги ёшлар қалбида буюк тарихимиз, миллий қадриятларимиз билан фахрланиш, ўтмиш аждодларимизни улуғлаш, эртанги кунга ишонч борлиги, албатта, қувонарли ҳолдир. Хорун Мусо ҳам ўзининг ватанпарварлик руҳи билан суғорилган «Ёшларга даъват» номли шеърида ўз замондошларига қарата шундай даъват этади:
«Ҳар бир юракларга саждагоҳ Ватан,
Қорачиғдек азиз ҳар қарич тупроқ.
Бу элга аждодлар заҳмати сингган,
Боболар – ғурурдир, қадрият – байроқ.

Ёнинг, ўт чақнасин эл деб, халқ учун,
Шунда юрт ичида топасиз эъзоз.
«Марра доим баланд фақат биз учун...»
Отамиз ишончи бизларга мерос.

Жаҳонга зиёси таралган замин,
Ниҳол бўй таратиб топсин ўзликни.
Сиздаги зеҳндан бўлсинлар амин,
Олам яна бир бор кўрсин Ўзбекни!
Шу фазилатлар унинг «Хоразмда шоирлар тирик» номли шеърди аҳам кўзга ташланади. Хорун Мусо қаламига мансуб мазкур шеърий туркумдан жой олган «Она» деб номланган шеър ҳам диққатимни тортди. Унда ёш ижодкор инсон ҳаётида онанинг ўрни, меҳри-муҳаббати, фарзанд учун дуоси қанчалар аҳамиятли эканига эътиборимизни қаратади:
...Ғаним узган камон ўқ,
Бўлмас ўлим шамоли.
Она қилган дуоси,
Бўлар ҳаёт тумори.

Мўрт бўлса гар қайси қалб,
Дардга тўла, кемтикдир.
Онаси бор ҳар марднинг
Қадди баланд, тетикдир.
Инсон борки, орзулар оғушида яшайди. Орзусиз инсон – мисоли тирик мурдадир.Орзу билан яшаш, ёниб яшаш, юксак марраларни кўзлаб, доим олға интилиш ҳар бир инсоннинг шиори бўлиши керак! Ёш ижодкор шеърларида ана шу лейтмотив яққол кўзга тушланиб туради. Бинобарин, у ўзининг “Эркли кўнглим” шеърида ҳам буни эътироф этгади:
...Эркли кўнглим ҳеч тутқич билмас, Қонмас менинг телба истагим. Оддий кўлмас, ё оддий соймас, Денгиз бўлиб келар яшагим...
Бинобарин бу каби фазилатлар ҳар бир ёш ижодкорда мужассам бўлишини истаган ҳолда, Хорун Мусога келажакдаги ижодий ва ҳаёт йўлларида омад ва ютуқлар тилаб қоламан. Республика ёш ижодкорлари семинаридаги иштироки эса Хорун Мусо ижодий камолотига яна-да ижобий таъсирини ўтказиб, бадиий маҳорати ошишига замин яратади деган умиддаман.

Болтабой Бекматов,
Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси аъзоси.

