بگذارید برای روشن شدن ماجرا به مثال‌های گتیه‌ای برگردیم. در مثال کلاهِ آبی علت باور شخص S به اینکه دوست‌اش کلاهی آبی بر سر دارد، دیدن دوست‌اش نبود بلکه دیدن کسی بود که شخص S گمان می‌کرد دوست اوست! گرچه دوست شخص S نیز در نقطه‌ی دیگری از آن بوستان، کلاهِ آبی بر سر مشغول قدم زدن بود ولی علّت پدید آمدن چنین باوری در شخص S نه دوست او بلکه شخصی مشابه با او بود لذا صدق ناظر به یک چیز و توجیه ناظر به چیزی دیگر است بدین ترتیب هیچ ارتباط علّی‌ای وجود ندارد. در مثال پرواز لغو شده نیز داستان از همین قرار است زیرا باور موجه شخص S درباب لغو پرواز برآمده از تارنمایی خراب است حال‌آنکه صادق درآمدن این خبر ناشی از طوفانی‌ست که آن تارنما کوچکترین اطلاعی در موردش نداشته است! در اینجا نیز شاهد شکاف بزرگ میان صدق و توجیه هستیم پس اساساً معرفتی حاصل نشده است. از نگاه گلدمن شناخت زمانی فراچنگ می‌آمد که با چنین الگویی مواجه بودیم:
۱- دیدن دوستی که کلاهِ آبی بر سر دارد ---> ادراک حسی ---> باور به اینکه «دوست من، کلاه آبی بر سر دارد»
۲- درج خبر لغو پرواز در اثر طوفان---> ادراک حسی---> باور به اینکه «پرواز لغو شده است»
در نگاه اول به‌نظر می‌رسد راهِ حل گلدمن، مشکل را حل کرده است اما این پیشنهاد نیز به‌سان پیشنهاد لِرر با معضلات خاصی مواجه می‌شود. یکی از بارزترین نواقص تلقی علّی از معرفت در معارف ناظر به آینده ریشه دارد. فرض کنید یک ستاره‌شناس بر اساس وضعیت کنونی اجرام سماوی و نیز با استناد به قوانین طبیعی به دقت پیش‌بینی کند که فردا خورشیدگرفتگی روی خواهد داد. شهود ما به ما می‌گوید که وی بدین امر معرفت دارد اما بنابر تحلیل علّی گلدمن، ستاره‌شناس فاقد معرفت است زیرا هنوز رویداد نجومی‌ای رخ نداده است که علت معرفت وی باشد! به عبارت دقیق‌تر ستاره‌شناس نمی‌تواند نسبت به وقوع خورشیدگرفتگی معرفتی داشته باشد زیرا معرفت از رهگذر ادراک حسی، معلولِ واقعیت خارجی است و واقعیت خارجی در آینده رخ خواهد داد لذا علت پس از معلول خواهد آمد که محال است زیرا معلول یا پس از علت یا دست‌کم هم‌زمان با علت خویش است نه پیش از آن! (کشفی، ۱۳۸۳، ص۲۳).
در پایان یادآور می‌شویم که راه‌حل‌های دیگری نیز برای مثال‌های نقض گتیه مطرح شده‌اند، برخی کوشیده‌اند شرط چهارمی بیابند، برخی از بیخ و بن ارزش معرفت‌شناختی مثال‌های وی را مورد چند و چون قرار داده‌اند و... اما تمام آن راه‌ها نیز با نقدهای دیگری روبرو شده‌اند. بدین ترتیب هم‌چنان باب بحث گشوده است.
از حوصله‌ی خوانندگان گرامی سپاسگزارم🌹
⚫️ جعفری، محمد. (۱۳۸۴). مسئله‌ی گتیه و پاسخ‌های آن. منتشر شده در کوثر معارف.
کشفی، عبدالرسول. (۱۳۸۳). تعریف سه جزیی معرفت و شرط چهارم. منتشر شده در نامه‌ی حکمت.
⚫️ Goldman, Alvin. (2005). A Causal Theory of Knowing. Published in Epistemology: Contemporary Readings.
Lehrer, Keith & Paxson, Thomas. (2005). Knowledge: Undefeated Justified True Belief. Published in Epistemology: Contemporary Readings.
۱- دیدن دوستی که کلاهِ آبی بر سر دارد ---> ادراک حسی ---> باور به اینکه «دوست من، کلاه آبی بر سر دارد»
۲- درج خبر لغو پرواز در اثر طوفان---> ادراک حسی---> باور به اینکه «پرواز لغو شده است»
در نگاه اول به‌نظر می‌رسد راهِ حل گلدمن، مشکل را حل کرده است اما این پیشنهاد نیز به‌سان پیشنهاد لِرر با معضلات خاصی مواجه می‌شود. یکی از بارزترین نواقص تلقی علّی از معرفت در معارف ناظر به آینده ریشه دارد. فرض کنید یک ستاره‌شناس بر اساس وضعیت کنونی اجرام سماوی و نیز با استناد به قوانین طبیعی به دقت پیش‌بینی کند که فردا خورشیدگرفتگی روی خواهد داد. شهود ما به ما می‌گوید که وی بدین امر معرفت دارد اما بنابر تحلیل علّی گلدمن، ستاره‌شناس فاقد معرفت است زیرا هنوز رویداد نجومی‌ای رخ نداده است که علت معرفت وی باشد! به عبارت دقیق‌تر ستاره‌شناس نمی‌تواند نسبت به وقوع خورشیدگرفتگی معرفتی داشته باشد زیرا معرفت از رهگذر ادراک حسی، معلولِ واقعیت خارجی است و واقعیت خارجی در آینده رخ خواهد داد لذا علت پس از معلول خواهد آمد که محال است زیرا معلول یا پس از علت یا دست‌کم هم‌زمان با علت خویش است نه پیش از آن! (کشفی، ۱۳۸۳، ص۲۳).
در پایان یادآور می‌شویم که راه‌حل‌های دیگری نیز برای مثال‌های نقض گتیه مطرح شده‌اند، برخی کوشیده‌اند شرط چهارمی بیابند، برخی از بیخ و بن ارزش معرفت‌شناختی مثال‌های وی را مورد چند و چون قرار داده‌اند و... اما تمام آن راه‌ها نیز با نقدهای دیگری روبرو شده‌اند. بدین ترتیب هم‌چنان باب بحث گشوده است.
از حوصله‌ی خوانندگان گرامی سپاسگزارم🌹
⚫️ جعفری، محمد. (۱۳۸۴). مسئله‌ی گتیه و پاسخ‌های آن. منتشر شده در کوثر معارف.
کشفی، عبدالرسول. (۱۳۸۳). تعریف سه جزیی معرفت و شرط چهارم. منتشر شده در نامه‌ی حکمت.
⚫️ Goldman, Alvin. (2005). A Causal Theory of Knowing. Published in Epistemology: Contemporary Readings.
Lehrer, Keith & Paxson, Thomas. (2005). Knowledge: Undefeated Justified True Belief. Published in Epistemology: Contemporary Readings.