Talaba do'stimga | Dr. Alisher Umirdinov

Magistratura bosqichi uzoq davom etmaydi va 1-2 yil ichida xususiy yuridik firmalar qadrlaydigan malaka/bilimlarni o’z-o’zidan o’zlashtirib olmaysiz. Aksincha, xususiy sektor uchun o’sha 1-2 yilni amaliyotda o’tkazgan bo’lsangiz qadrliroq. Bakalavrni tamomlagan talaba va magistratura bosqichini tamomlagan talaba amaliyotni bir joydan, ya’ni eng boshidan boshlaydilar (status quo – ikkisida ham avvalgi ish tajribasi bo’lmasa).

Shunday bo’lsa ham, taniqli advokatlarning orasida magistratura bosqichini tamomlagan, ayniqsa, nufuzli universitetlarda tamomlaganlarni juda ko’p ko’rish mumkin. Shuningdek, sohadagi eng taniqli mutaxassislar orasida magistratura darajasini olgach New York Bar Examination yoki Angliyadagi Solicitors Qualifying Examination (SQE) kabi xorijiy malaka imtihonlaridan o’tganlar ham bor. Bunday advokatlik assotsiatsiyalari/imtihonlari yuqori ishonchlilik (credibility) reytingiga va reputatsiyaga ega bo’lib, karyerada yangi imkoniyatlar ochishi mumkin. Shuningdek, ingliz huquqi yurisdiksiyalarida ta’lim olib, malaka imtihonlaridan o’tish ingliz huquqini yaxshiroq tushunishga, va shu orqali aksariyat qismi ingliz huquqi bilan tartibga solinuvchi transchegaraviy bitimlarni tushunishga yordam beradi. Bundan tashqari, nufuzli huquq maktablarida o’qish yangi tanishuvlar – global networking ham beradi, ammo bu karyerasining o’rta yoki yuqori pog’onasidagi yuristlar uchun ko’proq naf keltiradi deb o’ylayman.

Xorijiy yuridik ta’limda darslar sizning huquqiy dunyoqarashingizni kengaytiradi, qaysidir bir muayyan qobiliyatlaringizni oshiradi (yozish, til, analitika). Lekin, avval aytilganidek, bu narsalar sizni boshqa nomzodlardan ustun kelishingizni kafolatlamaydi. Shunday ekan, xorijda magistraturaga ko’proq shaxsan o’zingiz uchun, o’sishingiz uchun bir tajriba sifatida qarash to’g’riroq bo’lsa kerak.

***********************************************
*2024-yilning eng ohirgi posti o’laorq, ushbu javobni Nagoya universiteti Huquq fakulteti bitiruvchisi, amaliyotdagi yurist, Nilufarhon Mahmudova yozib berdilar. Imkoniyatdan foydalanib, butun guruhimiz a’zolari nomidan u kishiga tashakkurimni aytgan holda, yuristlik faoliyatlarida rivojlar tilab qolaman.

Javob: Bu savolga javob olish uchun har bir talaba o’zi uchun bir nechta kichikroq savollarga javob berishi lozim bo’ladi. Avvalambor, siyosatshunoslik va xalqaro munosabatlar sohasida tahsil olish masalasida qiyoslashni universitetlar darajasida qilgan ma’qul deb o’ylayman. Zero, har bir universitet o’z ixtisoslashuviga ega bo’lib, aynan shu soha da eng kuchlilardan bo’lgan professorlarni o’zida to’plashga intiladi.

Demak, ushbu sohada amaliy karyera qilishni xohlovchilar, ya’ni davlat boshqaruvi organlarida faoliyat yuritmoqchi bo’lganlar aynan “public policy” yo’nalishini tanlaganlari ma’qul. Bunda esa Harvard Kennedy School, London University of Economics and Political Science, Harris School of Public Policy kabilar dunyoda yetakchi hisoblanadi. Yaponiyaning Tsukuba Universiteti ham bu borada ayniqsa Markaziy Osiyoliklarga juda yaxshi tanlov bo’lishi mumkin.