ariga kirib ketishar, ilonlar seskanar, kaltakesaklar yavshanlar orasiga yashirinar… G‘ildirak qochayotgan bandilarni quvib yetar-da, epchillik bilan yon tomondan oldinga o‘tib olar. Yo’li to‘silgan bandilar o‘ng va so‘l tomonlarga olarlar o‘zlarini… So‘ng ikki tomonga qochmoq bo‘lganlarni goh o‘ng, goh so‘ldan quvlab yetar-da, bir-bir qiyratar, qiyrataverar.
Qoraqum qonga bo‘yalar. Qoramozorga aylanar”. Keltirilgan parchadan ham ma’lum bo‘ladiki, sho‘rolar uyushtiradigan yovuzliklarning Xorazmdagi markazi Qoraqum sahrosi edi. Xalq tilida Gujumtagi nomi bilan yuritiluvchi mahkamada “aybi” bo‘yniga qo‘yilgan yoki hukumat kattalarining joniga teggan mahkumlar ayni shu joyda jazolanar, to‘g‘rirog‘i, jazolovchilarning kayfiyatiga qarab yo birma-bir otib o‘ldirilar, yo birvarakayiga qironning oldiga tashlanar edi.
Romanda Sibirga surgun qilinganlarning manzilga yetib bormasdan Qozoq cho‘llarida chekkan dard-alamlari haqidagi voqea ham keltirilib, bo‘rilar hujumi natijasida besh yuz asirdan tirik qolgan beshta mazlumni Semurg‘ tomonidan yuborilgan qushlar - beshta to‘tiqush va beshta g‘oz arshi a’loga ko‘tarib ketishi tasviri ham beriladiki, bunda ijodkor mumtoz adabiyotga xos motivlar, xususan, Alisher Navoiyning “Lison ut-tayr” dostoniga xos obraz va sujetdan foydalanadi. Bu jihatdan “Qiron g‘ildiragi” romanining ba’zi o‘rinlarida fantastika elementlaridan ham qisman foydalanilganini ko‘rish mumkin.
Ijodkor asarda Boltayev, Toshev, O‘qilon, Mels (Faxriddin) kabi personajlar vositasida sotqinlik, yovuzlik va nafs bandalarining holatini ko‘rsatib bergan. Ayniqsa, Mels obrazi orqali yozuvchi o‘sha davrdagi qo‘rqoq, o‘z jonini asrash uchun ming-minglagan insonlar joniga qasd qila oladigan qabih insonlarning tipik obrazini yaratdi. Asl kelib chiqishi jihatidan ziyoli qatlamga mansub bo‘lgan bu odam ham zamona to‘foniga uchrab zolimlar qo‘liga asir tushadi. Tabiatidagi beqarorlikni yaxshi anglab olgan mahkama tergovchilari uning bu holatidan yaxshigina foydalanadilar va uni o‘zlarining sodiq xizmatchisi vazifasiga “tayinlaydilar”. Bu vazifa bilan u bir tomondan ham o‘zini, ham xo‘jayinlarini ta’minlab borsa, ikkinchi tomondan O‘rtavul mahkamasini yangi-yangi “o‘ljalar” bilan siylab turar edi. Ammo yozuvchi asar so‘ngida bunday riyokor insonni jazoga duchor etadi: hayotining so‘nggi lahzalarini xor-zorlikda o‘tkazishga, o‘limi bilan-da oilasini zolimlar zulmidan asrab qola olmaslikka mahkum etadi.
Mazkur asar yozuvchi Xurshid Do‘stmuhammad ta’biri bilan aytganda, “qirg‘in saltanatidan sog‘lom tafakkur, haqsizlik ustidan hurlik-ozodlik, razolat ustidan adolat tantanasi muqarrar ekanligini ko‘rsatuvchi o‘ziga xos yana bir qatag‘onnoma asar bo‘lib qoladi”

