Qalandar kanali

Tarixchilar amiri

1528 yil (bundan 496 yil oldin) – Zahiriddin Muhammad Bobur biroz muddat davom etgan kasallikdan shifo topganidan keyin “Hasht behisht” bog‘ida bo‘lgan bir to‘yda ishtirok etdi. U yerda Bobur hirotlik tarixchi G‘iyosiddin Xondamir bilan uchrashdi. Bobur o‘z asarida Xondamirni “ajoyib inson edi”, deb ta’riflagan.

Ma’lumot o‘rnida qayd etish joizki, tarixchi Xondamir o‘n uchta asar yozgan, bizgacha ulardan sakkiztasi yetib kelgan. U 1528 yil sentyabrida Hindistonga Bobur huzuriga butunlay xizmat uchun borib, Bobur vafotidan so‘ng Humoyun podshoh xizmatida bo‘lgan. Xondamir o‘zining “Humoyunnoma” asari uchun “Amir ul-muarrixin” (“Tarixchilar amiri”) unvoniga sazovor bo‘lgan. Hirotlik tarixchi o‘z vasiyatiga binoan Dehlidagi Nizomiddin Avliyo maqbarasi ichida mashxur shoir Xusrav Dehlaviy kabri yoniga dafn qilingan.
Ⓜ️anba: https://uza.uz/oz/posts/tarixchilar-amiri-unvoniga-sazovor-bolgan-olimni-bilasizmi_659002

Xoʻrozning qichiqirishi-yu
Sigirlar nolishi, qurbaqa qurillashi,
Chigirtkalar chirillashida qolgan bolaligim.

Onam yopgan issiq non
Oʻsha nonning kuygan qorasida qolgan bolaligim.
Tandirdan endi uzilgan
Qoʻlni kuydiradigan qaynoq nonning taftida qolgan bolaligim.

Changga, tuproqqa toʻla koʻchamda
Baʼzan toshga qoqilib tushgan tizzamda qolgan bolaligim.

Chillik tayoq oʻynagan
Tayoqlarda izi qolgan bolaligim.
Dadam, onam erkalab suygan, qoʻllarida qolgan bolaligim.

Endi men qaytmas boʻlgan
Vaqt tumanlarida, olis lampa chirogʻining tutuni-yu, chiroq oʻchgan paytda yongan shamning yorugʻida qolgan bolaligim.

Gaz yonmagan uyimni
Bir xonasining chekkasida
Muchal pechi qizdirgan haroratida qolgan bolaligim.
Oʻsha pechga narsa yoqish uchun
Terib kelgan oʻtin-u, tayyorlagan tezaklarda qolgan bolaligim.

Tut pishigʻi gʻarq boʻlgan
Tutni tutib toʻyishga tirmashib chiqqan tutda qolgan bolaligim.

Vafot etib ketgan bobolarimning
Tabassum qilib qarashlarida
Oppoq soqollari-yu, yengi uzun choponlari, uchi temir xassalarida qolgan bolaligim.

Yozning issiq kechalarida
Tunni yortigan yulduzlari ostida
Pashshadan himoyalanib
Osmonga termulib yotgan
Pashshaxonamda qolgan bolaligim.

Pechqozonda otashda pishadigan
Ipga tizilgan novvotda,
Loy aralash zahkashlarda
Qoʻlga tushmas tutgan baliqlarimda,
Yangi tom ustiga loy otib
Oyoqlarim bilan tepkilab pishitgan
Loylarimda qolgan bolaligim.

Har kun hech kirarda
Kinolarda chiqqan
Kim Ina, Tangem,
Jang Bogo-yu, Jumonglarni
Intiqib, orziqib koʻrgan
Koʻzlarimda qolgan bolaligim.

“Oq-terakmi koʻk terak
Bizdan sizga kim kerak?”
Deya oʻyin oʻynagan sinfdoshlarimning
Baqir-chaqirlarida qolgan bolaligim.
Ilk bor qoʻllarimdan tutib
Yozishga oʻrgatgan birinchi ustozimning
yozdirgan harflarida qolgan bolaligim.

✍ Koʻrmaganning koʻrgani qursin
Yozmaganning yozgani.

Dolon nima?

Shevalar – xazina. Baʼzan adabiy tilda oti yoʻq tushunchalarni ham shevadan topasiz. Xorazmda dolon degan atama bor. U darvozadan to hovligacha qurilgan, ikki tomoni devor, usti yopiq keng yoʻlakni anglatadi:

Doʻsting kelsa dolonda kut,
Dushman kelsa – ayvonda.
Maqol.

Dolonlar boshqa hududlarda ham uchraydi. Fargʻonada usti ochiq yoki yopiq boʻlishidan qatʼi nazar, uyning bu qismi darvozaxona deyiladi.

👉 Menimcha, dolon soʻzini katta binolar ichidagi uzun yoʻlaklar – koridorlar uchun bemalol ishlatish mumkin. Aynan bu maʼnosi yoʻq boʻlsa, shu maʼno yuklanadi. Tilning ichki imkoniyatlaridan unumli foydalanish kerak.