Kelajakda aynan ilmiy sohada qolib, tadqiqotlar bilan shug’ullanmoqchi bo’lgan talabalar esa jiddiy tanolv oldida bo’lishadi. Zero, siyosatshunoslik sohasi ham turli maktlablarga bo’lingan bo’lib, siz matematikani (ekonemtrika) yaxshi bilsangiz, va siyosatshunoslik ham aniq fanlar kabi aniq qonuniyatlarga ega bo'lishiga ishonsangiz, AQSh universitetlarining deyarli barchasi, Yevropaning aksar universitetlari, ayniqsa Germaniya, va Avstraliya universitetlari eshiklari siz uchun ochiq bo’ladi. Tan olishi lozimki, maqolalarining ommaviyligi va tadqiqoti uchun moliyaviy grantlar olish bo’yicha ham bu yo’nalish yetakchi hisoblanadi.

Ammo, siz ko’proq muayyan davlatlar, keyslarni o’rganishga chuqur kirishishni istasangiz, aynan shu hududni tadqiqot qilishga ixtisoslashgan maktablarni qidirganingiz ma’qul. Misol uchun, Markaziy Osiyo bo’yicha yetakchi maktablarga University of Glasgow, University of Toronto, Australian National University, Hokkaido University kiradi. Bu universitetlarda aynan Markaziy Osiyo davlatlarida bir necha yillardan beri tadqiqot olib borayotgan professorlar dars berishi juda katta ustunlik bo’la oladi. The University of George Washington dagi Elliot School of International Affairs esa aynan Markaziy Osiyo mamlakatlari bilan bog’liq tadqiqotlar qilishni istovchilar yoki bu davlatlarda diplomatiya sohasida faoliyat yuritmoqchi bo’lganlar uchun juda yaxshi tanlov bo’lishi mumkin. Chunki, u yerda nafaqat ilmiy tomondan rivojlanish mumkin, balki AQSh poytaxtida joylashganligi uchun amaliy tomondan ham ko’plab tajriba orttirish mumkin.

Umuman olganda, siyosatshunosik sohasi juda turfa xil bo'lib, aynan siznig qiziqishingiz va kelajakdagi maqsadingizdan kelib chiqib universitet tanlash eng maqbul yo'l hisoblanadi.

************************************************
*Javobni Nagoya universiteti doktoranti, janob Avezov Akrom yozib berdilar. Imkoniyatdan foydalanib, butun guruhimiz a’zolari nomidan u kishiga tashakkurimni aytgan holda, doktorlik ilmiy ishlarida rivojlar tilab qolaman.

* Rasmda Tokio universitetining kuzgi kampusi aks etgan.

No.75 Savol

Assalom aleykum. Shu kungacha duch kelgan qiyinchiliklaringizdan kelib chiqib bakalavrda òqilgan sohani magistraturada o'zgartirish qanchalik qiyin deb o'ylaysiz?

Javobim: bu masala hiyla qiyin, ammo sarob ham emas. Masalan, 2007-yilda Yaponiyaga o’qishga kelgan kezlarim Xitoydan chet tillari universitetida o’qigan qiz ham men bilan kelgan va magistraturada korporativ huquq nomli sohani tadqiq qilgandi. Undan keyin esa Amerikada ham o’qib, hozirda Shanxayda katta yuridik firmada ishlayapti deya eshitaman. Ushbu xitoylik qiz asosiy sohasi bo’lgan filologiyadan huquq sohasiga o’ta oldi.

Unutmaslik kerakki, Xitoy universitetlarida ba’zan asosiy soha va yon soha degan dasturlar bor. Siz, masalan, asosiy sohada filologiyani o’qiysiz, yon sohada esa siyosatshunoslik va hokazo. Bizda esa doimo bunday dasturlar topilmasligi mumkin.