Hulkaroy Sharipova

Erkin Samandarning “Qiron g‘ildiragi” tarixiy romani haqida

Hassos shoir, mohir dramaturg va nosir Erkin Samandar ijodiga, uning nasriy asarlariga e’tibor qaratiladigan bo‘lsa, ularning aksariyat qismida tarixiy mavzu yetakchilik qilganini ko‘rish mumkin. Jumladan, uning “Sulton Jaloliddin”, “Quyun izlari yoxud Ogahiy”, “Qiron g‘ildiragi” nomli asarlarida ayni shu ruh ustunlik qiladi. Ularning har birida moziyning muayyan bir davri tilga kiradi va shu tariqa o‘z zamonasi haqida bayon qiladi.
Erkin Samandarning ana shunday asarlaridan biri yuqorida nomi keltirilgan “Qiron g‘ildiragi” romanidir. Unda tarixning eng chirkin davri - qatag‘on siyosati avj olgan 1937-yil voqealari aks etadi. Asar bir necha sujet chizig‘iga ega ekanligi bilan ahamiyatlidir. Uning birinchisi va eng asosiysi Muhammad hoji bilan bog‘liq voqealarda, boshqasi esa Matniyoz, Safo maxsum, Xadicha begim kabi obrazlar vositasida yuzaga chiqadi. Bundan tashqari, asarda xronikal sujet yetakchilik qilsa-da, unda konsentrik sujet elementlari uchrashini ham e’tirof etish zarur. Bu jihatlarni Muhammad hoji qo‘lga olinganidan keyin Xadicha begim va farzandlarining boshiga kulfat yog‘ilishi (ya’ni A voqea yuz berganidan so‘ng B voqeaning yuz berishi) tasvirida yoki Muhammad hojining jazoga hukm etilgani hamda Matniyozning aldanganligi uchun Safo maxsum va Matniyozning intiqom olishi ( A voqea yuz bergani uchun B voqea yuzaga kelgani) kabilarda ko‘rish mumkin. Romanning tuguni qiron mashinasining yaratilishi va Muhammad hojining beayb hibs qilinishida namoyon bo‘ladi. Asarning kulminatsion nuqtasini Muhammad hojining to‘g‘ri so‘zidan har qanday holatda ham chekinmaganligi va Matniyozning Toshev ustidan g‘alabasida ko‘rish mumkin. “Qiron g‘ildiragi” romani tom ma’noda yechimga ega emas. Yozuvchi bu jarayonni kitobxonning ixtiyoriga topshirgan. Qisman bo‘lsa-da, asarning yechimi sifatida Xadicha begimning tirik qolishi va yovuzlarning halokatini aytish mumkin.
Asarning mazmuni haqida so‘z yuritishdan oldin romanning bosh qahramoni hisoblanuvchi Muhammad hoji haqida umumiy ma’lumotga ega bo‘lish lozim. U haqida Xurshid Do‘stmuhammad mazkur romanning so‘zboshisida shunday fikrlarni keltiradi: “Muhammad hoji haqida aniq ma’lumotlar, hujjatlar saqlanmagan esa-da, u zot o‘z davrining yetuk va ilg‘or kishisi bo‘lgani aniq. Ilmi puxta, suv sohasida yetuk mutaxassis bo‘lib, xonlikda bosh miroblik lavozimini egallagan, 1894-1898 yillar mobaynida Fransiyada ayni shu mutaxassislik bo’yicha tahsil olgan. Ovrupo mamlakatlarini ko‘rgan, bir muddat Xonqa bekligida hokimlik lavozimini ado etgan”. Ushbu fikrdan kelib chiqadiki, Muhammad hoji el manfaati yo‘lida yelib-yugurgan, o‘z kasbining yetuk mutaxassisi bo‘lgan jonkuyar insondir. Ayni shu o‘rinda, samimiyligi, mehnatsevarligi va, ayniqsa, to‘g‘riso‘zligi uchun sho‘ro zulmiga duchor bo‘lgan mazlumdir. Voqealar rivojida ijodkor bu inson shaxsiyatiga xos xususiyatlarni ko‘rsatib borar ekan, yordamchi obrazlarni asar sujetiga olib kiradi. Bular Muhammad hojining rafiqasi Xadicha, do‘sti Safo maxsum va farzandlari Sultonboy, Mahmudbeklardir. Roman tarkibiga singdirib yuborilgan mehr-oqibat, o‘zaro sadoqat g‘oyalari esa Saman – Muhammad hojining vafodor oti timsoli orqali beriladi.
Bundan tashqari, asarda qalamga olingan yana bir asosiy g‘oya – bu o‘tgan asrda ming-minglagan begunoh insonlarning yostig‘ini quritgan sobiq sho‘ro hukumatining kirdikorlarini fosh etish va keyingi avlod vakillari qalbida nohaqlik qurboni bo‘lgan insonlarga nisbatan xayrixohlik tuyg‘usini shakllantirish, ularni bevosita o‘sha davrda yuz bergan jarayonlarga olib kirishdir. Asar mutolaasiga berilgan kitobxon esa o‘zida aynan shu holat kechayotganini, ya’ni o‘zi ham voqealar ishtirokchisiga aylanganini anglab yetadi.
Asarning eng ta’sirchan nuqtalari sifatida qatag‘on mashinasi – qiron g‘ildiragining ishga tushirilishi paytidagi holatni aytish mumkin. Uning qurboniga aylanayotgan tirik jonlar ruhiyatida kechayotgan jarayonlar yozuvchi tomonidan g‘oyatda ta’sirchan ifodalangan: “Daf’atan ko‘tarilgan dod-faryod-u gumburlagan vahmdan quyonlar inl

Вилоятимизнинг таниқли шоири Ўктам Давлетовдан коронавирус ҳақида шеър