د چا لاسونو پښو ښکلول
عموما ښکلول لاندې صورتونه لری:
۱– د شفقت ښکلول : د شفقت په سبب ښکلول لکه مور او پلار چې د شفقت د پاره خپل اولاد ښکلوي دا ډول ښکلول جايزدي له سنتو نه ثابت دي . لکه رسول الله صلی الله عليه وسلم حضرت حسن رضی الله عنه ښکل کړی دی او حضرت ابوبکر صديق رضی الله عنه بی بی عايشه رضی الله عنه مخ مبارک ښکل کړی دی او رسول الله صلی الله عليه وسلم حضرت فاطمه رضی الله عنها ښکل کړي ده همدارنګه رسول الله صلی الله عليه وسلم حضرت جعفر بن ابې طالب په تندي باندې ښکل کړی دی .
۲– د احترام ښکلول : لکه د مور او پلار ،صالح عالم يا عادل بادشاه د لاسونو ښکلول جایز دي د دې څخه بغير د عامو خلکو ښکلول که دغه ښکلول د هغوی د کبر او غرر سبب ګرځی نو بيا داسې کول مکروه دي (شرح البخاري ۹/۴۶ ) .
په دې باره کې څه ډير احاديث روايت شوی دلته په مختصر ډول څو احاديث را نقلوو .
امام بخاری د حضرت ذابح نه روایت کوي چې کله مونږ مدينه طيبې ته ورسيدو نو مونږ ژر ژر له خپلو سورليو څخه کوز شوو او د رسول الله صلی الله عليه وسلم مبارک لاسونه مو ښکل کړل .
ابوداود د حضرت عايشې رضی الله عنها نه روایت کوي چې کله به رسول الله صلی الله عليه وسلم د دې کور ته داخليدو نو هغه به د استقبال د پاره ودريده او د هغوی لاس مبارک به يې ښکلولو .
حاکم په مستدرک کې د حضرت بريده نه روايت کوي او هغه یې صحیح الاسناد ګرځولی دی چه يو کس د رسول الله صلی الله عليه وسلم په خدمت کې حاضر شو هغه د ده سر او پښې مبارکې ښکل کړي .
ترمذي او ابن ماجه د حضرت صفوان نه روایت کوي چه د یهودو يوې ډلې د رسول الله صلی الله عليه وسلم پښې مبارکې شکل کړې (امام ترمذي دا حديث حسن اسناد بولی ) .
د پورته احاديثو څخه د صالح عالم ، عادل پاچاه د لاسونو حتی پښو ښکلولو جواز ثابت شو ځکه چې رسول الله صلی الله عليه وسلم د دريو واړو صفتونو جامع ؤ چه په عالم کې يې هيڅ نظير نشته .
د دې په مقابل کې د حضرت انس په روايت کې د ښکلولو ممانعت ثاپتيږي چې هغه د عامو خلکو د پاره دی چې پورته ذکر شوی اوصاف ونه لري .
ترمذي په حسن سند سره د حضرت انس ابن مالک نه روايت کوي چې يو کس د رسول الله صلی الله عليه وسلم څخه پوښتنه وکړه چه : چې په مونږ کې چې کله يو کس د خپل ورور يا ملګري سره ملاقات کوي نو آيا د هغه د احترام د پاره ټيټيدلی شو هغوی وفرمايل : نه بيا هغه پوښتنه وکړه آيا معانقه يا ور تر غاړه کيدل او ښکلول وکړي دوی وفرمايل : نه بيا يې وويل آيا مصافحه دې وکړي ؟ رسول الله صلی الله عليه وسلم وفرمايل هو .
د مطلب خلاصه :
۱- ښکلول او ور تر غاړه کيدل که په شهوت سره وي هغه په اتفاق د امت د خپلې ښځې نه بغير له هيچا سره جايز نه دي .
۲- د شفت او احترام د وجې کوم چې پورته ذکر شول په اتفاق جايز دي او له سنتو نه ثابت دي په شرط د دې چې نور منکرات ورسره نه وي (جواهر الفقه ج ۱ ص ۱۳۶- ۱۵۲ صفحه ) .
کفايت المفتي ليکي :د بزرګانو د پښو ښکلول په حد ذاته جایز دي لکن ددې نه د عوامو منع کول پکار دي ځکه چې دوی به د خپلې ناپوهۍ له وجې دا عمل د سجدې تر حده ورسوي او خپل اصلی مقصد به ټيټيدل وګڼي نو د هغوی منع کول غوره دي (کفايت المفتي ج ۹ ص ۳۳ ) .