1) Bunga yechim sifatida bakalavr davrida o’zingiz qiziqqan sohani ‘samouchka’sifatida o’zingiz mustaqil o’rganishga harakat qilishdan boshqa iloji yo’q. Shunda, o’sha soha terminologiyasiga va qarashlariga tushuna boshlaysiz.
2) Masalan Yaponiyaning ko’pchilik universitetlarida magistratura bosqichiga tayyorgarlik davri o’laroq ‘research student’ degan davr bor. Bunda nomzod talabalar magistratura bosqichiga kirish imtihonlariga o’sha universitet ichida o’qish davomida tayyorgarlik ko’rishadi. Men buni juda ham jo’yali tizim sifatida baholagan bo’lardim. Birdaniga chet elga chiqib, siz hali ko’nikmagan joyda magistraturani qilish oson emas. Balki, siz yangi sohani tanlayotgan paytda mana shunday o’tish davrilaridan ham foydalanarsiz.

Qo’shimcha fikrlarni bayon qilish bo’yicha kechagi ovozli chatimiz mehmonlarini maydonga taklif qilardim. Izohlar qismiga bemalol yozib qoldirishingiz mumkin.

❓ Savollar bo'lsa shu postning 💬 izoh qismida qoldiravering.
Savol-javob qismida javob beramiz✅.


Qani boshlaldik❗️

Oz qoldi,

Tayyormisiz❓

2) Mavzuni tanlash: Aytaylik, sohani tanladingiz. Endi sizga uning ichida ilmiy ish qilishingiz uchun – hoh bitiruv malakaviy ishi bo’lsin, hoh magistrlik dissertatsiyasi bo’lsin, hoh doktorlik ishi bo’lsin – alohida bir mavzuni tanlash tushadi.

• Mavjud fakt①: yurtimizdagi ilmiy mavzulari nihoyat darajada keng va noaniq tanlanadi. ‘……..muammolari’, ‘…….tizimini takomillashtirish masalalari’ kabi. Rivojlangan dunyoda esa aniq gumon va savol ustiga ilmiy ish mavzusi quriladi. Misol uchun Daron Ajemo’g’lu-ning mashhur hammuallifligidagi kitob Why Nations Fail? (Nega davlatlar inqirozga yuz tutadi?) mavzusi aniq bir savol ustiga qurilgan ilmiy ishdir. Bizdagi holat ham o’zgarishi kerak.

• Mavjud fakt②: Biz mavzu tanlash kerak deymizu, asosiy ishni qilmaymiz. Ya’ni, sohamiz ichidagi bizga yoqayotgan mavzularga oid monografiyalar, maqolalar va dissertatsiyalarni to’plab o’qimaymiz. Bu esa katta xató. Xuddi benzini yo’q mashina yurmaganidek, tizimli mutolaasi yo’q talaba ham mavzu tanlay olmaydi. Axir uning miyasida axboroto yo’q, u miya qanday ishlasin?! Demak, protsess teskari harakat etishi zarur: yaxshi mavzu tanlash uchun siz avvalo sohangiz ichidagi mavzularni o’rganishingiz kerak, o’qishingiz va miyangizga axborotoni to’plab uni qayta ishlash kerak.

• Qanday qilibmi? Aytaylik, Xitoy-Qirg’iziston-O’zbekiston temir yo’li atrofidagi mavzularga qiziqyapsiz. Ammo sizda aniq fikr yo’q. Unday bo’lsa, bu mavzuga doir yozilgan kitoblar va monografiyalar, maqolalar va hisobotlarni obdon ko’rib chiqish kerak. Kamida 1 oyingizni shunga sarflang. Ana shunda bu mavzuga oid hali birorta ham kitob yozilmaganini, katta maqolalar esa endi-endi chiqayotganligiga guvoh bo’lasiz. (Rasmdagi Google Scholar-dan men kalit so’zlar bilan qidirgan sahifaga qaralsin.)

