رآکتور گداخت هسته ای در طرح «ایتر»
▪️۳۴ کشور در کادراش واقع در اکس آن پروانس فرانسه، در یکی از بزرگترین همکاری های علمی روی سیاره زمین، دست به دست هم داده اند تا با استفاده از همان فرآیندی که در خورشید رخ می دهد، انرژی تولید کنند.
▪️این پروژه بین المللی گداخت هسته ای معروف “ایتر” نام دارد که به زبان لاتین به معنی «راه» است. هدف، تولید انرژی برق ارزان و سالم برای محیط زیست و تداوم پذیر با استفاده از فرآیند هم جوشی در نوع جدید رآکتور هسته ای است.
▪️کلودیو روکو، خبرنگار یورونیوز می گوید: «در قلب رآکتور جدید گداخت هسته ای هستیم. وزن این رآکتور دوبرابر وزن برج ایفل است و مکانی به وسعت ۶۰ زمین فوتبال را اشغال خواهد کرد.»
برای اینکه همجوشی رخ دهد، باید فشار و دمای گاز بسیار داغ (یا پلاسمای) حاوی اتمهای سبک، مثل هیدورژن به حدِ دما و فشار در مرکز خورشید برسد، یعنی به دمای ۱۵۰ میلیون درجه سانتیگراد بالای صفر. برای رسیدن به این دمای بسیار بالا، باید میدانهای مغناطیسی بسیار پرشدت تولید کرد تا پلاسما را درفضا معلق نگاه دارد چون هیچ ظرفی تاب نگه داشتن این پلاسمای داغ را ندارد. واکنش همجوشی بین دو ایزوتوپ هیدروژن رخ می دهد: بین دوترویوم و تریتیوم.
▪️برنار بیگو مدیرکل این پروژه می گوید که بدین ترتیب می توان مشکل تولید انرژی در سیاره زمین را حل کرد. خبرنگار یورونیوز از وی درباره مزیت تولید انرژی از همجوشی هسته ای، در مقایسه با شکافت هسته ای (فرآیندی که در رآکتورهای فعلی یا در بمب هسته ای رخ می دهد و انرژی تولید می کند) می پرسد و آقای بیگو می گوید:«مهمترین مزیت به خود سوخت مربوط می شود. سوخت این رآکتور هیدروژن است و هیدروژن در طیبعت بسیار فراوان است. آب دریا و دریاچه ها هیدروژن دارد. بنابراین منبعی تمام نشدنی برای انرژی است که صدها میلیون سال دوام خواهد داشت. مزیت دیگر مربوط به زباله ها و پسماندهاست: در این فرآیند چند پسماند پرتوزا بوجود می آید، اما عمر پرتوزایی این پسماندها کوتاه است، حداکثر چند صد سال در مقایسه با پسماندهای فرآیند شکافت هسته ای که عمر پرتوزایی شان به چند میلیون سال می رسد، کمتر است.»
▪️از سوی دیگر، فرآیند همجوشی را می توان به آسانی متوقف کرد. در صورتی که برای فرآیند شکافت هسته ای چنین نیست و حتی اگر فرآیند شکافت متوقف شود، چند تن سوخت هسته ای خطرناک باقی می ماند که همچنان گرما و انرژی تولید می کند.
▪️قطعات مختلف رآکتورهسته ای از ژاپن، کره جنوبی، روسیه، چین و ایالات متحده آمریکا به این مکان آورده شده اند و باید آنها را با دقت میلیمتری سوار کرد.
▪️پروژه “ایتر” با مشکلات فراوانی روبروست. مثلا تریتیوم که یکی از مؤلفه های همجوشی است، عنصری پرتوزا با نیمه عمر کوتاه است، اما اگر تصادفا وارد محیط می شود، بسرعت همه جا منتشر می شود. آقای بیگو می گوید که برای مردم ساکن این ناحیه خطر بسیار کمی وجود خواهد داشت.
▪️وی می افزاید: «اگر تصادفی رخ دهد؟ چه جور تصادفی؟ نشت اگر اتفاق بیافتد این ماده گاز است و آزاد می شود. مقداری که وارد طبیعت می شود، چنان است که جمعیت ساکن این نواحی می توانند همینجا بمانند و زندگی عادیشان را دنبال کنند.»
▪️از این رو، در اینجا لوله های خاصی برای تریتیوم طراحی شده است که عنصر خطرناک را در صورت نشت اتفاقی، به بیرون خواهد فرستاد.
طرح “ایتر” با هزینه هنگفت، معادل ۱۶ میلیارد یورو انجام می شود. این هزینه سه برابر تخمین های سال ۲۰۰۶ است. آقای بیگو درباره هزینه بالای این پروژه می گوید: «نباید فقط به هزینه سرمایه گذاری اولیه نگاه کرد، باید به مقدار انرژی ای که می توان به دست آورد هم توجه کرد. به نظرم مقدار انرژی ای که در آینده برای دوره های طولانی بدست می آید، ارزش این سرمایه گذاری هنگفت را دارد.»
▪️واقعیت مجازی اجزای مختلف پروژه، در اتاقی بدقت بررسی می شود و لحظه ای که این قطعات به کار خواهند افتاد، شبیه سازی می شود. شبیه سازی فرآیند سوارکردن قطعات، به کمک سیستم های پیچیده مسیریابی، حرکت و دوران تصاویر ممکن می شود.
▪️این امید می رود که این رآکتور جدید در این مکان طی بیست سال آینده به کار افتد و بتواند ۳۰۰ مگا وات برق تولید کند.
دانشمندان ایرانی مرکز تحقیقات فیزیک پلاسمای واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد نیز با پروژه ایتر همکاری می کنند.
.
.
.
@anjoman_physics_tabriz_uni
