Farewell Notes | یادداشت‌ها

‌
مکانیزم دقیق توزیع در روز بعد از انقلاب چپ‌ها و ماهیت روابط مردم با یکدیگر در آن زمان تا حد زیادی ناگفته باقی مانده و دقیقاً همین‌جاست که برخی از بزرگترین پرسش‌ها مطرح می‌شود.
‌
۲/۲

‌
«بدن مطیع» فوکو هیچ نقشی در این فرآیند تولید ندارد و مفهوم زیست‌قدرت فوکو مناسب این دوران نیست و جای خود را به روان‌قدرت تکنولوژیک داده است.

درواقع نقطه‌ی کور تحلیل فوکو «تکنولوژی قدرت تحت رژیم نئولیبرال» است. فوکو متوجه نبود که رژیم نئولیبرال کاملاً از تکنولوژی خود برای اهدافش استفاده می‌کند و به دنبال خودبهینه‌سازی دائمی‌ست. سوژه‌ی شیفته و کامیاب نئولیبرال، از روی میل و حتی با شور و حرارت سرگرم خوداستثماری می‌شود.

تکنولوژی قدرت، تحت لوای نئولیبرالیسم شکلی ظریف به خود می‌گیرد و به‌جای چسبیدن مستقیم به افراد، مطمئن می‌شود که افراد به نحوی روی خودشان عمل می‌کنند.

سپس، این روابط ساختگی قدرت درونی به‌عنوان آزادی تفسیر می‌شود. خودبهینه‌سازی، اطاعت، استثمار و آزادی، همه یکی می‌شوند و این مهندسی آزادی و استثمار که به قصد عملی کردن خوداستثماری صورت می‌گیرد، چیزی است که از نظر فوکو پنهان مانده بود.
‌

چرا ازعرصه‌خارج‌نشدنِ این رقیب ضروری است؟

در جوامع مختلف طی سالیان طولانی، افراد تهی‌دست شانس کم‌تری برای رسیدن به مراتب بالا داشته‌اند. امروز جای‌جایِ دنیا از بازار و اقتصاد تا آموزش عالی در تسخیر طبقات برخوردار است. به مرور فضا تک‌قطبی‌تر هم خواهد شد. یک فرآیند زمان‌بر اما احتمالاً محتوم!

سیاست‌های جهانی تعدیل، آزادسازی، له‌کردنِ کارگران و فرودستان تا زمان جایگزینی آن‌ها با ربات‌ها و هوش مصنوعی ادامه خواهد داشت.

این نگاه که دنیای آینده برای همه جا دارد کمی ساده‌اندیشانه و دور از واقعیت‌ها و تجربیات زیسته است. فرزند کارگر شانس کمی دارد که کارگر نباشد و طبقه‌ی اجتماعی-اقتصادی بالاتری پیدا کند.

نکته‌ی اصلی نگران‌کننده، تقابل شدیدی است که در دوره‌ی گذار احتمالاً رخ خواهد داد و در صورت عدم تجهیز توده‌ها به تئوری مستحکمِ منتقد و اصلاح‌گرِ وضع موجود، فرصت برای استفاده از سلاح نقد و درگیرکردن توده‌ها با تئوری از بین خواهد رفت، همان‌طور که اکنون هم این فرصت در عصر ابتذال دیجیتال دچار خدشه است.

این خلأ نظری به جایگزینی سلاح نقد توسط نقد با سلاح منجر خواهد شد و خشم و خون برای رسیدن به دیکتاتوری پرولتاریا در یک مقیاس جهانی به راه خواهد افتاد.

واقعیت آنست که دولت‌های سرمایه‌داری فرصت برابر رشد را در طبق اخلاص میان توده‌های مردم توزیع نمی‌کنند. احزاب، شوراها و صنوف هم بشدت تحت کنترل هستند.

با نگاه غیربه‌روزِ فعلی، عدالت و توزیع برابر فرصت‌ها «بهینه» نیست و با توسعه‌ی رباتیک و هوش مصنوعی، شکاف ایجادشده تشدید خواهد شد.

تجربه‌های موفق گذشته مانند اعطای حق مرخصی، بازنشستگی و نظایر آن به نیروهای کار که با تجمعات کارگری وابسته به جناح چپ در یکصد سال اخیر جااندازی و رویه شد، نشان می‌دهد که با اتخاذ رویکرد تحولی مناسب می‌توان خطرات پیش‌رو را به فرصت بدل کرد.
‌

‌
‏ما در حافظه‌ی جامع دیجیتال گیر افتاده‌ایم. ممکن است کلان‌داده حتی بتواند آرزوهایی را بفهمد که نمی‌دانیم آن‌ها را در سر داریم. بهتر بگویم: در وضعیت‌های خاص تمایلاتی پیدا می‌کنیم که از آگاهی طفره می‌روند و خود نمی‌دانیم چرا!

2-6
‌

‌
امروزه کلان‌داده‌ در نقش برادر بزرگ ظاهر میشود و به ظهور جامعه‌ای دیجیتالی‌طبقاتی جدیدی می‌انجامد که در آن بخشی از انسان‌ها فاقد ارزش اند.
هرچیزی را می‌توان اندازه‌گیری کرد و کمّی ساخت. همبستگی‌های پنهان، عیان شده و جای علیّت را می‌گیرند؛ همان‌طور که «هست» جای «چطور شد» را.

2-5
‌

‌
اعترافاتی که به زور گرفته میشدند جای خود را به افشاگری‌های داوطلبانه داده‌اند. گوشی‌های هوشمند جایگزین شکنجه‌گاه شده‌اند و ما داوطلبانه رازهایمان را هم به برادر بزرگ مهربانی می‌گوییم که مهربانی‌اش به ما ساکنان سرزمین دیجیتال حسّ تحت نظر بودن را القا نمی‌کند و همه حس آزادی داریم.

2-4
‌

‌
برخلاف عصر اورول ما با یک برادر بزرگ مهربان طرف هستیم که ممنوع، حراست یا سرکوب نمیکند و در عوض کاوش میکند، اجازه میدهد و طرح میریزد. میزان مصرف کنترل نمیشود؛ بلکه به حداکثر مقدار ممکن افزایش می‌یابد. هیچ محصولی کمیاب نیست و با وفور مواجه هستیم. همه به ارتباط و مصرف تشویق می‌شوند.

2-3
‌

‌
منطق بازی‌وارسازی فراتر هم میرود و با لایک و فالوئر، روابط اجتماعی را هم تابعی از یک بازی درمی‌آورد و نتیجه‌ی منطقی آن تجاری‌سازی روابط و نابودی ارتباطات انسانیست.
هرچیزی که نیازمند زمان برای رشد و بلوغ است نمی‌تواند وارد بازی شود تاجاییکه میبینی یک جسد جامعه را می‌گرداند: جسد کار.

2-2
‌