• Demak, mavzu tanlashda sohamizga oid chiqadigan jurnallarni so’nggi bir necha yilligini olib, ularning mundarijasini obdon ko’rib chiqish va biz qiziqayotgan mavzuga oid maqolalardan 10-15 tasini kopiyasini olib obdon o’qib chiqishimiz zarur. Mana shunda o’sha mavzuning qaysi tomonlari hali ham tadqiq etilmaganligi oydinlashadi. Yoki bo’lmasa, amalga oshirilgan tadqiqotlardagi mavjud kamchiliklar sizga ko’rinib qoladi. Yoki uning umuman o’rganilmaganligi ham ayon bo’lishi mumkin. Demak, uni tadqiq qilishda siz eng birinchilardansiz! Tabriklayman!

• Katta mavzu tanlamang: imkoni boricha mavzuni toraytiring. Yuqoridagi temir yo’l mavzusini har taraflama o’rgana olmaysiz, ammo uning O’zbekiston tashqi savdosiga iqtisodiy ta’siri yoki Farg’ona vodiysi sanoatiga ta’siri yoki bo’lmasam, yurtimizning elektro-texnika sanoatiga ta’siri mavzusini o’rganishingiz mumkin.

• Mavzuni tanlagach, uni ustozingiz, do’stlaringiz yoki men kabi chetda yurgan soha mutaxassislari bilan maslahat qilishdan tortinmang. Biz buni yuksak qadrlaymiz.

Javobim:

1) Soha tanlash: Qiziqqan sohangizni tanlang. Kamina huquqshunoslik sohasi ichida ham xalqaro investitsiyalar himoyasini o’rganuvchi xalqaro xususiy huquq va xalqaro ommaviy huquq sohalariga qiziqqanman. Ularni o’qisam o’zimga yoqardi. Darslari meni o’ziga tortardi. Ustozlar ham ajoyib bo’lishgan. Kafedradagi muhit ham bunda katta rol o’ynagan deb ayta olaman. Shunday ekan,

＊ O’zingizda qiziqish sezgan sohani tanlang; (ammo, o’ta sevib qoladigan darajada sohaga ‘muhabbat’ talab etilmaydi. Bo’lsa yaxshi, bo’lmasa hech qisi yo’q.)
＊ Ustozingiz faol yo’naltirsa va yordam bersa, bu ham tanlov sifatida yomon yo’l emas;
＊ Oson o’zlashtira oladigan sohani tanlang;
＊ Siz sevgan, hurmat qiluvchi insonlar faoliyat yuritayotgan sohani tanlash ham bir me’yor bo’la oladi;
＊ Kelajagi porloq sohalarni o’ylab sohani tanlash ham mavjud;
＊ Yechilishi lozim muammolari ko’p sohani tanlash ham tahsinga sazovor. Ayniqsa, O’zbekistonda.

Nota Bene: Sohani yuqoridagi me’yorlarga asoslanibgina emas, unga oid yozilgan mahalliy va xorijiy darsliklardan 3-4 tasini tizimli ravishda o’qib chiqqandan keyin tanlashni QATTIQ tavsiya etaman. Faqatgina mahalliy darsliklarni ko’rish sizga yetarlicha tasavvurni bera olmasligi ehtimoli borligi tufayli, xalqaro darsliklar(ingliz tilida yozilgan) ni ham alohida tavsiya etaman.

Sohaga oid 1-2 ma’lumotni eshitib shoshilib tanlash ham yaxshi emas. Darsliklar esa bu yo’lda sizning qiziqishingiz haqiqatan ham asoslimi yo’qmiligini tekshirishda sinov vazifasini bajarib beradi. Albatta buni sinab ko’ring.

No.72 Savol: JLPT darajalari bo’yicha va Yaponiyada grantlar

Assalomu alaykum Alisher aka. Men hozir Yaponiyada til maktabida oʻqiyapman va kelajakda Yaponiyadagi universitetda muhandislik sohasida oʻqimoqchiman. Lekin bunday avtomobil va shunga oʻxshash sohalarning kontrakt toʻlovlari qimmat ekan. Universitetda iloji boricha ozroq ishlab, koʻproq ilm olish uchun JLPT ning N2 darajasi yetarlimi? Agar yetmasa, grant olish uchun yana nimalar qilishim kerak？

Javobim: Tanlagan sohangiz juda muhim ekan. Sizni tabriklayman. Yaponiyaga bu sohani o’rganishga juda juda kam sonli vatandoshlarimiz keladi. Ilohim, niyatlaringiz ro’yobga chiqsin.