Siz yashaydigan yoki yashagan hududda dolon nima deb ataladi? Izohlarda qoldiring. 👇

Ⓜ️anba: @oriftolib

Rokoko (frans. rococo), rokayl — 18-asr 1-yarmida Yevropa nafis sanʼatida yuzaga kelgan uslub (bezaklari chigʻanoqqa oʻxshatib gajaksimon ishlanadi).
Bu usul meʼmorchilik, haykaltaroshlik, tasviriy san'atda qoʻllanilgan. Dastlab Fransiyada paydo boʻlgan, keyinchalik Germaniya, Avstriya va boshqa mamlakatlarga tarqalgan. 30—40-yillarda R. eng gullagan davrini boshidan kechirgan. Absolyutizm inqirozi davrida kiborlarga xos boʻlgan xususiyatlar, yaʼni real hayotdan qochib, soxta teatrlashtirilgan hayot tarziga intilish va boshqalarni oʻzida aks ettirgan. Meʼmorchilikda bezakka taʼsir etib, jimjimadorlikka eʼtibor kuchaydi: nozik hoshiyalarga olingan oʻyma va boʻrtma naqshlar, oʻrama, kartush, rokayl va boshqa keng qoʻllandi; binolarda simmetriya oʻrnini asimmetriya, tartibsizlik egallay boshladi.

Rangtasvir, grafika va haykaltaroshlik rokoko asarlari oʻta nafis, nozik sahnalar bir oz oʻynoqi va jimjimadorligi bilan ajralib turadi. 
Rasmlar mavzusi ham birmuncha cheklangan boʻlib, ishq-muhabbat, kiborlarning koʻngil ochishi va dam olishi, pastoral mavzuda (tabiat qoʻynida erkin, farogʻatda yashayotgan choʻpon yigit va qizlar hayotiga bagʻishlangan) asarlar yaratildi, portretlar chizildi (rassomlar F. Bushe, A. Vatto, N. Lankre, J. Fragonar va boshqalar). 

Baxtiyor Haydarov. Sohibqironning qilichi

1740 yili Eron shohi Nodirshohning qo‘shini Samarqandni bosib olganida qo‘lga kiritilgan o‘ljalar qatorida Amir Temurning qilichi, sovuti, Amir Temur jome’ masjididagi yetti xil ma’dan qotishmasidan yasalgan darvozani va hatto qabriga o‘rnatilgan yashm toshini ham to‘p kanorasiga ortilib, Mashhadga olib ketilgan. Bu haqda Nodirshohning saroy muarrixi yozib qoldirgan ekan. Ko‘p o‘tmay yashm toshi o‘z joyiga qaytarilgan, ammo darvoza, sovut va qilichning daragi noma’lum. 
...Qilich haqidagi keyingi ma’lumot o‘tgan asrning boshlariga tegishli. Ingliz olimi Jekson 1903 yilda Amir Temur qilichini Tehrondagi saroy muzeyida ko‘rganligini yozib qoldirgan.
“Saltanat to‘nini kiygach, tinchligu sog‘ligim ketdi, o‘z to‘shagimda rohatda uxlash huzur-halovatidan voz kechdim”, - deb yozgan Sohibqiron bobomiz o‘z “Tuzuklar”ida. Afsuski, hukmronlik taxtiga o‘tirgan keyingi sulolalar g‘aflat uyqusiga berilganlar. Vaholanki, Amir Temur o‘gitlari barcha avlodlar uchun birdek dasturamal bo‘lishi lozim edi. 
Mabodo Tehronga yo‘lingiz tushsa, jahongir bobokalonimizning qilichi saqlanayotgan muzeyni borib ko‘ring.
Taqdirni qarangki, Turon sultoniga tegishli bu qilich jahongirning vatanidan yiroqda turibdi.

Ⓜ️anba: http://Ziyouz.com

Sen, bu kunlar o’tmaydi, dema,
Umr — mangu: ketmaydi, dema,
Parizodim, bu dunyo — sayyod.
Qismat bizga yetmaydi, dema,
Hijron vayron etmaydi, dema —
Sen ketgan kun tugaydi hayot.
Lablaringda sassiz aytar dod
Es-hushidan ayri tabassum…
Qara, qanday chiroyli bu kun —
Tumanlaru bulutdan ozod!
Xuddi so’nggi nafasday aytgum:
— Ketma! Ketsang, tugaydi hayot!

✍ Usmon Azim

Ⓜ️anba: @kitoblar_pdf

​​“Onam bolaligimda she’rlar o‘qib berardi, men shoir bo‘ldim. Amakivachchamning onasi faqat qaroqchilar haqida kitoblar o‘qib berardi, u bankir bo‘ldi”. 

✍ Henrix Hayne

Ⓜ️anba: @kitoblar_pdf

Islom ummati bittaga koʻpaydi

Eng yaqin doʻstimiz kecha oʻgʻil farzandli boʻldi. Doʻstim oʻzi va oilasi ziyoli, oʻqigan, islom ruknlariga amal qilishga mahkam bel bogʻlagan oila hisoblanadi. Demak, ilmli, ziyoli va solih bir komil farzand tarbiya qilinajak, InshaAlloh.

Hechdan koʻra kech.
Oʻgʻil farzanding muborak boʻlsin, qadrli doʻstim!