فتاوي دارالعلوم ديوبند د نن عصر د روانو منکراتو ،بدعاتو ته په کتو سره ليکي : غوره او راجحه د پښو نه ښکلول دي په ځنو صورتونو کې د سجدی سره مشابه کيږي او ښکلول دعلماوو او مشائخو د ځمکې پر مخ حرام او ګناه کبيره ده بلکه بعضي فقهاؤ پدې حکم د کفر کړي دی .
قال فی الدرالمختار : وکذا ما يفعلونه من تقبيل الارض بين يدی علماء والعظماء فحرام والفاعل والراضی به آثمان لانه يشبه عبادة الوثن وهل يکفران علی وجه العبادة والتعظيم – کفر وان علی وجه التحية لا وصار آثماً مرتکبا للکبيرة .
ژباړه : او کوم چې دوی يې کوي دځمکې پر مخ د ښکلولو د علماوو او بزرګانو دا حرام دی او ددی فعل کونکی اوڅوک چې دا خوښوي او پرې رضا وي دواړه ګنهګار دی ځکه چې دا فعل مشابه دی د بت پرستی سره نو که چیرې په وجه د عبادت او تعظيم هغه په مخ د ځمکې د علماوو او بزرګانو ته سر ښکته کوی او ځمکه ښکلوي نو کافر کيږي او که په طريقه د سلام او تحيه وي نو کافر کيږي نه ولی مرتکب د ګناه کبيره ګرځي والله تعالی اعلم .
فتاوی دارالعلوم ديوبند (۳۶ صفحه دوهم جلد ) .
فتاوي اهل سنت والجماعت ليکي : د واليدنو د لاسونو ښکلول مستحب دي خو د علماء او صالحو کسانو د لاسونو په اړه اختلاف دي که د هغوی پر وړاندې د انکسار او ذلت ښکارندونه کوي حرام دي ځکه انکسار او عاجزي ښکاره کول يوازې د الله تعالی حق دی نه د بل چا او که دا لاسونو او پښو ښکلول د رکوع او سجدي په شکل وي شرک او کفر دي ځکه سجده يوازې الله تعالی ته کول پکار ده (فتاوي اهل سنت والجماعت
عموما ښکلول لاندې صورتونه لری:
۱– د شفقت ښکلول : د شفقت په سبب ښکلول لکه مور او پلار چې د شفقت د پاره خپل اولاد ښکلوي دا ډول ښکلول جايزدي له سنتو نه ثابت دي . لکه رسول الله صلی الله عليه وسلم حضرت حسن رضی الله عنه ښکل کړی دی او حضرت ابوبکر صديق رضی الله عنه بی بی عايشه رضی الله عنه مخ مبارک ښکل کړی دی او رسول الله صلی الله عليه وسلم حضرت فاطمه رضی الله عنها ښکل کړي ده همدارنګه رسول الله صلی الله عليه وسلم حضرت جعفر بن ابې طالب په تندي باندې ښکل کړی دی .
۲– د احترام ښکلول : لکه د مور او پلار ،صالح عالم يا عادل بادشاه د لاسونو ښکلول جایز دي د دې څخه بغير د عامو خلکو ښکلول که دغه ښکلول د هغوی د کبر او غرر سبب ګرځی نو بيا داسې کول مکروه دي (شرح البخاري ۹/۴۶ ) .
په دې باره کې څه ډير احاديث روايت شوی دلته په مختصر ډول څو احاديث را نقلوو .
امام بخاری د حضرت ذابح نه روایت کوي چې کله مونږ مدينه طيبې ته ورسيدو نو مونږ ژر ژر له خپلو سورليو څخه کوز شوو او د رسول الله صلی الله عليه وسلم مبارک لاسونه مو ښکل کړل .
ابوداود د حضرت عايشې رضی الله عنها نه روایت کوي چې کله به رسول الله صلی الله عليه وسلم د دې کور ته داخليدو نو هغه به د استقبال د پاره ودريده او د هغوی لاس مبارک به يې ښکلولو .
حاکم په مستدرک کې د حضرت بريده نه روايت کوي او هغه یې صحیح الاسناد ګرځولی دی چه يو کس د رسول الله صلی الله عليه وسلم په خدمت کې حاضر شو هغه د ده سر او پښې مبارکې ښکل کړي .