• Kontrakt summasi qimmat bo’lishini men ham kutgandim. Mumkin bo’lsa, davlat universitetlar（国立大学）, shahar（市立大学）yoki prefectural universitetlar（県立大学） fakultetlarini ham ko’rsangiz.

• Sohangiz bo’yicha N2 eng minimal, biroq menga qolsa N1 ni oling degan bo’lardim. Chunki, N2 bilan qiyin terminlarni tushunish va darslarni yaponlar bilan bir saviyada tushunib ketish nihoyatda qiyin.

• Grant olish uchun esa universitetga kirgach faol bo’ling.

＊＊Ustozlar ko’ziga tushishga harakat qiling, xalqaro bo’lim bilan aloqani mustahkamlang.
＊＊Grantlar haqidagi ma’lumotlarni doimo to’plab va kuzatib boring.
＊＊Kontrakt summasini pasaytirishga doir har bir universitetning o’ziga yarasha qoidalari bo’ladi. Ulardan iymanmay foydalaning.

Niyatingiz ro’yobga chiqsin.

No.71 Savol: Men kim bo'lay?

Men yaxshi ko’rgan yosh olim ukam bor. Viloyat universitetlaridan birida faoliyat yuritadi. Yaqinda u yerdagi adolatsizliklar haqida shikoyat qilib, universitet ichida o’ziga kelajak ko’rmayotganidan shikoyat qilib qoldi. Suhbat so’nggida shu savolni ham so’radi: Qaysi yoʻnalishda ketsam oilamga, jamiyatga koʻproq foyda keltira olishim mumkinligi haqida batafsil tushuntira olasizmi?

• Bu muammo boshqalarga ham taalluqli ekanligidan ommaviy javob berib qo’ya qolsam. Avvalo o’zingiz, keyin oilangiz, atrofingiz, jamiyat va millat uchun eng katta foyda universitetda qolib, imkon doirasida atrofingizni isloh qila olishdir.
• Millatimizning eng yaxshilari universitetlarda qolishi va o’qitishi zarur. Bu millat mana shu insonlardan biroz fidoyilik kutadi.
• Nega universitet? Chunki, yoshlarning eng ohirgi ta’lim dargohi aynan oliy ta’lim muassasalari hisoblanadi. Undan keyin ular ta’lim partasiga deyarli qayta o’tirishmaydi. Kitob ochishmaydi. Undoq bo’lsa, kabutarlar parvozi oldidan bo’ladigan eng ohirgi platsdarm universitetlar ekan, u yer isloh etilishi va adolatli va qobiliyatli ustozlarimiz faoliyat yuritishi zarur.
• Poraxo’rlikni ko’rdingizmi, unda universitetingizda qolib, siz pora olmaydigan professor bo’ling. Urug’-aymoqchilik yoki tarafgarlikni ko’rdingizmi, siz u yerda turib mana shu jirkanch ishni qilmang. Qobiliyatsiz va lavozimiga arzimas o’qituvchilar bilan yuzlashdingizmi, unda siz u yerni o’z qarorgohingizga aylantirib, o’sha ta’lim dargohi obro’sini yuksaltiring.

Oddiygina hayot oqimi bilan oqadigan emas, g’oya insoni bo’laylik. Orzularimiz bo’lsin. Uni amalga oshirish uchun esa eng og’ir jabhalarda turishga tayyor turaylik. Mana shunda bizning yurtda ham har bir soha isloh bo’ladi. Insonlar tuzaladi. Busiz vatandagi muammolarni quruq gapirib tanqid qilish esa safsatabozlikdan, vaqtni isrof qilishdan boshqasi emas. Belida belbog’i bor yigitlarga, hayoli qizlarimizga bunday hayotni ravo ko’rmasdim.

Muammoni ko’rsak, tashlab qochmaylik. Agar tashlab qochsak, tulkilar bayram bo’ladi.