ترمذي او ابن ماجه د حضرت صفوان نه روایت کوي چه د یهودو يوې ډلې د رسول الله صلی الله عليه وسلم پښې مبارکې شکل کړې (امام ترمذي دا حديث حسن اسناد بولی ) .
د پورته احاديثو څخه د صالح عالم ، عادل پاچاه د لاسونو حتی پښو ښکلولو جواز ثابت شو ځکه چې رسول الله صلی الله عليه وسلم د دريو واړو صفتونو جامع ؤ چه په عالم کې يې هيڅ نظير نشته .
د دې په مقابل کې د حضرت انس په روايت کې د ښکلولو ممانعت ثاپتيږي چې هغه د عامو خلکو د پاره دی چې پورته ذکر شوی اوصاف ونه لري .
ترمذي په حسن سند سره د حضرت انس ابن مالک نه روايت کوي چې يو کس د رسول الله صلی الله عليه وسلم څخه پوښتنه وکړه چه : چې په مونږ کې چې کله يو کس د خپل ورور يا ملګري سره ملاقات کوي نو آيا د هغه د احترام د پاره ټيټيدلی شو هغوی وفرمايل : نه بيا هغه پوښتنه وکړه آيا معانقه يا ور تر غاړه کيدل او ښکلول وکړي دوی وفرمايل : نه بيا يې وويل آيا مصافحه دې وکړي ؟ رسول الله صلی الله عليه وسلم وفرمايل هو .
د مطلب خلاصه :
۱- ښکلول او ور تر غاړه کيدل که په شهوت سره وي هغه په اتفاق د امت د خپلې ښځې نه بغير له هيچا سره جايز نه دي .
۲- د شفت او احترام د وجې کوم چې پورته ذکر شول په اتفاق جايز دي او له سنتو نه ثابت دي په شرط د دې چې نور منکرات ورسره نه وي (جواهر الفقه ج ۱ ص ۱۳۶- ۱۵۲ صفحه ) .
کفايت المفتي ليکي :د بزرګانو د پښو ښکلول په حد ذاته جایز دي لکن ددې نه د عوامو منع کول پکار دي ځکه چې دوی به د خپلې ناپوهۍ له وجې دا عمل د سجدې تر حده ورسوي او خپل اصلی مقصد به ټيټيدل وګڼي نو د هغوی منع کول غوره دي (کفايت المفتي ج ۹ ص ۳۳ ) .
فتاوي دارالعلوم ديوبند د نن عصر د روانو منکراتو ،بدعاتو ته په کتو سره ليکي : غوره او راجحه د پښو نه ښکلول دي په ځنو صورتونو کې د سجدی سره مشابه کيږي او ښکلول دعلماوو او مشائخو د ځمکې پر مخ حرام او ګناه کبيره ده بلکه بعضي فقهاؤ پدې حکم د کفر کړي دی .
قال فی الدرالمختار : وکذا ما يفعلونه من تقبيل الارض بين يدی علماء والعظماء فحرام والفاعل والراضی به آثمان لانه يشبه عبادة الوثن وهل يکفران علی وجه العبادة والتعظيم – کفر وان علی وجه التحية لا وصار آثماً مرتکبا للکبيرة .
ژباړه : او کوم چې دوی يې کوي دځمکې پر مخ د ښکلولو د علماوو او بزرګانو دا حرام دی او ددی فعل کونکی اوڅوک چې دا خوښوي او پرې رضا وي دواړه ګنهګار دی ځکه چې دا فعل مشابه دی د بت پرستی سره نو که چیرې په وجه د عبادت او تعظيم هغه په مخ د ځمکې د علماوو او بزرګانو ته سر ښکته کوی او ځمکه ښکلوي نو کافر کيږي او که په طريقه د سلام او تحيه وي نو کافر کيږي نه ولی مرتکب د ګناه کبيره ګرځي والله تعالی اعلم .
فتاوی دارالعلوم ديوبند (۳۶ صفحه دوهم جلد ) .
فتاوي اهل سنت والجماعت ليکي : د واليدنو د لاسونو ښکلول مستحب دي خو د علماء او صالحو کسانو د لاسونو په اړه اختلاف دي که د هغوی پر وړاندې د انکسار او ذلت ښکارندونه کوي حرام دي ځکه انکسار او عاجزي ښکاره کول يوازې د الله تعالی حق دی نه د بل چا او که دا لاسونو او پښو ښکلول د رکوع او سجدي په شکل وي شرک او کفر دي ځکه سجده يوازې الله تعالی ته کول پکار ده (فتاوي اهل سنت والجماعت